بیماریهای قابل انتقال طیور به انسان

كسانی كه با پرندگان سر وكار دارند چه صاحبان پرندگان زینتی وچه تولید كنندگان صنعتی بایستی آگاه باشند كه برخی بیماریهای طیور قابل انتقال به انسانند.البته باید توجه داشت كه این بیماریها غیر مشترك هستند ونباید باعث دلسردی ازجهت نگهداری طیور شود.برای بیشتر مردم این بیماریها مشكل جدی بوجود نمی آورند ولی نگهدارندگان طیور بایستی از این بیماریها آگاهی داشته باشند ودر صورت لزوم روش مقابله پزشكی با این بیماریها را بدانند.زئونوزها(Zoonoses) بیماریهای عفونی حیوانی هستند كه قابل انتقال به انسانند.عوامل عفونی میتواند:پروتوزوا،قارچی،باكتریایی،شیمیایی ویاویروسی باشد.میزان حدت واستعداد ابتلا به بیماری به عواملی نظیر :سن،وضعیت بهداشت،وضعیت سیستم ایمنی واقدامات اولیه درمانی بستگی دارد.توانایی میكروارگانیسم برای بیماریزایی به میزان حدت واگیرداری آن ودزی كه شخص در ابتلا به آن قرار دارد ونیز مسیر بیماری بستگی دارد.ازمعروفترین این بیماریهامی توان به :كلامیدیوزیس،سالمونلوزیس،آریزونوزیس ،كلی باسیلوز،انسفالیت شرقی اسبی وتوبركلوزیس پرندگان اشاره كرد.این بیماریها جدی وحتی تهدید كننده حیات هستند.
كلامیدیوزیس(Chlamydiosis)
كلامیدیا پسیتاسی(Chlamydia psittaci) یك ارگانیسم شبه باكتری غیر معمول می باشد كه در كل جهان دیده شده وبیش از ۱۰۰ گونه از پرندگان را مبتلا می سازد.سبب بروز بیماری پسیتاكوزیس(Psittacosis) یا تب طوطی در پرندگان طوطی سان میشود.در سایر پرندگان یا در انسان سبب بروز بیماری اورنیتوزیس(Ornithosis) میشود.در آمریكا این بیماری در بوقلمون،كبوتر وطوطی سانان سبب ساز مشكل است.در اروپاپرندگان اصلی درگیر با این بیماری اردكها وغازها می باشند.برخی پرندگان مثل بوقلمون به این بیماری حساسند وبرخی نظیر مرغ مقاومند.كلامیدیوزیس بطور اولیه توسط استنشاق گرد وغبار آلوده به مدفوع پرندگان ناقل ، كه به عنوان منبع اصلی بیماری هستند،انتقال می یابد.عامل بیماری هم از طریق مدفوع وهم از طریق ترشحات تنفسی دفع می شود . این عمل با استرس تشدید می شود.حالت انتقال بیماری میتواند برای سالیان زیاد باقی بماند.عامل بیماری با خشك شدن از بین نمی رود كه سبب سهولت انتقال گوارشی وانتقال از طریق البسه وتجهیزات آلوده میشود.این بیماری از پرنده به پرنده واز مدفوع آلوده به پرنده واز پرنده به انسان میتواند انتقال یابد.انتقال از انسان به انسان مخصوصا از طریق بزاق میسر می باشد.كلامیدیوزیس یك خطر جدی برای كسانی می باشد كه با طوطی سانان وكبوترها سروكار دارند ونیز كسانی كه در كشتارگاههای بوقلمون كار می كنند ویا كسانی كه در آزمایشگاههای تشخیص بیماریهای طیور مشغول بكارند.دوره كمون این بیماری ۱۵-۴ روزولی بطور معمول ۱۰روز است .در پرندگان مبتلا علائمی نظیر: اسهال،سرفه،ناراحتی مجاری تنفسی دیده می شود.اگر بیماری تشخیص داده نشده ودرمان نگردد مرگ ومیر بالاست.در بوقلمونها كاهش تولید تخم مشاهده می گردد.در انسان این بیماری بصورت بیماری تنفسی توام با تب مشاهده می گردد.بیماری با شروع ناگهانی واحساس سردی ودرد عضلات ومفاصل، سردرد،سرفه،كاهش اشتها ودرد سینه آغاز می شود.بزرگ شدن طحال،تورم عضله قلب وكاهش ضربان میتواند مسئله را پیچیده نماید.برای درمان پرندگان مبتلا از كلر تتراسایكلین ویا سایر آنتی بیوتیكهای وسیع الطیف برای مدت ۴۵ روز وبیشتر تا ازاله كامل آلودگی استفاده می شود.در كبوترها وبوقلمون شاید روش درمان طویل المدت گله برای حذف ناقلین استفاده گردد.برای درمان انسانهای مبتلا از تتراسایكلین به مدت حداقل ۲۱روز استفاده می شود.چون این آنتی بیوتیك بطور برگشت ناپذیر با برخی مواد معدنی باند می شود لذا در طول دوره درمان بایستی میزان كلسیم پایین نگه داشته شود.در فلوریدا این بیماری باید به مقامات رسمی هم در بخش دام وطیور وهم در بخش بهداشت گزارش گردد.اگر در انسان وبصورت اورنیتوزیس مشاهده شود باید تا ۴۸ ساعت گزارش گردد.
