از آرژانتین تا کردستان در ۳ دقیقه

روزشمارهای مطمئن پروژه تونل رسالت در تاریخ مقرر افتتاح می شود؛ یعنی در حدود ۲۰ روز دیگر. قرار است در یكی از روزهای میانی تیرماه و در هیاهو و شوروشوق همه، این تونل كه دیگر به رازی سر به مهر بدل شده بود، به روی مردم گشوده شود.
بالاخره این تابلوهای روزشمار، نشان دادند كه می توانند قابل اعتماد باشند. حالا بی صبرانه منتظریم تا كی روزشمار برج میلاد، سینما آزادی و... صفر می شود.
نردبان های غول پیكر، نورهای سبز و قرمز پخش شده در تاریكی، كابل های برق در رول های بزرگ كه در هر جا دیده می شوند، بوی گس رنگ و قدم زدن در تاریك روشنای یك دالان كه تو را در عرض فقط هشت دقیقه از میدان آرژانتین به حوالی بزرگراه كردستان می رساند.
چه كسی تصور می كند كه در ازدحام ترافیك و آمد و رفت كند خودروها، در زمانی كمتر از سه دقیقه از بزرگراه رسالت می توان به قلب شهر پرتاب شد و سر از بزرگراه كردستان در آورد، بدون آنكه دغدغه و اضطراب ترافیك سنگین را از سر گذراند. اما این اتفاق چندان عجیب نیست. چند هفته دیگر، با افتتاح تونل رسالت، ترافیك همیشه سنگین همت به آرامی فراموش می شود و از ازدحام اتومبیل ها دیگر خبری به جا نمی ماند.
وقتی كه در تاریك روشنای تونل رسالت قدم می زنی، می توانی چند هفته بعد را ببینی كه خودروها با صدای بلند بوق در حالی كه چراغ هایشان را روشن كرده اند، با هیاهو از آن می گذرند. اینجا تونل رسالت است. تونلی كه بیش از ۹ سال بارها در اخبار و شایعات روزانه، نامی از آن به زبان می آمد و هیچگاه دیده نمی شد. اما حالا كه در پناه عظمت آن راه می رویم، می توانیم دلیل ۹ سال خاموشی آن را بیابیم. این تونل در تمام این سال ها به دور از تمام هیاهوهای پایتخت به آرامی در دل سنگ ها و تپه ها و خاك ها پیش می رفت و برای خود هویتی نوین می ساخت. سال ها این تونل در بی خبری شهر، به آرامی قدم به جلو می گذاشت و هر چند گاه با سكوتی چند ماهه، از حركت باز می ایستاد، اما زمانی كه روزشمار، شمارش معكوس برای افتتاح آن را آغاز كرد، گویی تمام شهر اینجا سرازیر شدند. كارگران مختلف دست به كار شدند و هر روز این تونل، زیبا و زیباتر شد، تا اینكه به هیأت امروز درآمد. اگرچه این پایان كار نیست، اما آنچه در اینجا می گذرد، نشان از اتمام پروژه در تاریخ مقرر دارد.
●زیرگذر نه، تونل
اردیبهشت ماه ،۱۳۷۶ هنگامی كه طرح اولیه تونل رسالت، كه ادامه بزرگراهی بود كه شرق تهران را به غرب متصل می كرد، مطرح شد، هیچ كس نمی دانست این تونل چگونه است و در چه زمانی به بهره برداری می رسد. پیش از آن طرح انتخاب زیرگذر به دلیل وجود گذرگاه های متعدد رد شده بود. پس از آن بلافاصله طرح احداث تونل با جدیت پیگیری شد. در واقع با انتخاب گزینه تونل از قطع شدن یا انحراف ترافیك تعداد زیادی از خیابان های شمالی - جنوبی روی محور مسیر در یك محدوده فعال با ترافیك زیاد و جابه جایی انواع تأسیسات شهری، ساخت پل ها و دیواره های حائل بلند و هزینه های سنگین صرف نظر شد و این امكان فراهم شد تا با حفظ شرایط طبیعی سطح زمین در آینده بتوان از این فضا با طراحی مناسب برای احداث فضای سبز، فضای فرهنگی و تجاری و ... استفاده شود.
