درباره فیروز حریرچی

▪ متولد ۱۳۲۰ تبریز
▪ پایان تحصیلات متوسطه در زادگاه
▪ دریافت كارشناسی زبان وادبیات فارسی ازدانشگاه تهران ۱۳۴۲
▪ دریافت دكترای زبان وادبیات عربی ازدانشگاه تهران ۱۳۵۴
▪ مربی زبان وادبیات عربی در سال ،۱۳۴۸استادیار از سال ،۱۳۵۶ دانشیار از سال ۱۳۶۳
▪ استاد زبان وادبیات عربی دانشكده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران از سال ۱۳۶۹
▪ عضو فرهنگستان بین المللی زبان و ادبیات عربی سوریه از سال ۶۷ تا كنون
▪ راهنمایی، مشاوره و نظارت بر ۵۰ پایان نامه دكترا و كارشناسی ارشد
▪ چهره ماندگار حوزه ادبیات عرب در چهارمین همایش چهره های ماندگار
▪ برخی از آثار تألیف و ترجمه او عبارت اند از:
▪ تألیفات :موشح در ادبیات عرب ؛ چاپ اول، تهران، بی تا، ۱۳۴۲
▪ دراسهٔ وجیزهٔ حول اشعار هاتف العربیهٔ ؛چاپ اول، تهران، انتشارات طهوری، ۱۳۴۳
▪ پارسیان عربی نویس چاپ اول، كتاب فروشی فروغی، ۱۳۴۵
▪ اساس العربیهٔ (لالهادی للشادی) تألیف: ابوالفضل میدانی نیشابوری، تصحیح و توضیح: فیروز حریرچی، چاپ اول، تهران، مركز فرهنگی علامه طباطبایی، ۱۳۶۱
▪ ترجمه ها : امثار سائره از شعر متنبی تألیف: صاحب بن عباد ، ترجمه، تفسیر، شرح لغات و اعراب از: دكتر فیروز حریرچی، چاپ اول، تهران، انتشارات سحر، ۱۳۵۶
▪ دفاع از اسلام تألیف ، دكتر واگلری، انتشارات فروغی، اسفند ۱۳۶۱
▪ جوهره نوشته: محمد بن ابوبكر انصاری تلمسانی بری ، امیر كبیر ۱۳۶۱
▪ قانون ، تألیف: قاضی قضاعی، چاپ اول، تهران، امیر كبیر، ۱۳۶۲
▪ امثال و حكم ، تألیف: محمد بن ابی بكر عبدالقادر رازی، ترجمه تصحیح و توضیح از : دكتر فیروز حریرچی، چاپ اول، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، مرداد ۱۳۷۱
▪ ام سلمه ، تألیف: علی محمد علی دخیل، مؤسسه انتشارات امیر كبیر، ۱۳۷۳
▪ كتاب البلغه (فرهنگ عربی و فارسی) تألیف: ابویوسف یعقوب كردی نیشابوری، مقابله و تصحیح متن، به اهتمام مجتبی مینوی و فیروز حریرچی.
▪ فرهنگ اصطلاحات سیاسی (انگلیسی، عربی، فارسی) تألیف: جمال بركات، ترجمه: دكتر فیروز حریرچی، دكتر صادق آئینه وند ، چاپ اول، تهران، مركز نشر فرهنگی رجاء
بعد از نفوذ و تسلط اعراب درایران كه به گسترش زبان وادبیات عرب در ایران منجرشد، دانشمندان و ادیبان و حكمای ایرانی ،از فرصت گسترش زبان عرب در ممالك زیر اراده حاكمیت اعراب،استفاده كردند و آثاری به زبان عربی نوشتند تا حوزه تمدن ایران بزرگ را به كشورهای زیرمجموعه حاكمیت اعراب بكشانند.به همین دلیل است كه بسیاری از آثار شاخص حكمای ایرانی بعد از اسلام به زبان عربی نوشته شده است.
از این جهت دانش زبان و ادبیات عرب در كشور ما علاوه بر وجوه مشترك دینی،در بازشناسی فرهنگ و تمدن گذشته ایران عزیز نیز راه گشاست. فیروز حریرچی یكی از استادان شاخص زبان و ادبیات عرب در مجامع دانشگاهی ایران امروز است. حریرچی می گوید «... ایرانیان، صاحب اندیشه بودند و وقتی قرآن كریم را خواندند، دیدند كه در این كتاب آسمانی آرمان های جدیدی هست، از آن استقبال كردند و در گسترش و غنای زبان عربی كوشیدند و شاهكارهایی در این زبان پدید آوردند. چندین دهه است كه زبان انگلیسی در كشور ما نفوذ دارد و بسیاری از نویسندگان ما این زبان را فرا گرفته اند، شما یك اثر انگلیسی از یك نویسنده ایرانی درباره زبان و ادبیات و فرهنگ لغات انگلیسی به من نشان بدهید كه در بین مردم انگلستان یا آمریكا مرجع یا شاهكار باشد؛ نداریم، چون در این زبان اندیشه جدید پیدا نكرده ایم. »
فیروز حریرچی سال ۱۳۲۰در تبریزمتولد شد ،تحصیلات متوسطه را در زادگاه اش به پایان برده و برای ادامه تحصیل راهی تهران شده است...سال ،۱۳۳۸سال ورود او به دانشگاه تهران است.