سالمونلوزیس(Salmonellosis)
حدود ۲۰۰ سروتیپ متفاوت از گونه های سالمونلا وجوددارد.اغلب حیوانات به سالمونلا حساسند.این بیماری باكتریایی بیشتر در حیوانات تحت استرس پدیدار میگردد.بسیاری از آلودگیها غیر قابل تشخیص اند.درتمام گونه هاعلایم مشترك بالینی شامل :اسهال،استفراغ وتب خفیف می باشد.با پیشرفت آلودگی از دست رفتن آب بدن،ضعف وگاهی بویژه در سن خیلی كم یا خیلی بالا مرگ رخ میدهد.در حالات وخیم بیماری تب بالا ،عفونت خونی ،سردرد وتورم درد آور طحال مشاهده می شود.آلودگیهای كانونی در هر عضو میتواند پدیدار گردد مثل:قلب ،كلیه،مفاصل،پرده مننژ،پریواستئوم(غشای فیبری بافت پیوندی كه استخوانها را بجــــز مفاصل می پوشاند).دوره كمون ۷۲-۶ ساعت میباشد،گرچه ۳۶-۱۲ ساعت معمولتر است.سالمونلا از طریق بلع مواد غذایی آلوده به مواد حاوی مدفوع(مدفوع،مسیرگوارشی)منتقل میشود.ترشح ودفع باكتری از چند روز تا چنــد هفته طول می كشد.در برخی حالات(سالونلا تیفی،تب تیفوئید)افراد آلوده بطور مادام العمر باكتری را دفع میكنند.سالمونلا انتریدیتیس ((S.enteriditisدر مواد آغشته به مدفوع پرندگان می تواند به درون پوسته تخم نفوذ كند وشاید در تخم نپخته پرندگان وجود داشته باشد.در اغلب حالات درمان به كمك مایعات والكترولیتها صورت می گیرد.آنتی بیوتیكهایی نظیر كلرامفنیكل،نیتروفورانها یا آمپی سیلین هنگامی كه باكتری در مناطق پیرامون روده جایگزین شده باشد ،استفاده می گردد.درفلوریدااین بیماری نیزبایستی گزارش گردد.
كلی باسیلوزیس (Colibacillosis)
كلی باسیلوز توسط آلودگی با اشریشیا كلی(Escherichia coli) ایجاد می شود.این باكتری در لوله گوارشی تمام حیوانات جایگزین می گردد.این باكتری چند سویه متفاوت داردكه شامل گونه های مشخص می باشد.همه سویه ها بیماریزا نیستند.درطیورآلودگی به اشریشیا كلی می تواند سبب ساز بیماریهایی چــون عفونـــت خونی ،سی آر دی،سینوویت(التهاب مفاصل منجر به لنگش)،پریكاردیت(التهاب پرده دور قلب)والتهاب اویدكت گردد.درانسانهای مبتلا به كلی باسیلوز،اغلب اسهال دیده می شود كه امكان دارد علائم دیگری بسته به سرو تیپ باكتری مسئله را غامض تر سازد.این علائم شامل :تب،اسهال خونی،شوك،لكه های خونریزی زیر پوست ومخاط می باشد.دوره كمون ۱۲ ساعت تا ۵ روز می باشد،گرچه ۷۲-۱۲ ساعت معمولتر است.انتقال از طریق دستگاه گوارش صورت میگیرد.كلی باسیلوز اغلب از طریق غذا یا آب انتقال می یابد.در اغلب حالات درمان علائم با استفاده از مایعات وپادزهرها صورت می گیرد.در عفونتهای شدیدتر ،آنتی بیوتیكهایی نظیر تتراسایكلین وكلرامفنیكل شاید ضروری باشند.در فلوریدا این بیماری جزو بیماریهایی كه گزارش میشوند ،نیست.
