نقش آموزش و تجربه در خلاقیت کودکان

در میان توانایی های مختلف انسان بدون تردید خلاقیت سازنده ترین و بنیادی ترین آن هاست . دستیابی به قانون مندی هایی كه به شناخت و تغییر جهان منجر شده بدون استفاده از نیروی خلاق انسان ها امكان پذیر نبوده است . همه آثار پر ارزش اصیل و ماندنی فرهنگ بشری كه زندگی انسان را معنا بخشیده ،ریشه در خلاقیت داشته است و این همه را تاریخ علم و هنر به روشنی نشان می دهد.
با توجه به نقش اساسی خلاقیت در زندگی ضروری است كه این توانایی ارزشمند را در كودكان پرورش دهیم .متاسفانه نظام آموزشی _تربیتی ما در خانه و مدرسه و به تبع آن در جامعه، نه تنها این توانایی را در كودكان و نوجوانان پرورش نمی دهند، بلكه باشیوه های نامناسبی كه به كارمی برد ، آن را سركوب می كند.
● در پرورش خلاقیت كودكان چند نكته مهم را باید در نظر گرفت :
۱) نخست: توجه به نقش آموزش در خلاقیت است . تحقیقات روانشناسی و تجربیات انجام شده ، تا حدودی نشان داده اند كه می توان خلاقیت را پرورش داد . اعتقاد به امكان پرورش خلاقیت و سایر خصوصیت های فرد نگرش ما را نسبت به توانایی های عظیم انسانی ، در جهت مثبت تغییر می دهد و ما را به جستجوی شیوه های مناسب برای رشد و شكوفایی آن ها وا می دارد .
۲) نكته دوم: آگاهی از روند شكل گیری و رشد خلاقیت در كودكان ،شناخت عوامل تقویت كننده و بازدارنده آن و فراهم ساختن محیط و امكانات مناسبی برای پرورش این توانایی است . باید كودكان را تشویق كنیم كه خود به فعالیت ، تجربه مستقیم ، مشاهده و تفكر بپردازند و از عادت دادن آن ها به حفظ كردن و تكرار مطالب و نیز تحمیل افكار، راه حل ها و تجربیات خود به آن ها بپرهیزیم . بگذاریم خود تجربه كنند و بیاموزند و این اصل را بپذیریم كه خلاقیت در آزادی شكوفا می شود.
۳) نكته سوم: اینكه پرورش خلاقیت همچون سایر خصوصیات انسانی باید از همان سال های نخست زندگی آغاز گردد. خلاقیت تدریجا شكل می گیرد و رشد می یابد. اوج خلاقیت كودكان تا سنین ۶-۷ سالگی است .
بنابراین اگر كودكان را با شیوه های كار خلاق آشنا نسازیم نمی توانیم از آن ها انتظار داشته باشیم كه در آینده افرادی نوآور و مبتكر باشند.
و آخرین موضوع اینكه فكر نكنیم پرورش خلاقیت كودكان نیاز به امكانات خاص ، هزینه های گزاف وشیوه های پیچیده دارد. ما به عنوان پدر، مادر و معلم ، نباید به صورت منفعل در انتظار ایجاد محیط وشرایط مناسب باشیم كه خلاقیت كودكمان را بارور سازد بلكه خود باید شیوه های عملی ، ساده و درستی را در این زمینه به كار گیریم . البته این كار ، خود نیاز به خلاقیت دارد ، می توان نمونه هایی از فعالیت هایی را كه برای پرورش خلاقیت كودكان مناسب است ،ارائه داد.
قصه گویی ، نمایش های خلاق و آزاد ، تشویق كودكان به سوال كردن ، پاسخ مناسب دادن به سوال های آن ها ، كارهای دستی ، كلاژ ، استفاده از اسباب بازی هایی كه كودك باید با آن ها اشیایی را بسازد ، فراهم ساختن امكان مشاهده ی نزدیك و مسقیم برای كودكان از طریق آشنایی آن ها با طبیعت ، زیرا هیچ چیز برای كودكان آموزنده تر و جالب تر از تماشای طبیعت نیست ، تشویق آن ها به جمع آوری مجموعه هایی از گل ها، برگ ها،سنگ ها،تصاویر حیوانات ، اشیاء و غیره كه مشاهده و دقت كودكان را تقویت می كند ، فیلم های مناسب و سایر فعالیت هایی كه هر یك از ما می توانیم با اندکی دقت و توجه آن ها را مشخص سازیم و امكانش را برای كودكمان فراهم سازیم .

تهیه کننده : خانم نگین نابت از گروه آموزش موسسه مادران امروز
بخش هایی از کتاب آری گفتن به نیاز های کودکان :نوشته خانم دکتر فاطمه قاسم زاده

منبع : موسسه مادران امروز