حریرچی كارشناسی زبان وادبیات فارسی را در دوران شكوه واوج این رشته در دانشگاه تهران و در دوره حضور بزرگانی چون فروزانفر ،همایی و دیگران در سال ۱۳۴۲ازدانشگاه تهران می گیرد و بی درنگ با توجه به علاقه ای كه به ادبیات عرب پیدا می كند، تحصیل این رشته را پی می گیرد.حریرچی دكترای زبان وادبیات عربی را ازدانشگاه تهران و در سال ۱۳۵۴گرفته است، اما او در طول دوران تحصیل تدریس را نیز آغاز می كند و از سال ۱۳۴۸ ابتدا به عنوان مربی زبان وادبیات عربی و از سال ۱۳۵۶به عنوان استادیار در دانشگاه تهران درس داده است.او از سال ۱۳۶۳ دانشیار شده و سرانجام از سال ۱۳۶۹ به عنوان استاد زبان وادبیات عربی در دانشكده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران درس داده است. فیروز حریرچی از سال ۶۷ تاكنون عضو فرهنگستان بین المللی زبان و ادبیات عربی سوریه نیز بوده است.
او در كنار تدریس ،تحقیق و تفحص در متون مرتبط با زبان عربی را به جد دنبال كرده و آثاری را در این حوزه تألیف و ترجمه كرده است. فرهنگ اصطلاحات سیاسی انگلیسی، عربی، فارسی نیز از دیگر ترجمه های مشترك فیروز حریرچی است.این كتاب تألیف جمال بركات، با همكاری حریرچی و دكتر صادق آئینه وند منتشر شده و چاپ اول آن را مركز نشر فرهنگی رجاء درتابستان ۱۳۶۸ به چاپ رسانده است.این اثر ، ترجمه كتاب «قاموس المصطلحات الدبلوماسیهٔ» تألیف جمال بركات است. بركات از دانشمندانی است كه سال ها در جمع آوری مصطلحات سیاسی تجربه اندوخته و عمر خود را در پست های مهم سیاسی در كشورهای مختلف جهان صرف كرده است. فرهنگ اصطلاحات سیاسی او شامل اصطلاحات و واژه هایی است كه در مكاتبات و قرادادهای بین المللی به كار می رود.
فیروز حریرچی مدتی نیز ریاست انتشارات دانشگاه تهران را بر عهده داشته است. انتشارات دانشگاه تهران در سال ۱۳۲۵ با چاپ كتاب «وراثت» به صورت مستقل و رسمی آغاز به كار كرد.
حریرچی درباره این دوران می گوید:« من ۶ ، ۷ سال مسئول انتشارات بودم. شاید از كسانی بودم كه بسیار طولانی رئیس اینجا بودند. در آن زمان هم رئیس دانشگاه تهران و وزیر علوم جناب آقای دكتر عارفی بودند كه ایشان مؤسسه انتشارات و چاپ را به من واگذار كردند و به اصرار آنها آمدم اینجا. بعد قانونی را گذرانده بودند كه چون مركز نشر دانشگاهی وجود دارد، دیگر مؤسسه انتشارات دانشگاه، حق چاپ كتاب را ندارد.
من برای این كه چاپخانه كارش را ادامه بدهد خدمت دكتر شهیدی رسیدم. گفتم آقا اكنون كه لغت نامه دهخدا نایاب شده و چون این لغت نامه پیش از این هم چاپ شده، اجازه بده ما اینجا تجدید چاپ كنیم. خود آن تجدید چاپ برای ما كار بسیاری ایجاد كرد. برخی كتاب ها را هم كه چاپ می كردیم تجدید چاپ بودند.
به محض این كه دانشگاه باز شد، چون قانون این بود، تا باز نشدن دانشگاه ها، چاپخانه های دانشگاه ها نمی توانند چاپ كنند، زیرا این وظیفه به عهده مركز نشر دانشگاهی است. من از همین استفاده كردم. زمان ریاست آقای دكتر عباس شیبانی بود، گفتم آقا، دانشگاه ها باز شده، قانون هم گفته بود تا باز شدن دانشگاه ها كتاب چاپ نشود.
