تاثیر متقابل ‏IT‏ بر کارآفرینی

ارابهٔ فناوری اطلاعات و ارتباطات به سرعت به پیش می‌تازد و جوامع دنیا را ‏دستخوش تغییرات بنیادی می‌كند. فعالیت‌ها، مشاغل، مهارت‌ها، فرهنگ‌ها، نیازها‎ ‎و…‏‎ ‎همه ‏و همه تحت تاثیر این فناوری قرار گرفته و متحّول شده‌اند. عصر اطلاعات و ارتباطات ‏آغاز شده است. بی‌شك كارآفرینی سهم عمده و نقش ویژه‌ای در توسعه این فناوری‌ها ‏داشته و دارد؛ اگرچه این فناوری‌ها نیز خود بر كارآفرینی تاثیر گذار بوده و به عبارتی ‏كارآفرینی مدرن را بوجود آورده‌اند.
همچنین در رابطه با مشاغل ایجاد مشاغل جدید و ‏متنوع در عصر اطلاعات و ارتباطات، با توجه به تحولات تكنولوژی و بخصوص ‏تكنولوژی اطلاعات، مستلزم شناخت ماهیت این مشاغل است. آگاهی از تأثیرپذیری ‏مشاغل از تكنولوژی یا اثرگذاری بر توسعهٔ آن، نتیجهٔ درك ماهیت مشاغل خواهدبود. ‏
این مقاله به بررسی روابط متقابل كارآفرینی و فناوری اطلاعات و ارتباطات پرداخته ‏است و همچنین سعی نموده برای سؤالات اساسی در مورد تاثیر تکنولوژی برمشاغل، ‏پاسخ مناسب بیابد.‏
● مقدمه
جهان در سال‌های اخیر شاهد انقلاب اطلاعات وارتباطات بوده و تحولات اجتماعی ‏عظیمی در آن به وجود آمده است، به طوری كه در اثر این تحولات، قرن جاری به نام ‏فناوری اطلاعات و ارتباطات به ثبت رسیده است. در عصر اطلاعات و ارتباطات سطح ‏بینش و آگاهی مردم افزایش یافته وكلیهٔ فعالیت‌های مردم دنیا، در قالب شبكه‌های ‏ارتباطی به تعادل رسیده و كنترل شده است. در این عصر دنیا دهكده‌ای متصل است كه ‏افراد آن در هر لحظه كه بخواهند به هر گوشه آن می‌توانند مسافرت كنند، از اخبار آن ‏مطلع شوند و یا بدان‎ ‎جا پیغام بفرستند.
فناوری اطلاعات و ارتباطات بر كلیه فعالیت‌های ‏اجتماعی از جمله كارآفرینی اثرگذاشته و در بسیاری از آنها تحولات اساسی بوجود ‏آورده است. امروزه كارآفرینی به شدت به بسترهای فناوری اطلاعات وابسته است و از ‏آن بهره زیادی می‌گیرد. از سوی دیگر توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات خود مرهون ‏كارآفرینی است.
فعالیت‌های كارآفرینانه باعث شناخت نیازها، خلق ایده‌ها و تولد ‏فناوری‌‌ها می‌شوند. در هر حال تحولات تكنولوژی همه‌چیز را متحول كرده است و حتی ‏اشتغال نیز از این تحولات مصون نمانده‌ است.‏
در حالیكه یك معضل اساسی كشورهای در حال توسعه ازجمله ایران بیكاری است، ‏كشورهای پیشرفته بطور فزاینده‌ا‌ی نیروی كار فنی از سایر كشورها جذب می‌كنند. چه ‏دلیلی در فراوانی كار و كمبود نیروی كار در كشورهای پیشرفته و در مقابل بیكاری در ‏كشورهای درحال توسعه وجود دارد؟ مسلماًً مهمترین دلیل در ماهیت كار است.