عفونتهای آریزونا Arizona infections
عفونتهای آریزونا توسط باكتری سالمونلا آریزونا(Salmonella arizona) بوجود می آیند كه در كل دنیا پراكنده است.این بیماری بیشتر در پرندگان وخزندگان دیده می شود هرچنداحتمالا تمام حیوانات مستعد این بیماری هستند.حیوانات جوان بیشتر در معرض بیماری هستند.در بیشتر گونه های پرندگان آلودگی به این باكتری باعث كاهش تولید تخم و كاهش قابلیت تفریخ میشود.در پولتها ومرغها ضعف،بی اشتهایی ولرزش دیده می شود.در بوقلمون،مرغ وقناری تابیش از ۶۰% تلـــــفات می تواند رخ دهد.در انسان معمولترین علامت اسهال است.بسیاری از عفونتها غیر قابل تشخیص اند.در برخی حالات عفونت خونی دیده می شود.دوره كمون ۷۲- ۶ ساعت می باشد گرچه ۳۶-۱۲ ساعت معمولتر است.انتقال از طریق دستگاه گوارش صورت می گیرد.البته انتقال از طریق تخم نیز ممكن است.پرندگان آلوده می توانند به مدت طولانی از طریـــق دفع روده ای ناقل باقی بمانند.بسیاری از آنتی بیوتیكها میتوانند سبب كاهش مرگ ومیر شوند ولی نمی توانند باعث پاك شدن روده ناقلین گردند.این باكتری نسبت به دیگر گونه های سالمونلا حدت كمتری دارد ولی می تواند ماهها در خاك ،آب،غذا زنده بماند.این بیماری جزو بیماریهای قابل گزارش در فلوریدا نمی باشد.
انسفالیت اسبی شرقی (Eastern Equine Encephalitis)
انسفالیت اسبی شرقی(EEE )توسط یك ویروس نوع RNA از جنس آلفاویروس(Alphavirus) خانواده توگاویریده(Togaviridae) بوجود می آید.علائم بطور معمول در قرقاول،مرغ،بلدرچین سفید،اردك،بوقلمون وشترمرغ استرالیایی دیده می شود. علائم گوارشی واسهال خونی واضحترین علائم هستند.EEE توسط حشرات منتقل می شود.تكامل ویروس به وجود حشرات وپرندگان گنجشكی(پرندگان آواز خوان مثل پرستو ،سار ،زاغ وفینچ ها) وابسته است.حشرات باید آلوده باشند و توسط پرندگان،اسبها وانسان خورده شوند تاسبب انتشار بیماری گردند.در قرقاول آلودگی توسط حشره است ولی روش انتشار دیگری توسط نوك زدن وكانی بالیسم وجوددارد.حالتهای فراگیر بیماری در اواخر مرداد واوایل سرما رخ می دهد.بیماری میتوانند در طول سال وجود داشته باشد در مناطقی مثل فلوریدا كه فصل طولانی رشد ونمو حشره را دارد.EEE اغلب افراد زیر ۱۵ سال یا بالای ۵۰ سال را درگیر می سازد.در بزرگسالان بیماری بطورناگهانی با تب بالا،سردرد،استفراغ ،لرزش پیشرونده منجر به سفتی گردن ،تشنج،انقباض،هذیان،رعشه،گیجی وكومـــاآغاز می شود.در كودكان EEE با علائم مشخصی نظیر تب،سردرد واستفراغ به مدت ۲-۱ روز همراه است.پس از آن انسفالیت(التهاب مغز) بطور ناگهانی وبا شدت زیاد آغاز می شود.عدم رشد فكری یا دیگر علائم عصبی پایدار بطور معمول در مبتلایان مشاهده می گردد.EEE جزو بیماریهای قابل گزارش در فلوریدا نیست.Avian Tuberculosis
عامل این بیماری باكتری مایكوباكتریوم اویوم(Mycobacterium avium) می باشد كه به باكتری توبركلوزیس انسانی وگاوی نزدیك است.در پرندگان این باكتری سبب ناتوانی مزمن همراه با ندولهای توبركولار می شود.درانسان آلودگی به این باكتری می توانند باعث زخمهای عفونی توام با تورم گره های لنفاوی منطقه ای گردد.آلودگی در اشخاص ضعیف حادتر است.این باكتری با خوردن آب یا غذای آغشته به مدفوع پرندگان ناقل منتشر می شود.گله های مرغ آلوده دچار تلفات می گردند.اغلب آلودگیهای مایكوباكتریوم توسط آنتی بیوتیكها قابل درمان هستند ولی مایكوباكتریوم اویوم مستثنی است زیرا به آنتی بیوتیكها فوق العاده مقاوم است.جهت رفع آلودگی جراحی و برداشتن گره های لنفاوی آلوده ضروری است.در فلوریدا این بیماری گزارش شده است .