كار سومی كه كردم همین اساسنامه و آئین نامه شورای انتشارات است. اساسنامه اش زمان من به تصویب رسید كه در آن زمان افرادی مانند دكتر عباس شفیعی، دكتر ابوالقاسم گرجی و دكتر ابراهیم زاده استادان برجسته عضو شورای انتشارات بودند كه این قانون را نوشتند. خوشبختانه هر روز هم بهتر می شود. و الحمدالله من نگاه می كنم می بینم كه قوانین بهتری تصویب می شود. اضافاتی هم شده كه هر روز تكمیل تر می شود و این جای خوشبختی است. فیروز حریرچی دردانشكده علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد قم نیز تدریس می كند و مدیر گروه زبان و ادبیات عرب آن دانشكده است.
او همچنین در یك دوره طولانی یعنی از آغاز سال ۱۳۵۹ تا دی ماه ۱۳۶۴ مدیریت مجتمع ومدرسه عالی علوم قضایی و اداری قم را برعهده داشته است. همچنین ریاست انجمن زبان و ادبیات عربی كه از سال۸۲ فعال شده نیز با او بوده است. حریرچی در كنار تدریس و تحقیق،حضور در مجامع علمی مرتبط با حوزه مطالعاتی اش را نیز به جد دنبال می كند و در این مجامع حضور فعال دارد.«مقاله تأثیر الامثال العربیهٔ فی شعر حافظ الشیرازی»، در كنگره بین المللی حافظ، در سوریه و «مقاله دراسهٔ الاشعار العربیهٔ سعدی الشیرازی»، دركنگره بین المللی سعدی در این كشور از جمله مقاله های ارزشمند حریرچی در این همایش ها و كنگره هاست.
حریرچی با همان وسواس كه در كار تحقیق و تدریس به كار می برد، به آثار تألیفی و ترجمه دیگران نیز نظر می كند و دیدگاه ونظریاتش را با رعایت جوانب علمی و تحقیق ارائه می كند.خصوصیتی كه با نگاه محافظه كاری رایج در میان مؤلفان و مترجمان منافات دارد و از حسن علمی و اخلاقی حكایت می كند.او درباره كتاب «تاریخ و تطور علوم بلاغت» نوشته دكتر شوقی ضیف كه از برجسته ترین كتاب های تحلیلی درباره تاریخ بلاغت و سیر تحول آن است وآقای دكتر محمدرضا تركی آن را به فارسی برگردانده است، نمونه ای از این تعهد علمی و اخلاقی را با نگارش نقدی به نمایش گذاشته است: «با وجود گذشت حدود ۴۰ دهه از تألیف این كتاب، ترجمه فارسی از آن وجود نداشت تا دانشمندان و استادان و دانشجویان فارسی زبان، در مسائل بلاغی به آن مراجعه كنند. اما دكتر محمدرضا تركی، با درك درست این نیاز، به ترجمه آن اقدام كردند.
برای تأیید این حرف كه دكتر تركی، با دقت و نكته بینی این كتاب را ترجمه كرده اند، می توان به این نكته اشاره كرد كه همان طور كه در مقدمه كتاب عنوان شده است هر كجا كه پسوند «عربی» در ادامه كلماتی مانند بلاغت و فرهنگ و... آمده است، می توان آن را حذف و كلمه«اسلامی» را جایگزین آن كرد. این كار كاملاً درست است، زیرا عرب، پیش از اسلام بلاغت نداشته است. البته ایرانیان بلاغت داشته اند (همان طور كه حافظ می گوید كه ایرانیان قبل از اسلام بلاغت داشته اند).
از فیروز حریرچی در چهارمین همایش چهره های ماندگار در كنار ۲۲ چهره علمی، فرهنگی و هنری داخلی و بین المللی دیگر در رشته ادبیات عرب تجلیل شد. فصلنامه «مجله الجمعیه الایرانیه للغه العربیه و آداب ها» به صاحب امتیازی انجمن ایرانی زبان و ادبیات عربی و مدیر مسئولی فیروز حریرچی نیز امسال مجوز گرفته و به كوشش او منتشر می شود.