نیروی ‏كاری كه در آمریكا مورد نیاز است، یك نیروی مجرب تحصیل كرده است، در حالیكه ‏خیل بیكاران كشور ما از تحصیلات عالیه برخوردار نیستند. همچنین آن‌ها نیاز خود را ‏بحدی رسانده‌اند كه نیروی كارشان برای پاسخگویی آن كافی نباشد، در حالیكه نیاز به ‏تكنولوژی‌های نو در بازار داخل كشور ما ضعیف است. بنابراین حل معضل بیكاری در ‏شرایط دنیای روز، به دو مؤلفهٔ بازار و آموزش وابسته است.‏
صنعت اطلاعات نقش اساسی در ایجاد اشتغال دارد. علاوه بر بسیاری از مشاغل كه ‏خود ایجاد می‌كند، به صنعت ‏IT‏ نیز رونق می‌دهد و در آنجا نیز باعث اشتغال فراوان ‏می‌گردد. مشاغلی چون مدیریت، مشاوره، تحلیل‌گری، اطلاع‌رسانی و بسیاری از خدمات ‏مختلف، نمونه‌هایی از مشاغل صنعت اطلاعات می‌باشند. برنامه‌نویسی، تحلیل و طراحی ‏سیستم و مهندسی نرم‌افزار یا سخت‌افزار نیز نمونه‌هایی از مشاغل صنعت ‏IT‏ می‌باشند. ‏
● نقش كار آفرینان در توسعه تكنولوژی ‏
كارآفرینی ‏ اصطلاحی است كه در طول ۳۰۰ سال گذشته توسط دانشمندان و ‏صاحبنظران به‌ صورت‌های مختلفی تعریف شده است. به طور خلاصه كارآفرینی فعالیتی ‏است مخاطره‌آمیز كه فردی در پی اجرای یك ایده معمولاً اقتصادی توجه نهادهای ‏سرمایه‌گذاری، علمی، صنعتی و غیره را جلب نموده و نیروی آنها را به سمت عملی ‏نمودن ایده هدایت می‌كند. بنابراین یك ایده كه بر اساس یك نیاز اجتماعی شكل گرفته از ‏ملزومات كارآفرینی است.
نتیجه كارآفرینی علاوه بر نوآوری در محصولات جدید، حل ‏نیازهای اجتماعی، ایجاد اشتغال برای دیگران، افزایش سودآوری شركت‌ها و افراد و ‏توسعه تكنولوژی است. كارآفرینی باعث رفع نیازها به كمك تكنولوژی‌های جدید ‏می‌گردد. بسیاری از محصولات تكنولوژی‌های جدید خصوصاً در حوزه فناوری اطلاعات ‏و ارتباطات، در اثر فعالیت‌های كارآفرینانه بوجود آمده‌اند. اكثر شركت‌های فعّال در حوزه ‏تكنولوژی مخصوصاً شركت‌های مبتنی بر خلاقیت و نوآوری ‏ كه فناوری‌های جدید را ‏خلق می‌كنند و اصطلاحاً درلبهٔ فناوری فعّالند، شركتهایی كارآفرین هستند.‏
افراد كارآفرین از ویژگی‌های شخصیتی خاصی برخوردارند. مخاطره‌پذیری، ‏نوآوری و خلاقیت، مسؤولیت‌پذیری و اعتماد به نفس، توانایی ارتباطات قوی، واقعگرائی، ‏هدفگرایی، تهاجمی بودن، تحمل ابهام و عدم قطعیت، خوشبینی و تعّهد و اعتقاد به مركز ‏كنترل درونی بخشی از ویژگی‌های این افراد است. هر فرد كارآفرین ممكن است تعدادی ‏از این ویژگی‌ها را داشته باشد و با شخصیت منحصر به فردی به كارآفرینی بپردازد.
‏شخصیت از ملزومات كارآفرینی است توسعه كار آفرینی نیازمند تربیت افراد كار آفرین ‏می‌باشد. در سرتاسر دنیا مراكز مختلفی برای آموزش و كارآفرینی وجود دارد اگرچه ‏برخی از افراد روحیهٔ كارآفرینی بیشتر را وابسته به تحولات زندگی افراد در طول سالیان ‏مختلف می‌دانند ولی این تناقضی با آموزش كارآفرینی ندارد.