هیستوپلاسموزیس Histoplasmosis
یك قارچ واقعی ترجیح می دهد كه در خاك غنی از مدفوع پرندگان رشــــد نماید. (Histoplasma capsulatum)یكی ازآنهاست.قارچها اغلب در حفره ها وغارها وجود دارند.پرندگان به آلودگی حساس نیستند ولی هیستوپلاسموزیس می تواند روی انسان،سگ،گربه،گاوشیری،اسب و بسیاری از پستانداران وحشی اثر گذار باشد.دوره كمون ۱۴-۷ روز است.اغلب حالات در انسان بدون علامت هستند.بیماری شاید در سه شكل ریوی بروز نماید:حاد(معمولتراست)،مزمن،انتشاری.شكل حاد مشابه انفلوانزاست و چندین هفته بطول می انجامد وعلائمی نظیر سردی،درد سینه،سرفه های غیرمولد،تب وبیقراری را شامل می شود.فرم مزمن در افراد بالای ۴۰ سال دیده می شود ومشابه توبركلوزیس است.در این حالت سرفه های مولد،خلط آلوده،كاهش وزن وتنفس بریده بریده مشاهده می شود.فرم انتشاری در افراد خردسال یا پیر دیده می شود.جراحاتی شامل كبد وطحال متورم وزخمهای مخاطی وجوددارند.این فرم درصورت عدم معالجه كشنده می باشد.برای درمان از آمفوتریسین بی(B) استفاده می شود.انتقال از طریق استنشاق اسپرهای تولید شده توسط قارچ صورت میگیرد.این بیماری مسری نیست منبع بیماری خاك است ،بویژه اگر آلوده به مدفوع پرندگان وخفاشها باشد.اگر در یك محیط آلوده كار می كنید محیط را مرطوب سازید وماسك به صورت بزنید.جهت كشتن قارچ از اسپری فرمالدئید روی خاك آلوده استفاده نمایید.گرچه این بیماری به پرندگان ربط داردولی بیماری زئونوتیك نیست زیرا منبع آلودگی خاك است نه پرنده.در فلوریدا این بیماری گزارش شده است .
کریپتوکوکوزیس Cryptococcosis
یكی دیگر از قارچهایی كه ترجیح می دهد در خاك غنی از مدفوع پرندگان رشد كند (Cryptococcus neoformans) است.دوره كمون احتمالا هفته ها بطول می انجامد.آلودگیها در بسیاری پستانداران، بیشتردرانسان،سگ وگربه دیده شده اند.درپرندگان آلودگی نادر است.انتقال این بیماری اغلب ازاستنشاق این قارچ مخمر مانندصورت می گیرد،گرچه اغلب راه گوارش باعث انتقال بیماری است.انسان بیشتر از راه مجاورت با لانه های قدیمی كبوتر یا مدفوع آنها مبتلا می شود.در انساناین بیماری بیشتر با مننژیت یا مننژوانسفالیت شناخته می شود و متعاقب آن آلودگی ریوی توام با سرفه ،خلط آغشته به خون،تب ولرزش مشاهده می شود.بیماری بیشتر به حالت مزمن است.علائمی نظیر تب،سرفه،سینه درد،خروج خون از دستگاه تنفسی،سردرد در پی آن سفتی گردن و اختلال در بینایی وجود دارد.نظیر هیستوپلاسموزیس این بیماری نیز گرچه به پرندگان بسته است ولی بیماری زئونوتیك محسوب نمی شود چون منبع اصلی بیماری خاك است نه پرنده.