از دیگر آثار ترجمه شده حریر چی باید از ترجمه امثال و حكم محمد بن ابی بكر عبدالقادررازی یاد كرد.او كتاب را از میان فهرست میكروفیلم های كتابخانه مركزی ، پیدا كرده و پس از تصحیح و توضیح به زبان عربی ، نخست در سال ۱۳۶۵ رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در سوریه ، چاپ كرده واز آن پس در مقاطع فوق لیسانس و دكتری رشته زبان وادبیات عرب در دانشگاه تدریس كرده است . ترجمه این كتاب به دانشجویان رشته های فارسی نیز این امكان را می دهد كه از امثال و حكم عربی اسلام بهره جویند. امتیاز این كتاب در مقابل كتب دیگر از این دست ، موضوعی بودن امثال و حكم است كه تا زمان تألیف این كتاب ، بی سابقه است .مصحح و مترجم در بیرون آوردن مآخذ و منابع این امثال و حكم ، زحمت فراوان كشیده است . كتاب «قانون» سخنان امیرالمؤمنین علی بن ابیطالب (ع) نیز از دیگر آثار فیروز حریرچی است.
نویسنده این كتاب قاضی قضاعی این اثر را در۹ باب شامل حكمت های سودمند، سرزنش دنیا، ادعیه، شعر و موعظه و امثال آن با الهام از نهج البلاغه تدوین كرده است.
المجالس الحسینیه نیز از ترجمه های حریرچی است. مؤلف در این كتاب عوامل بروز عاشورا و فلسفه گریه و اعتقادات شیعه پیرامون عاشورا و امام حسین (ع) را بیان می كند. این كتاب را به نام «شیعه و عاشورا» فیروز حریرچی ترجمه كرده است.
حریرچی درباره نبود منابع تازه و آثار شاخص تألیفی در این دوران می گوید:«استادان علوم انسانی مانند مرحوم استاد مدرس رضوی، دكتر معین، جلال الدین همایی و غیره كه در یك دوره ای درس خوانده اند كه باید درس عامل پیشرفت می شد.
به عبارتی دیگر اغلب استادان آن روزگار تألیف و تصنیف می كردند كه می بینید بعدها بهترین شغل ها را پیدا كردند. یعنی مبنا این بود كه استادان باید درخشان باشند تا بتوانند به هر حال همكاری با نظام دانشگاهی بكنند یا از لحاظ ایدئولوژی بتوانند نظام را تقویت بكنند. البته این را بگویم كه این ها افراد بسیار برجسته ای بودند. دوم این كه من یادم هست مرحوم دكتر معین هفته ای فقط ۴ ساعت تدریس می كردند و بقیه اوقات را فقط در منزل یا حتی هنگامی كه سفر می كردند، در تحقیق و مطالعه بودند.
این طبیعی است كه با این شرایط می توانستند از لحاظ معنوی گام بردارند. من یادم هست كه مرحوم جلال همایی خودشان تعریف می كردند كه در شبانه روز فقط ۵ ساعت می خوابید. یك روز آمد دید كه جلوی اسمش خط قرمز كشیدند. گفت آقای حریرچی این چیه؟ گفتم استاد یك مقدار حقوق استادها را زیاد كرده اند ولی گفته اند كه باید در اینجا تحقیق كنید. مرحوم همایی گفت من كه در عمرم در شبانه روز فقط ۵ ساعت می خوابم، این همه كتاب و مقاله نوشته ام تازه فهمیدم كه من تمام وقت نبودم! به همین دلیل به من برگشت و گفت این ها دانشگاه را با گودال گلوبندك اشتباه گرفته اند. بهتره شما جوان ها باشید.
زمان آقای جهانشاه صالح بود. با تمام شدت و قوت گفت من این تمام وقتی را قبول ندارم .با تقاضای خودشان بازنشسته شدند كه یادم هست این شعر را در اول نامه شان نوشته است: «رسم است كه مالكان تحریر آزاد كنند بنده پیر» گفت: كه من وقتی كه شبانه روز، همه سال های عمر من، برای تحقیق كوتاه است، در اینجا نشستن به چه معناست.؟این یكی از آفت هایی است كه این نوع تمام وقتی به آن ضرر زده ، بویژه به رشته های علوم انسانی. چون ممكن است برای نمونه پزشكی ،امكانات تحقیقاتی را كه باید در دانشكده داشته باشد و در خانه ندارد اما با وجود بیماران بسیار می تواند تحقیقاتش را بیشتر كند.
او باید همیشه در آزمایشگاه باشد، اما استادان علوم انسانی وضعشان فرق دارد. اغلب ماها یا آن علما كتابخانه های بسیار خوبی داشتند كه اغلب هم به دانشگاه تهران هدیه كردند. » فیروز حریرچی با چند دهه سابقه تدریس ، نزدیك به ۲۰۰ عضو هیأت علمی برای دانشگاه های كشور تربیت كرده و از اثرگذاران رشته خود در دانشگاه های كشور بوده است. برایش آرزوی طول عمر و سلامتی داریم.

منبع : روزنامه ایران