در آموزش كارآفرینی ‏بایستی افرادی كه بصورت بالقوه از روحیه كارآفرینی برخوردارند انتخاب شده و سپس ‏شخصیت‌شان به فعلّیت برسد. علاوه بر این روش‌های دیگری مثل انكوباتورها، برای ‏تحریك كارآفرینی وجود دارد كه افراد عملاً تا سطحی از كارآفرینی هدایت می‌شوند و ‏یكباره به خارج پرتاب می‌گردند و با حمایت‌ها و راهنمای‌های بعدی از آنها استفاده ‏می‌نمایند. ‏
نقش دولت در توسعه كارآفرینی، علاوه بر ایجاد بسترهای سخت‌افزاری، ‏نرم‌افزاری و حمایتی از كارآفرینی، شناسایی، آموزش و هدایت فعالیت‌های كارآفرینانه ‏است. توسعه تكنولوژی بسیار وابسته به كارآفرینی است و نباید از آن غافل ماند.‏
● فناوری اطلاعات و ارتباطات در كارآفرینی
اطلاعات و ارتباطات دو ابزار اساسی مورد نیاز هر فعّالیت كارآفرینی است. ‏كارآفرینی در انزوا و بدون حمایت نهادها، سازمان‌ها و انسان‌ها امكان‌پذیر نیست. ‏كارآفرینی مستلزم كشف یك نیاز اجتماعی است. و كشف نیازهای اجتماعی به شناخت ‏اجتماع، نیازهای آن و بافت فرهنگی و اجتماعی و اقتصادی آن وابسته می‌باشد.
در ‏شناسایی نیاز هر فعّالیت كارآفرینانه، ایده‌پرداز یا تئوریسین می‌بایست نسبت به محیط ‏بینش و بصیرت داشته باشد و بداند چه راه‌حل‌هایی برای رفع‌آن نیاز، در نقاط دیگری از ‏دنیا ارائه شده است. مطمئناً شناسایی نیازها و ارائه راحل‌ها بدون اطلاعات امكان‌پذیر ‏نخواهد بود. بنابراین اطلاعات و دانش مانند ارتباطات از ملزومات هر فعّالیت كارآفرینی ‏است. ‏
فناوری اطلاعات و ارتباطات جدید تحولات شگرفی در دستیابی به اطلاعات بوجود ‏آورده و بسترهای ارتباطی قویتری را فراهم كرده است. این فناوری‌ها اهّمیت و ارزش ‏اطلاعات و ارتباطات را بالا برده‌اند. در نتیجه كارآفرینی نیز مانند سایر امور از مزیت‌های ‏این فناوری بهره برده‌ است).‏توسعهٔ فناوری اطلاعات و ارتباطات باعث ایجاد شبكه‌ای عظیم با مقیاس جهانی، ‏‏(اینترنت) شده است و بنابراین علاوه بر افزایش و ارزش ویژگی‌های مورد ذكر در نظریه ‏شبكه‌های اجتماعی، قابلیت‌های ارتباطی جدیدی مانند كنفرانس از راه دور و یا فعالیت‌های ‏توزیع ‌شده را بوجود آورده و دسترسی آسان‌تر و سریع‌تر به اطلاعات را امكان‌پذیر ‏ساخته‌اند. ‏
در كشورهای پیشرفته اینترنت، یكی از مهمترین ابزراهای كارآفرینان است و این ‏افراد از طریق این شبكه بر قابلیت‌های خود افروده و از مزایای آن بهره می‌گیرند.در ‏آینده انواع نرم‌افزارها، خصوصاً نرم‌افزارهای هوشمند نیز مورد استفاده كارآفرینان قرار ‏خواهند گرفت.
