سلام، گیسوی من!

مو، جزیی روینده از روپوست در بدن پستانداران است و داشتن مو یکی از ویژگی‌های مشترک پستانداران به حساب می‌آید؛ هرچند برخی گونه‌ها در دوره‌هایی از زندگی‌شان بی‌مو هستند. مو چند کارکرد مهم دارد که عایق‌بندی گرمایی در برابر سرما (و در برخی گونه‌ها در برابر گرما) را شاید بتوان مهم‌ترین کارکرد آن دانست. اگرچه در انسان به‌ خاطر روند تکامل، موی بدن کم‌پشت شده و کارکرد عایق‌بندی خود را از دست داده ولی موی سر هنوز این کارکرد را به همراه کارکرد زیبایی خود دارد. سیخ شدن موهای بدن نیز بازمانده‌ای است از دورانی که انسان پرمو، برای افزایش عایق‌بندی، موها را به سوی هم می‌کشیده است. کل مساحت پوست سر تقریباً ۵۰۰ سانتی‌متر مربع (حدود ۲۰۰ تار مو در هر سانتی‌متر) است ولی واحد شمارش موی سر، گرافت است، نه تار مو. هر گرافت از چند تار مو تشکیل شده که از ریشه به هم ارتباط دارند...
● اصطلاحات مویی
موی جانداران غیر انسان، پشم یا خز نیز نامیده می‌شود. به هر دانه از موها یک تار مو گفته می‌شود. به مجموعه یا دسته ای از موی سر، زلف، گیس و گیسو هم می‌گویند و به شخص بسیار پرمو در زبان عامی پشمالو گفته می‌شود. به افرادی که موهای سرشان به مقدار زیادی ریخته‌باشد کچل گفته می‌شود و اگر موهای سر به طور کامل ریخته باشد آن فرد را طاس می‌گویند. در افغانستان به کسی که موهایش در پیری هنوز چنtدان سفید نشده‌است، سیاه‌زاغ گفته می‌شود.
● ۷ دشمن مو
۱) برس زدن بیش از حد و غلط: اینکه موها را بر خلاف جهت به وسیله یک برس نوک تیز شانه بزنید باعث آسیب‌دیدگی موها می‌شوید.
۲) تحت کشش قرار دادن موها: بستن موها با کش به شکل دم اسبی و یا اینکه آنها را خیلی محکم ببافید.
۳) فر زدن موهای صاف یا صاف کردن موهای فر: فر زدن باعث شکستن پیوندهای گوگردی موجود در ساختمان موها می‌شود و در نتیجه موها قدرت خود را از دست می‌دهند و به راحتی می‌شکنند.
۴) بی‌رنگ کردن مو (دکلره) و استفاده از رنگ موهای دایمی.
۵) استفاده بیش از حد از وسایل گرمازا مانند بیگودی برقی و سشوار: برای خشک شدن موها بهترین راه، آن است که موها را به تدریج و با یک حوله خشک کنید. در صورت استفاده از سشوار بهتر است آن را با درجه کم و از فاصله دور به کار برید.
۶) عوامل محیطی به خصوص نور آفتاب: باید هنگام کار در زیر آفتاب، از کلاه استفاده کرد.
۷) عادت به بازی کردن با موها: این مساله یک وضعیت روانی خاص است که باید ابتدا مشکل روانی را بر طرف کرد.
● موها یک‌شبه هم سفید می‌شوند؟
یـکـــی از عــوامــل سـفـیــدی زودرس مــوهــا، نگرانی‌های ذهنی است. گاهی مردم تصور می‌کنند فردی در اثر یک فشار عصبی شدید دچار سفیدی مو می‌شود. این باوری کاملاً غلط است. فشار عصبی یکی از دلایل ریزش مو است بنابراین با ایجاد چنین فشاری، مقدار زیادی از موهای سیاه ریخته و موهای سفید روی سر خودنمایی می‌کنند و این طور به نظر می‌رسد که موهای فرد یک‌شبه سفید شده است.
● گره خوردن موی صاف
اگرچه به نظر می‌رسد شانه کردن موهای صاف بسیار راحت‌تر از شانه کردن موهای مجعد یا فر است اما جالب است بدانید که امکان گره خوردن و درهم پیچیدن موهای صاف در مقایسه بسیار بیشتر است. از آنجا که موهای صاف سبک‌تر هستند، هنگام تحرک، هر یک از تارهای مو به‌صورت مجزا حرکت می‌کنند که در این صورت احتمال گره خوردن و درهم پیچیده شدن تارهای مو افزایش خواهد یافت. این در حالی است که موهای مجعد سنگین‌تر هستند و هنگام حرکت، معمولا یک دسته تار مو با هم به حرکت درمی‌آیند بنابراین به هم پیچیده نشده و درهم گیر نمی‌کنند. این نتایج، برگرفته از یافته‌های یک محقق فرانسوی است که بر اساس یک مدلسازی ریاضی دراین‌باره به مطالعه و تحقیق پرداخت.