اگرچه برای اتفاقی مانند افتتاح یا راه اندازی این پروژه شهروندان تهرانی می بایست ۹سال صبر می كردند و در روزی مثل همین روزها شاهد تولد تونل رسالت باشند.
●مشكلات مختلف
سید رضا میرصادقی مجری پروژه تونل رسالت، یكی از بزرگترین معضلات در راه احداث تونل را معارضان ملكی می داند. او معتقد است كه ۴۴ معارض ملكی در احداث این پروژه از آغاز نقش بسزایی در عدم پیشرفت آن داشته اند.
عمده معارضان افرادی بودند كه دارای اراضی مسكونی در مسیر پروژه بودند، یا سازمان ها كه مهمترین آنها بنیاد مستضعفان و جانبازان بود. از سویی تأسیساتی كه در زیر زمین وجود داشت، از دیگر معضلات اجرای طرح بود. تأسیساتی مانند لوله های گاز كه در صورت حذف آن، گاز یك منطقه به طور كامل قطع می شد. بنابراین در برخی موارد مجبور بودیم تا ضمن حفظ این تأسیسات به كار بپردازیم كه البته حفظ آن در هنگام عملیات احداث، كار بسیار سختی بود. وقتی در این روزها كه كار احداث پروژه تونل رسالت در مراحل پایانی است سری به آن می زنیم و از آن عبور می كنیم، متوجه بسیاری از نكاتی كه میرصادقی می گوید می شویم.
«در طول ۹ سال گذشته به دلیل تغییر سریع در مدیریت شهری، این پروژه بارها شاهد تعویق در كار شد. حتی در یك دوره به مدت ۱۶ ماه در جریان احداث تونل وقفه كامل بوجود آمد، البته علت عمده این توقف طولانی تغییر در طراحی بوده است.»
تونل رسالت در آرامشی كامل این روزها را می گذراند و تنها صدای گاه گاه كارگران و دستگاه های مهندسی است كه به خلوت این روزهایش را خنج می زند.
●پایان نامعلوم یك پروژه
«هنگامی كه دكتر قالیباف مسئولیت تهران را به عنوان شهردار پذیرفت، یك تئوری از سوی ایشان مطرح شد و او گفت كه در شهر نباید پروژه ای آغاز شود یا در حال انجام باشد كه كسی از زمان پایان آن مطلع نباشد. به عبارتی هر پروژه ای كه در شهر شروع می شود باید تاریخ مشخصی برای پایان داشته باشد.
میرصادقی با اشاره به این نكته از اهمیت پایان طرح های عمرانی خبر می دهد. اگر چه ظاهر آرامش، كمتر نشانی از هیجان دارد، اما بی تردید، پایان تونل رسالت، لبخندی از رضایت برای او به همراه آورده. او ادامه می دهد:«ما در هفت ماهه اخیر به صورت سه شیفته كار كردیم. این اولین پروژه شهری بود كه این حجم كار برای آن انجام می شد. ما در استفاده از مصالح هم سرعت به كار بردیم. مثلاً بتن را با بخار و تحت شرایط خاص از ۷ روز به ۴۸ ساعت تقلیل دادیم. این اتفاق هم زیر نظر آزمایشگاه بتن ما انجام شد كه در آنجا مستقر بود. » او ادامه می دهد:« دفتر فنی ما، یك بخش كنترل كیفی دارد. به راحتی می توانم بگویم كه تعداد افراد ما در بخش كنترل كیفی از تعداد كارفرما بیشتر است.» اینجا در این سكوت بدون عبور هیچ اتومبیلی به آرامی در عظمت این تونل غرق می شوی و نه فریاد بلند مردم از روی شعف و نه صدای بوق ممتد ماشین، هیچكدام تو را نمی تواند از دل آن بیرون بكشد.
از میرصادقی در مورد مقاومت و استحكام تونل می پرسیم، می خندد:« این تونل تحت استانداردها و با لحاظ امنیت كامل، طراحی و ساخته شده است. حتی شركت اسپانیایی Zitron كه جزو سه شركت برتر در تأمین تجهیزات تونل است با دیدن تونل رسالت اعلام كرد كه این تونل هم به لحاظ امكانات به كار رفته در آن و هم به دلیل امنیت، جزو ۱۰ تونل برتر دنیاست. »او با لبخندی می گوید:« من به راحتی می توانم در هر جای سطح فوقانی تونل، یك ساختمان بزرگ ۱۵ طبقه بنا كنم و خودم در آن زندگی كنم. این تونل بسیار ایمن بوده و جای هیچ نگرانی نیست.»