و این افراد به كمك این نرم‌افزارها فعّال خواهند بود، فرصت‌ها را بهتر ‏شناسایی خواهند كرد و اطلاعات دقیق‌تر و مناسب‌تری را جمع‌آوری خواهند نمود. دانش ‏و مفاهیم بهتری را درك خواهند كرد و ارتباطات ساده‌تر و گسترده‌تری را برقرار خواهند ‏نمود. ‏
● كارآفرینی در فناوری اطلاعات و ارتباطات‏
تحولاتی كه در سال‌های اخیر در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات بوجود آمده ‏است و عصر اطلاعات را شكل داده و همچنان پیش می‌تازد و در جوامع و فرهنگ‌ها ‏دگرگونی ایجاد، مرهون تلاش افراد بسیاری از جمله كارآفرینان است. كارآفرینان ‏اطلاعات، شرایط عصر اطلاعات را شناخته و با كارآفرینی خود ملزومات این عصر را ‏پیدا كرده و با شیوه‌های خاص خود آن را ایجاد می‌كنند حتی بروز عصر اطلاعات هم از ‏نتایج كارآفرینی است.
اینترنت بزرگترین و قویترین شبكه ارتباطی دنیا، نمونه‌ای روشن ‏از كارآفرینی است. در طول تاریخ كدام یك از كارآفرینان توانسته‌اند نیازی را كشف كنند ‏كه پس از رفع آن تحوّلی در كل دنیا داده و بستری برای كارآفرینی سایر افراد ایجاد ‏نمایند.
در سالهای اخیر نمونه‌‌های بسیاری از كارآفرینی در اینترنت به ثبت رسیده است، ‏از آنجایكه تاكنون چنین شبكه عظیمی در تاریخ بشر وجود نداشته است. زمینه‌های ‏فعالیت در آن بكر بوده و فرصت برای نوآوری و خلاقیت بسیار است. شركت‌های ‏اینترنتی و شركت‌های ‏Com‏ در چند سال اخیر ایجاد، و به سرعت رشد كردند.‏
‏ شركت‌هایی مانند ‏Yahoo، ‏ebay،Amazon ‎‏ و دیگران در مدت كوتاهی توانسته‌اند ‏ارزش بسیاری را كسب نمایند. آمارها نشان می‌دهد كه در طی ۵ سال آخر قرن گذشته ‏ارزش برخی از این شركت‌ها بیش از ۲۰۰ برابر شده است درحالیكه میزان رشد ‏سودآوری آنها كمتر از ۱۰ برابر بوده است. كارآفرینی در اینترنت به این موارد خلاصه ‏نمی‌شود و موارد بسیاری خصوصاً در زمینه نرم‌افزارهای مبتنی بر شبكه و همچنین ‏محتویات شبكه وجود دارد.
كارآفرینی در شیوه‌های جذب مشتریان اینترنتی، بازاریابی ‏اینترنتی، همكاری‌ها و شبكه‌های مجازی، الكترونیك، واقعیت مجازی، آموزش و كار از ‏راه دور و … همه و همه گستردگی كارآفرینی در عصر اطلاعات را نشان می‌دهند. ‏
‏«كار آفرینی موتور توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات است» با كارآفرینی است ‏كه نیازها شناخته می‌شود و با رفع نیازها پیشرفت حاصل می‌شود.
كشورهای پیشرفته ‏به این دلیل پیشرفته‌اند كه در فناوری پیشرفت كرده‌اند و توسط آن، هم اقتصاد جهان را ‏در اختیار گرفته، هم قدرت نظامی شده‌اند و هم فرهنگ جهان را به سوی خواسته‌های ‏خود هدایت می‌كنند. كارآفرینی اطلاعات ‏ در سطوح مختلف الف- سخت‌افزار ب- نرم‌افزار ج- ‏اطلاعات د-ارتباطات هـ- كاربرد، انجام‌پذیر است. ‏
در هریك از این سطوح فرصت‌های بسیاری برای كارآفرینی وجود دارد. كه نیازمند ‏حمایت مراكز سرمایه‌گذاری و تلاش‌های كارآفرینانه است. كارآفرینی در حوزه اطلاعات ‏بسیار راحت‌تر و عملی‌تر از كارآفرینی در سایر حوزه‌هاست.
