تأسیس اخلاق مبتنی بر سرشت مشترک بشر

یكی از مهمترین طرح‌هایی كه در یك دهه اخیر برای حل مشكلات بشر در زمینه خشونت و تشتت فرهنگی ارایه شده طرح هانس كونگ متأله معروف مـسـیـحـی و از مـخالفان كلیسای كاتولیك است. در ایـنـجا می كوشیم این نظریه و نقدهایی را كه نسبت بدان وارد هستند تشریح كنیم. در سپتامبر ۱۹۹۳ نمایندگان یكصد و بیست دین در شـیـكاگو گردهم آمدند تا پارلمان ادیان جهان را به تـشـكـیــل دهـنــد.
ایــن گــردهـمــایــی الـبـتــه بــه مـنــاسـبــت یكصدمین سالگرد گردهمایی ادیان سال ۱۸۹۳ برگزار شده بود كه بعد از آن گفتگوی دینی در سطح جهانی آغـاز شـد. هـدف از تـشـكـیـل پارلمان ۱۹۹۳، بحث در زمینه‌ پیش‌نویس اخلاق جهانی بود كه هانس كونگ آن را نوشته بود. هانس كونگ یك متأله‌ آلمانی مورد احـتـرام و ژرف به حساب می‌آید. لایحه‌ نهایی تحت عنوان بیانیه‌ای به سوی اخلاق جهانی دو پیش‌فرض داشت.
پیش‌فرض اول این كه برای مواجهه با مسایل اصلی مبتلابه زمانه ما (جنگ، تخریب، محیط زیست، فقر ، خشونت و عدم تساهل دینی)، نظم جدید جهانی مورد نیاز است. پیش‌فرض دوم هم این بود كه این نظم جدید جهانی محتاج اخلاقی جهانی است و البته مبنای ایـن اخـلاق جـهـانـی وجـود دارد.
چـرا كـه در دل ادیـان جهان، جوهر و گوهر ارزش‌‌ها موجود است. بـا ایـن هـمـه، چـنین اخلاق جهانی و این بیانیه به ادیان محدود نمی‌شود. همه‌ افراد آن را تأیید می‌كنند؛ خـواه این افراد و باورها ریشه دینی داشته باشند یا نه. بـنـابـرایـن طـرح، تـوافقی در زمینه‌ ارزش‌‌های مشترك صورت می‌پذیرد و این ارزش‌‌ها مورد تأیید همه‌ ادیان و افرادی است كه حساسیت‌ها و دغدغه‌های اخلاقی مـعـقـولـی دارند. در این بیانیه، این توافق را با این اصل تـوصـیـف مـی‌كـنـد: "هـر انسانی باید به صورت انسانی رفـتــار كـنـد.
" ایـن اصـل در عـوض مـی‌تـوانـد از هـنـجـار اخلاقی بنیادینی ناشی می شود كه در همه‌ ادیان جهانی و نـظـامـهـای اخـلاقی وجود دارد و آن همانا قاعده ای است كه می توان آن را به صورت عبارت زیر خلاصه كرد: آنچه را كه برای خود نمی‌پسندی برای دیگری هم مپسند. این بیانیه حاوی چهار قاعده‌ طلایی است كه از این اصل بنیادین ناشی می‌شوند. این اصول عبارتند از: (۱) تعهد به فرهنگ تساهل و احترام گذاشتن به زندگی كه این احترام نه تنها به انسان‌‌ها كه به حیوانات وگیاهان هم ساری و جاری است. (۲) تعهد به فرهنگ معنویت و نظم عادلانه‌ اقتصادی. (۳) تعهد به فرهنگ تساهل و زنـدگـی صـادقـانـه. (۴) تـعـهـد به فرهنگ حقوق برابر و مشاركت میان زنان و مردان تا علیه هرگونه تبعیض و تجاوز جنسی بایستند.
در هـمـان سـال كـه پـارلـمـان ادیان جهانی در باب پـیـش‌نـویـس كـونـگ بـحـث مـی‌كـرد، لئونارد اسویدلر همكار كونگ كه در گروه ادیان دانشگاه تمپل تدریس می‌كند، پیش‌نویس خود را از اخلاق جهانی نگاشت. سـپـس آن را در تـعـدادی از هـمایش‌های جهانی طرح نـمــود و بــر روی ایـنـتــرنــت هــم قــرار داد تــا مـخـاطـبـان بـیـش‌تـری بـیـابـد و انـتـقـادهـای احـتـمالی را بشنود. این پیش‌نویس تعدیل‌ها و تصحیح‌های بسیاری را به خود دیـد و آخـریـن تـصـحـیـح‌هـا در سـپـتـامبر ۱۹۹۸ صورت گرفت. نسخه‌ اسویدلر هم با عنوان بیانیه جهانشمول اخـلاق جـهانی قاعده‌ طلایی را به عنوان مبنای غایی توافق اخلاق جهانی در نظر می‌گیرد.
او آنگاه ۸ اصل اساسی اخلاق جهانی و ۱۰ اصل متوسط این اخلاق را مشخص می‌كند. همه‌ این اصول بنیادین و متوسط، مشخص‌‌تر از اصول بیانیه‌ پارلمان ادیان جهان هستند. البته این‌ها به نظر تدوینی غربی از اخـلاق جهانی به حساب می‌آیند. به طور مثال به این اصـل تـوجـه كـنـیـد: هـر انـسـانی برای فعالیت و زندگی روزمـره بـایـد آزاد بـاشـد تـا آن‌‌جـا كـه بـه حـقوق دیگر انسان‌‌ها آسیب نرساند. از آن زمان كه این طرح نگاشته شد تلاش‌‌های متفاوتی برای حركت دادن آن به سوی اخــلاقــی جـهــانــی فــراتــر از حــوزه‌هــای دیـنــی خـاص صورت گرفته‌ است.

منبع : روزنامه همبستگی