● چرا موی قرمز؟
یکی ازعلایم اصلی شناسایی وایکینگ‌ها موی قرمزشان بوده است. موی قرمز معمولاً زبرتر از موی‌های رنگ دیگر است. افراد مو قرمز در مقایسه با صاحبان موهای رنگ دیگر، یک سوم تار موی کمتر دارند، یعنی درجایی که به طورعادی ۰۰۰/۱۵۰ تار مو در سر وجود دارد، افرادی که موی قرمز دارند فقط ۰۰۰/۱۰۰ تار مو دارند. یک توضیح این اختلاف این است که مویی که به عنوان عامل حفاظت در برابر پرتوهای خورشیدی عمل می‌کند، به علت تنکی اجازه می‌دهد که نور طبیعی تا حد ممکن به پوست سر برسد.
● شستشوی مو
بعضی‌ها به هر شکلی که دوست دارند سرشان را می‌شویند. نه مراعات زمان را می‌کنند و نه به مواد شستشو اهمیت می‌دهند و نه روش صحیح شستن را به کارمی‌گیرند. سر را حتما یک روز در میان بدون خشونت، بدون چنگ زدن و بدون برس کشیدن و بدون ماساژ دادن شستشو دهید. در موقع شستشو باید موها را در کف دست‌ها قرار داد و به طور دورانی آنها را شست. این طرز شستشو یک قانون کلی است و کسانی که از این روش پیروی کنند، حداقل از نظر شستشو، ریزش غیر طبیعی نخواهند داشت.
● روش شستشوی موهای چرب
به طور تقریبی در حدود ۹۵ درصد مردم دارای پوست سر چرب هستند و بالا بودن این آمار بستگی به همان روش نادرستی دارد که از دوران طفولیت آغاز می‌شود. این نوع موها را فقط یک روز در میان بدون چنگ زدن، ماساژ دادن و برس کشیدن باید شستشو داد. به این ترتیب که موها را با کف دست‌ها و به طور دورانی می‌شوییم، بدون اینکه ناخن‌ها و یا نوک انگشتان با پوست سر تماس حاصل کند. دو دست شستشو در هر بار استحمام کافی است.
● روش شستشوی موهای خشک
به طور تقریبی دو درصد مردم پوست سر خشک دارند و از خشکی بیش از اندازه موها رنج می‌برند. برای رفع این مشکل از نظر شستشو به ترتیب زیر عمل می‌کنیم.
برای نظافت و شستشوی این موها می‌توان دو روز در میان موها را شست ولی بهتر آن است از قاعده کلی استفاده کرده و همان یک روز در میان بدون خشونت و به آرامی سر را شستشو داد. البته با ماساژ بسیار آرام و بدون چنگ زدن و برس کشیدن موها پوست سر را باید شست. دو بار شستشو در هر وهله استحمام کافی است.
● روش شستشوی موهای عادی
برای شستن موهای معمولی که پوست سر نه چرب و نه خشک است، بین روش شستشوی موهای چرب و خشک عمل می‌شود. کسانی که به عللی موهایشان را از دست داده و یا طاس شده‌اند و یا موها را که از ته ماشین کرده‌اند، می‌توانند با کف دست‌ها به آرامی و بدون خشونت و تاکید پوست سر را کاملا بشویند.
● ۱۰ نکته جالب درباره مو
۱) در حیوانات موهای مختلف، کارایی متفاوتی دارند. مثلا سبیل برخی حیوانات بسیار بلند است و نقش اندام حسی را دارد.
۲) تعداد فولیکول‌های مو در یک فرد، بیش از پنج میلیون است که در سراسر بدن پخش هستند و قابل توجه اینکه این تعداد فولیکول مو در زن و مرد و تمامی نژادها یکسان است. تعداد فولیکول‌های مو در واحد سطح بدن انسان بیشتر از سایر پستانداران است ولی علت آنکه کم موتر به نظر می‌رسد، آن است که اغلب موها، زیاد بلند و ضخیم نمی‌شوند.
۳) در هر روز حدود ۱۰۰ عدد تار مو می‌ریزد و موی دیگری جای آنها در می‌آید بنابراین ریزش مو پس از بلوغ اگر کمتر از صد تار در روز باشد، می‌توان آن را طبیعی محسوب کرد و جای نگرانی نیست.