Cryptosporidiosis
كریپتوسپوریدیوزیس توسط پروتوزوایی از جنس كریپتوسپوریدیوم (Cryptosporidiom)ایجاد می شود.سه گونه از این پروتوزوا به نامهای (C.baileyi)، (C.meleagridis) ویك گونه بی نام در بلدرچین شناخته شده اند.بطور طبیعی این بیماری مشكلات تنفسی در مرغ وبوقلمون پدید می آورد.همچنین می تواند سبب تورم دستگاه گوارش واسهال شود.در انسان دردهای شكمی،استفراغ،اسهال آبكی ۴- ۳ روز بطول می انجامد.در افراد ضعیف مسئله حادتر است واسهال مقاوم و اختلال در درجذب مواد مغذی وكاهش وزن دیده می شود.دوره كمون ۷-۳ روز است وانتشار از راه گوارشی با بلع اووسیتهای آلوده صورت می پذیرد.
در فلوریدا این بیماری گزارش شده است .
Allergic Alveolitis
این بیماری بعنوان بیماری ریوی كفتربازها نیز شناخته شده است واز شناخته شده ترین بیماریهای زئونوتیك پرندگان است.این بیماری در شكلهای حاد،تحت حاد ومزمن بروز می كند.علایم بالینی به سبب كاهش حجم ریه ناشی از افزایش واكنشهای حساسیت پذیری به پر،شوره،گرد مدفوع ایجاد میشود.التهاب نایژكها جراحت مشخص است.فرم حاد بیماری توسط حالات سخت نظیر پاك كردن لانه كبوترها توام با حساسیت شخص تسریع می شود.علائم در زمان كوتاه بروز می كنند وشامل سرفه،تنفس توام بااشكال،تب وسردی
می باشد.حالت مزمن با علائم خفیف تر،جدی تر می باشد وممكن است با علائم سرماخوردگی سخت یا انفلوانزا اشتباه گرفته شود.افراد مبتلا سرفه غیرمولد مزمن دارندوعدم تحمل به فعالیت وكاهش وزن نیز دیده می شود.جراحات ماندگار ریه ها ممكن است گسترش یابد كه شامل فیبروزیس ریوی كه تبادل گازی و حجم ریوی راكاهش می دهد،است.فرم مزمن میتواند درطول ۲ سال گسترش بیابد اما اغلب ۲۰-۱۰ سال طول می كشد.بیماران مبتلا باید از پرندگان دوری جویند.مجاورت با حتی مقادیر كم پر،شوره یا مدفوع پرندگان می تواند سبب بروز علائم شدید تنفسی شود.حدت بیماری میتواند با استفاده از ماسك در هنگام تمیز كردن لانه پرندگان،تمیزكردن روزانه لانه پرندگان،شستشوی مداوم پرندگان دست آموز و نصب سیستم تهویه به حداقل برسد.
نتیجه گیری
كسانی كه به نگهداری پرندگان اشتغال دارند بایستی آگاه باشند كه بیماریهای جدی از پرندگان می تواند به آنها منتقل شود.البته تعداد این بیماریها كم است ولی افراد خردسال،پیر و كسانی كه سیستم ایمنی آنها ضعیف شده است بیشتر باید مراقب باشند.بسیاری ازین بیماریها با خوردن خوراك آلوده به مواد دفعی پرندگان منتقل می شوند.در هرحال با رعایت مسایل واصول بهداشتی می توان از بسیاری از این بیماریها پیشگیری نمود.همچنین استفاده از ماسك دهنی برای جلوگیری از استنشاق غبار آلوده پرندگان پیشنهاد می گردد.اگر شما علایم بیماری شبه آنفلوانزای مقاوم را دارید باید به دكتر مراجعه كنیدو آگاه باشید كه امكان دارد این بیماری را از پرندگان گرفته باشید.
منبع :
Jacqueline P.Jacob,Jack M.Gaskin, Henry R.Wilson, and F .Ben Mathe, University of florida
کاوه احمدی

منبع : موسسه مرغداری ایران