به عنوان مثال در حوزه ‏نیروگاه هسته‌ای به دلیل كاربرد محدود، ایده‌های كمتری وجود دارد و به علاوه ‏سرمایه‌گذاری فوق‌العاده زیاد و درصد امكان‌پذیری كم، مانع هر فعّالیت كارآفرینانه است ‏و درحالیكه در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات كه درهمه جا گسترده شده است، ‏ایده‌های بسیاری خلق می‌شود و میزان سرمایه‌گذاری مورد نیاز كه ایده‌ها را به نتیجه ‏برسانند چندان زیاد نیستند. بنابراین كارآفرینی اطلاعات به راحتی انجام می‌شود و این ‏خود دلیلی بر سرعت نمایی رشد فناوری اطلاعات است. ‏
● تأثیر تكنولوژی بر مشاغل
توسعهٔ تكنولوژی و بكارگیری وسیع آن، باعث افزایش بهره‌وری فعالیت‌های ‏اقتصادی شده است. در اثر افزایش بهره‌وری، نیاز به برخی از مشاغل از بین می‌رود. ‏بعنوان مثال، شغلی تحت عنوان "تلفنچی" با پیشرفت در تكنولوژی‌های مخابراتی و ‏پردازش صوت، از لیست مشاغل حذف می‌گردد. بنابراین تكنولوژی از یك نظر، حذف و ‏كاهش مشاغل را به دنبال دارد. اصولاًً خودكارسازی و تولید ماشینی از مهمترین نتایج ‏توسعهٔ تكنولوژی است، كه علاوه بر كاهش مشاغل، باعث افزایش كیفیت و سرعت و حتی ‏كاهش هزینه‌های تولید می‌گردد. آیا این نتیجهٔ مستقیم تكنولوژی برای ناامیدی از ایجاد ‏اشتغال به كمك ‏IT‏ كافی نیست؟‏
مروری بر تاریخ تكنولوژی و تأثیر آن بر مشاغل نشان میدهد كه پاسخ به این سؤال ‏منفی است . تكنولوژی ظاهراً برخی از مشاغل را حذف و یا تغییر می‌دهد، اما درواقع ‏بسیار مشاغل جدیدتر، مفیدتر ‏و متنوع‌تری را ایجاد می‌كند. مثلاً اگرچه تكنولوژی تراكتور باعث كاهش نیاز به نیروی ‏كار كشاورز گردید، ولی به كمك این تكنولوژی انواع و حجم محصولات كشاورزی ‏افزایش یافت، بعلاوه مشاغل جدیدی را به همراه خود ایجاد كرد و نیروهای كار را به ‏انجام آن رهنمون شد. یا اختراع چرخ خیاطی باعث رونق صنعت پوشاك گردید و تمایل ‏مردم به خرید انواع لباس با رنگ‌ها و مدل‌های گوناگون و همچنین كاهش هزینهٔ تولید، ‏باعث شد تا نه تنها دست‌دوزان بیكار نشوند، كه بسیاری از افراد دیگر نیز به كار مشغول ‏شوند.‏
یكی از جنبه‌های مهم تأثیر تكنولوژی در ایجاد مشاغل توسعهٔ بازار است. ارائهٔ ‏محصولات كیفی و همچنین تغییر و تحول فرهنگ مصرف متناسب با تحولات تكنولوژی، ‏بازارها را توسعه می‌دهد. بطوری كه حجم تولید پس از توسعهٔ تكنولوژی به مراتب ‏بیشتر از حجم تولید دستی است. بنابراین تكنولوژی از تعداد مشاغل دشوارتر می‌كاهد و ‏بر تعداد مشاغل آسانتر می‌افزاید.‏
از سوی دیگر، فرصت‌های شغلی متنوع و جدید، نتیجهٔ توسعهٔ تكنولوژی است. با ‏توسعهٔ صنعت در اثر توسعهٔ تكنولوژی، بسیاری مشاغل جدید مرتبط با آن صنعت ‏بوجود می‌آید. تكنولوژی از تعدد مشاغل دشوارتر می‌كاهد و بر تكثر مشاغل آسانتر ‏می‌افزاید. مشاغل جدیدی كه توسط تكنولوژی ایجاد می‌شوند، یا تكنولوژی را بكار ‏می‌گیرند و یا آن را توسعه می‌دهند.