در داخل تونل می توانی ردی از تجهیزات متعددی را كه قرار است نصب شود، ببینی. جای جت فن ها مشخص است. یا محل دوربین های مداربسته و حتی به زحمت می توان محل نصب حسگرهای تصویری و ایمنی را ببینی. امكانات متعددی كه در تونل به كار گرفته می شود را میرصادقی اینگونه می گوید: «۴۸ دستگاه جت فن كنترل عملكرد جت فن ها و سیستم اعلام حریق توسط نرم افزار و سخت افزار، یك اتاق كنترل واقع شده در شمال دره گنجوی، سیستم روشنایی كامل، سیستم اعلام حریق با كنترل دوربین، سیستم اطفاء حریق خودكار، سیستم كنترل اكسید كربن خودكار، سیستم تصویری برای كنترل ترافیك و حتی استخر آب برای تأمین آب، به هنگام وقوع حریق.»
●در بهت و ناباوری
باور اینكه تونل رسالت در كمتر از ۲۰روز دیگر به بهره برداری برسد، بسیار سخت است. شاید به خاطر همین است كه بسیاری از شهروندان پس از شنیدن این خبر بهت زده می شوند و انگار شایعه ای شنیده اند، بی توجه به آن، چیزی نمی پرسند. اما ۲۰ روز دیگر، هنگامی كه در هیاهوی معمولی شهر، یكباره تونل رسالت سر از تاریكی بیرون آورد و مثل یك اتفاق نابهنگام در خاطره شهر درخشید، آنگاه شاید اندكی شك ما نیز برطرف شود. شاید اندكی اعتمادمان بیشتر شود. فرقی نمی كند. سال ها می توانست بگذرد و تونل رسالت افتتاح نشود، اما هنگامی كه با نصب یك روزشمار همه چیز وضعیت اضطراری به خود گرفت و سه شیفت كار شبانه روزی در تونل رسالت باعث شد تا تاریخ تعیین شده برای پایان یك پروژه ، رویایی به نظر نرسد، آنگاه به آرامی به خود امیدوار شدیم. یكی از مسئولان این پروژه در مورد حجم كار انجام گرفته در هفت ماه اخیر می گوید:« راندمان كاری پروژه در ماه های اخیر را می توان از مقدار هزینه انجام گرفته مشخص كرد. ما با هزینه های مصرف شده در پروژه می توانیم حجم عملیات انجام گرفته را مشخص كنیم. در ماه های گذشته به طور متوسط ماهیانه ۵/۱ میلیارد تومان برای این پروژه هزینه شده است. این در حالی است كه در بسیاری از ماه های سال های گذشته كمتر از ۳۰ میلیون برای این تونل خرج شد.»
این اندازه صرف هزینه، هنگامی چهره نشان می دهد كه در تونل رسالت قدم می زنی و تاریك روشنایی آن، بر بزرگی اش می افزاید. می توان بدون هیچ اغراقی اعتراف كرد كه بزرگترین پروژه شهری در طول تاریخ كشور، این روزها آماده بهره برداری است. می توان دل به طراحی زیبای تونل داد و یا پل رو به روی تونل در خروجی شرقی را با دقت از نظر گذراند و طرح های لوتوس هخامنشی و اسلیمی ایرانی و حتی معماری معاصر را از سر حوصله تماشا كرد. تمام این اتفاق زمانی می افتد كه شمارشگر بالای سر تونل، كه این روزها اعدادی كمتر از ۲۰ را نشان می دهد، به صفر برسد و آنگاه می شود از دل آن گذشت و نتیجه ۹ سال كار را به چشم دید.ما باور كردیم كه تونل رسالت حدود ۲۰ روز دیگر افتتاح می شود. شما هم می توانید منتظر بمانید.

مانی راد

منبع : روزنامه همشهری