۴) در نژاد مغولی مثل ژاپنی‌ها موی سر زبر و سیخ مانند است. در سیاه پوستان موهای سر فرفری است و در نژاد قفقازی نظیر ما ایرانی‌ها موها انواع مختلفی شامل صاف و فر دارند.
۵) قبل از بلوغ، سرعت رشد موی سر در پسرها بیشتر از دخترهاست اما پس از بلوغ، سرعت رشد موی سر در خانم‌ها بیشتر از آقایان می‌شود.
۶) برخلاف باور عمومی، تراشیدن مو باعث افزایش سرعت رشد آن نمی‌شود.
۷) علت اصلی تنوع رنگ در موی انسان‌ها به ساختمان «ملانین» تولید شده بستگی دارد. دو نوع ملانین وجود دارد که یکی مسوول تولید رنگ سیاه و قهوه‌ای (یوملانین) ودیگری مسوول تولید رنگی ما بین زرد و قرمز (فیوملانین) است.
۸) معمولا «مژه‌ها» در بین موهای بدن تیره‌تر از بقیه هستند.
۹) عامل اصلی در تعیین رنگ موهای یک فرد، ژنتیک است اما عوامل دیگری نیز می‌توانند بر رنگ موها تاثیر بگذارند.
۱۰) بیشترین رنگ مو در جهان، رنگ سیاه است. در میان نژادهای مختلف، نژاد قفقازی بیشترین تنوع رنگ را دارد که بیشتر بستگی به موقعیت جغرافیایی محل زندگی آنها دارد.
● خرید و فروش موی سر
شبکه خبری فاکس‌نیوز در مقاله‌ای جالب، پرده از تجارتی پررونق برداشته است که میلیون‌ها دلار را روانه جیب تاجران چینی و هندی کرده است: تجارت موی سر انسان. به گزارش این خبرگزاری فقط در سال گذشته میلادی چین و هند ۱۵۴ میلیون دلار از این راه به جیب زده‌اند. این موها استفاده‌های بسیار گوناگونی دارند. از ساختن مژه مصنوعی گرفته تا انواع کلاه‌گیس‌های رنگارنگ که طرفداران زیادی میان افراد به خصوص بانوان دارند تا موهایی که برای قراردادن در لابه‌لای موهای طبیعی افراد استفاده می‌شوند، همه و همه روزی روی سر یک انسان که در چین یا هند زندگی کرده است، بوده‌اند.
● سررشته این موها کجاست؟
شاید دوست داشته باشید، بدانید که این مژه مصنوعی که روی چشمانتان است و یا موهایی که در لابه‌لای موهای خودتان چسبانده‌اید، بهداشتی هستند یا نه؟ در چین و هند این موهای طبیعی انسان در کارگاه‌های کوچک در آب ۱۲۰ درجه سانتی‌گراد جوشانده می‌شوند، خشک می‌شوند و در کارخانه اصلی، جریان هوا در لابه‌لای این موها دمیده می‌شود تا موها صاف و لخت و نرم شوند و سپس به رنگ‌های تیره و یا بلوند و براق رنگ‌آمیزی می‌شوند و در گونی‌های بزرگ بسته‌بندی شده و راهی بازارهای اروپا و آمریکا و سراسر جهان می‌شود.
زنانی که در روستاهای دورافتاده هند، موهای خود را می‌فروشند و در کارگاه‌هایی نه چندان تمیز آنها را برای صادرات آماده می‌کنند، نمی‌دانند این موها سر از کجا درمی‌آورند. از آنجایی که کارخانه‌داران باید پول کمتری بابت موهای ریخته شده بپردازند، این موها بهتر به وسیله دلالان خریداری می‌شوند. به‌عنوان مثال، یک کیلوگرم موی ۵۰ سانتی‌متری چیده شده ۲۲۵ دلار قیمت دارد، در حالی که همین مقدار موی ریخته شده، ۸۵ دلار قیمت‌گذاری شده است ولی از نظر خریداران اروپایی و آمریکایی، موهای چیده شده چون درخشندگی و استحکام بیشتری دارند، برای ساخت کلاه‌گیس و موهای اکستنشن مرغوب‌ترند. موهای هندی از موهای چینی نرم‌تر و براق‌ترند و ظاهر بهتری را در ساخت کلاه‌گیس ایجاد می‌کنند. به علاوه بانوان روستایی در هند رسم دارند برای زیبایی بیشتر، موهایشان را بلند نگه دارند بنابراین منبع خوبی برای این تجارت محسوب می‌شوند.

دکتر هومن خلیقی

منبع : روزنامه سلامت