دندانپزشکی و بهداشت دهان و دندان

متاسفانه در سالهای اخیر به دلیل تغییر در روش زندگی و عادات تغذیه ای پوسیدگی دندان و بیماریهای لثه بیش از گذشته در جوامع مشاهده می گردد. خوشبختانه روشهای بسیار ساده ای برای جلوگیری از این عوارض وجود دارد. كه مهمترین آنها رعایت بهداشت دهان و دندان می باشد. عامل اكثر پوسیدگیهای دندانی و مشكلات لثه پلاك میكروبی است كه بر روی سطوح دندانی می نشیند و منشا آن پرتئین های بزاق است این پرتئین ها شبكه ای را تشكیل می دهند كه باكتریها بر روی آن مستقر شده و شروع به تكثیر و فعالیت می كنند. پاك كردن سطوح دندان از پلاك میكروبی مهمترین نكته در جهت حفظ سلامت دندانها ولثه می باشد. بدین منظور روشهای مكانیكی شامل استفاده از مسواك و نخ دندان و روشهای شیمیایی مثل استفاده از دهانشویه ها قابل ذكر می باشد.
●مسواك :
مسواك مناسب می بایست از نظر اندازه با دهان فرد متناسب باشد. رشته های نایلونی و نرم از دیگر خصوصیات مسواك خوب می باشد مسواكهای زیر باعث سائیدگی دندانها و آسیب به لثه می شوند. زمان تعویض مسواك هنگامی است كه رشته های مسواك از حالت مستقیم و صاف خارج شده باشند. سن شروع مسواك زدن برای كودك از زمان رویش اولین دندان شیری آغاز می شود. البته در این هنگام می توان بجای مسواك از یك تكه پارچه و یا گاز تمیز مرطوب یا مسواكهای انگشتی جهت تمیز كردن دندانها استفاده كرد. در سن ۵/۲ سالگی كه تقریباً تمام دندانهای شیری رویش یافته اند استفاده از مسواك الزامی است. مسواك زدن كودكان در این سنین می‌بایست با نظارت و یا توسط والدین صورت گیرد. مسواك كودكان بهتر است دارای سر كوچك دسته ضخیم و موهای نرم دارای انتها می گردد باشد. مدت زمان برای مسواك زدن حداقل دو دقیقه می باشد كه كلیه سطوح دندانی می بایست در این مدت تمیز شوند. بهتر است مسواك زدن در افراد عادی دست كم دو بار در روز بعد از صبحانه و قبل از خواب انجام گردد.
●خمیر دندان :
خمیر دندان حاوی مواد شوینده، مواد خوشبو كننده و طعم دهنده، مقدار كمی مواد ساینده، مواد مرطوب كننده و فلوراید می باشد. در برخی از خمیر دندانها از مواد ضد باكتری هم استفاده شده است. میزان مطلوب استفاده از خمیر دندان به اندازه یك نخود است و مقدار زیاد آن باعث كف كردن بیش از حد و كاهش كارایی و مدت زمان مسواك زدن می گردد. بهتر است نوع خمیر دندان بطور متناوب عوض شود تا از ایجاد مقاومت باكتریایی جلوگیری گردد.
●نخ دندان :
مسواك، حتی اگر از بهترین انواع هم باشد توانایی برداشت پلاك میكروبی از نواحی بین دندانی را ندارد. این نواحی مستعد بروز پوسیدگی و یا آغاز بیماری لثه می باشند. این مساله استفاده از نخ دندان را الزامی می نماید. نخ دندان انواع مختلفی دارد كه وظیفه مهم تمیز كردن نواحی بین دندانی را به عهده دارد. استفاده از نخ دندان برای همه افراد اعم از اطفال و بزرگسالان ضروری می باشد. كه این وظیفه در مورد كودكان بر عهده والدین آنها است.
●دهانشویه :
استفاده از دهانشویه بعنوان یكی از روشهای تكمیلی در برداشت پلاك میكروبی از سطوح دندان محسوب می شود دهانشویه ها دارای تركیبات متنوعی هستند كه وظیفه خود را از طریق سست كردن پلاك میكروبی و از بین بردن میكروبها به انجام می رسانند. البته استفاده از دهانشویه و نوع آن باید، با تجویز دندانپزشك باشد.
●مراجعه منظم به دندانپزشك :
اولین سن مراجعه به دندانپزشك در همان ابتدای تولد است. مراجعه زود هنگام می تواند نقش مهمی در جلوگیری از بروز مشكلات در دندانهای شیری و لثه ایفا كند. در بزرگسالان هر ۶ ماه یكبار می بایست دهان و دندانها توسط دندانپزشك معاینه شوند و گاهی تهیه رادیوگرافی های تشخیصی نیز انجام گردد.
●چند نكته مفید :
- یكی از مشكلات عمده ای كه دندانهای شیری را درگیر می كند، پوسیدگی شدید دندانهای جلو یا سندرم شیشه شیر است و این مسئله در كودكانی كه به شیر خوردن هنگام خواب عادت دارند، دیده می شود. اكثر افراد آنرا به غلط به قطره آهن نسبت می دهند. برای جلوگیری از این عارضه می بایست بعد از شیر خوردن طفل به او آب بدهیم و دندانها را با یك تكه گاز مرطوب تمیز كنیم.
- دندانهای شیری بعنوان الگویی جهت رشد و رویش دندانهای دائمی عمل می كنند و از دست رفتن زود هنگام آنها باعث بروز ناهنجاری در ترتیب دندانهای دائمی می گردد علاوه بر آن تغذیه، رشد جسمی و روانی و تكلم كودك منوط به داشتن دندانهای شیری سالم و زیبا می باشد.
- اولین دندان دائمی كه در دهان كودك رویش می یابد دندان شماره ۶ است كه در سن ۶ سالگی، پشت آخرین دندان شیری در هر نیم فك رویش می یابد. لازم به ذكر است رویش این دندان با افتادن دندان شیری همراه نمی باشد و به همین دلیل این دندان مهم مورد غفلت والدین قرار می گیرد و در بسیاری از موارد از دست می‌رود. لذا اهمیت مراجعه مداوم به دندانپزشك را باز هم متذكر می شویم.
- عادات غلط نظیر مكیدن انگشت و پستانك بخصوص اگر تا سنین پیش از دبستان ادامه یابد باعث ایجاد مشكلات حاد اسكلتی در كودك می شود. ترك این عادات و مراجعه به دندانپزشك جهت رفع این مشكلات در مراحل اولیه در همان سنین كودكی توصیه می گردد.
- بسیاری از مشكلات ارتودنسی در كودكان با انجام روشهای بسیار ساده قابل درمان است كه در صورت عدم توجه، درمان آنها در بزرگسالی بسیار پیچیده و پر هزینه خواهد بود. لذا توصیه می شود كودك در سنین ۷ سالگی توسط دندانپزشك و یا متخصص ارتودنسی از نظر وجود مشكلات و ناهنجاریهای دندانی و اسكلتی معاینه گردد.

دکتر علی امامی - مركز بهداشت شهرستان شیراز (شهدای والفجر)