صنعت اطلاعات و صنعتIT‏ از گروه مشاغلی هستند ‏كه توسط تكنولوژی اطلاعات ایجاد می‌شوند. در صنعت اطلاعات، تكنولوژی اطلاعات ‏بكار می‌رود و در مشاغل مختلف بعنوان ابزار مورد استفاده قرار می‌گیرد. شاغلین ‏صنعت ‏IT‏ مسؤولیت توسعهٔ تكنولوژی اطلاعات را بر عهده دارند.‏
● نتیجه‌گیری ‏
‏ فناوری اطلاعات و ارتباطات تحولات زیادی در كلیه فعالیت‌های اجتماعی ازجمله ‏كارآفرینی بوجود آورده و به عنوان مهمترین ابزار كارآفرینی مدرن مورد توجه قرار ‏گرفته است. كارآفرینی در فناوری اطلاعات پهنه وسیعی برای فعالیت دارد. كارآفرینی ‏لازمهٔ توسعه فناوری و توسعه فناوری بستر كارآفرینی است.
براین اساس اهّمیت نقش ‏بسترسازی كارآفرینی و وظیفه دولت مشخص می‌شود. دولت باید بستر كارآفرینی در ‏حوزه فناوری اطلاعات كه همان شبكه‌های ارتباطی و اطلاعاتی می‌باشد را توسعه دهد و ‏تقویت كند و امكان دسترسی آسان همگان به این شبكه‌ها را فراهم نماید.
همچنین در ‏ارتباط با اشتغال تكنولوژی از یكسو در اثر افزایش بهره‌وری، نیاز به نیروی انسانی را ‏كاهش می‌دهد و از سوی دیگر تنوع فعالیت‌ها و مشاغل جدید را باعث می‌شود كه برای ‏نیروی انسانی بیشتری اشتغال ایجاد می‌نماید.
مشاغلی كه می‌توان مورد بررسی قرار داد ‏در دو دستهٔ مشاغل مبتنی بر اطلاعات و مشاغل مبتنی بر صنعت اطلاعات طبقه‌بندی ‏می‌شوند. به دستهٔ اول صنعت اطلاعات و دستهٔ دوم صنعت تكنولوژی اطلاعات گوییم.‏

منابع:‏
‏۱- احمد پور م. "كارآفرینی: تعاریف، نظرایات و الگوها"، شركت پردیس ۵۷، ۱۳۷۹. ‏
‏۲- گیلبرت آلن و ژوزف گاگلر، "شهرها، فقر و توسعه"، اداره كل روابط عمومی و بین‌الملل شهرداری ‏تهران، ترجمهٔ پرویز كریمی ناصری، ۱۳۷۵.‏
‏۳- نهاوندیان م. و كاجی‌زاده ف.، "تكنولوژی اطلاعات و اشتغال"، مجلهٔ مصاف(مهندسان صنایع ایران ‏فردا)، ش ۱۹و۲۰، پاییز و زمستان ۷۹، ص۶۳-۶۸.‏
‎۴- “How information Technology Enterpreneurship has changed the world,” ‎http://www.jackmwilson.com/eBusiness/ITE.htm
‎۵- Laudon K.C. Traver C.G. and laudon J.P. “information Technoligy and ‎society,” International Thomson publishing, ۲۰۰۰.‎

منبع : کانون دانش