شهر خدا - CITY OF GOD

سال تولید : ۲۰۰۲
کشور تولیدکننده : برزیل، فرانسه و آمریکا
محصول : آندره‌آ باراتا ریبیرو و ماوریسسو آندراده راموس
کارگردان : فرناندو میرلس
فیلمنامه‌نویس : برائولیو مانتووانی، برمبنای رمانی نوشتهٔ پائولو لینس
فیلمبردار : سسار چارلونه
آهنگساز(موسیقی متن) : آنتونیو پینتو و اد کورتس
هنرپیشگان : میچل د سوسا گومس، داگلاس سیلوا، رناتو دِ سوسا، جاناتان هاگنسن، جف چندلر ساپلینو، الکساندر رودریگس، دانیل ستل، آلیس براگا، لیندرو فرمینو دا هورا، فلیپه هاگنسن، دارلان کونیا، ماتئوس ناخترگائله و سو خورخه
نوع فیلم : رنگی، ۱۳۰ دقیقه


در دههٔ ۱۹۶۰، ̎راکت̎ (رودریگس) پسربچهٔ یازده ساله‌ای است که در حلبی‌آبادهای حومهٔ ریو دوژانیرو بزرگ می‌شود. او و سایر بچه‌ها مثل ̎بنی̎ (میچل د سوسا گومس) و ̎لیل̎ (سیلوا)، مرتب شاهد دزدی و دردسر به‌ پا کردنِ اوباشی مُسن‌تر، مرکب از برادر بزرگ‌تر ̎راکت̎، ̎گوس̎ (رناتو دسوسا) و دوستانش، ̎شاگی̎ (هاگنسن) و ̎کلیپر̎ (ساپلینو) هستند که به کامیون‌های حامل گاز دستبرد می‌زنند. وقتی این گروه اخیر به ̎لیل̎ فرصت می‌دهند تا در یکی از خلافکاری‌های‌شان شرکت کند، ̎لیل̎ با حرص و شور و شوقی تمام‌عیار خلافکاری‌اش را انجام می‌دهد و هرگز احساس پشیمانی نمی‌کند. در دههٔ ۱۹۷۰، ̎راکتِ̎ جوان (رودریگس)، که حالا اوقاتش را با دوستانش، ̎تیاگو̎ (ستل) و ̎آنجلیکا̎ (براگا) می‌گذراند، به فکر افتاده که چه مسیری را در زندگی‌اش پی بگیرد. از سوی دیگر، ̎لیل̎ (داهورا) دقیقاً به آن‌چه می‌خواسته، رسیده: پس از به ارث بردن تجارت پُردرآمد قاچاق مواد مخدر، به اتفاق ̎بنی̎ و لشکری از نوجوانان، از جمله ̎استیک و سیب‌زمینی̎ (کونیا) ـ که به بزرگ‌ترهای‌شان همان نگاه ستایش‌آمیز اوباشِ نوجوان اوایل داستان را دارند ـ شهر را تحت کنترل خود دارد. اما طی سال‌های بعد، سلطهٔ ̎لیل̎ را آدم‌هائی مثل ̎کاروت̎ (ناخترگائله) ـ قاچاقچی رقیب ـ به چالش می‌کشند. بعد، رانندهٔ اتوبوسی نیز به نام ̎ناکات ند̎ (خورخه) وارد میدان می‌شود که از اذیت و آزار نامزدش توسط ̎لیل̎ و هم‌پالکی‌هایش چنان به خشم آمده که تصمیم گرفته این سردستهٔ بی‌رحم را گیر بیاورد و بکشد. در حالی‌که اقدامات ̎ناکات ند̎ جنگی مرگبار بین دارودسته‌های رقیب به راه انداخته، ̎راکت̎ تصمیم می‌گیرد این وقایع را روی فیلم عکاسی ضبط کند؛ شاید که هیمن کار کمکش کند خود را از آن شهر و سال‌ها فقر و بدبختی، نجات دهد.
● روایت متفاوت و فرم بصری ویژه فیلم از عنوان‌بندی جذابش شروع می‌شود و تا پایان ادامه پیدا می‌کند و به این ترتیب داستان نه‌چندان بدیع بزرگ شدن نوجوان‌های حومه‌نشین در دل خشونت جاری در ریودوژانیرو به فیلمی تازه و تماشائی تبدیل می‌شود. تناقض و تفاوت سرنوشت دو نوجوان اصلی داستان ـ که یکی عکاس می‌شود و دیگری فروشندهٔ مواد مخدر ـ کلید دنیای فیلم است و حرف نهائی آن را عمیق‌تر و واقعی‌تر می‌کند. فیلم از نمایش خشونت بی‌پرده ابائی ندارد، اما فیلم‌ساز زیبائی‌شناسی خشونت را درست رعایت می‌کند و روی مخاطب چشم و دل سیر این سال‌ها تأثیر می‌گذارد. روایت غیر خطی و پراکندهٔ فیلم هوشمندانه انتخاب شده و در خدمت مضمونش قرار گرفته است. میرلس، فیلم‌ساز برزیلی نه‌چندان سرشناسی بود که با شهر خا به شهرت بین‌المللی رسید، حدود پنجاه جایزه از فستیوال‌های مختلف گرفت، تا جمع پنج کاندیدای دریافت اسکار بهترین کارگردانی پیش رفت و فیلمش در رشته‌های فیلم‌برداری و تدوین فیلم‌نامهٔ اقتباسی هم کاندیدای دریافت اسکار شد. منتقدان هم به دلیل جنس فیلم و نگاه خاص او به خشونت دنیای خلافکاران با کوئنتین تارانتینو و مارتین اسکورسیزی مقایسه‌اش کردند. میرلس ـ همان‌طور که قابل انتظار بود ـ جذب سینمای آمریکا شد و تریلر سیاسی و قراردادی باغبان وفادار (۲۰۰۵) را در آن‌جا ساخت. هرچند به داعیه‌های اجتماعی و انتقادهای تبعیض نژادی پای‌بند ماند، اما برای تجربه‌گرائی در کارگردانی مجالی به اندازهٔ شهر خدا پیدا نکرد. شهر خدا پیش از همهٔ این تعبیرها و ارجاع‌های مضمونی، با فرم بازیگوش و بکرش مطرح و دلچسب شده بود. کار فیلم‌ساز با جمع پر تعداد نابازیگران نوجوان که همه متعلق به همان محله‌های فقیر و کثیف و پر از خلاف حاشیهٔ ریودوژانیرو بودند، از نقاط قوت فیلم است. خودش گفته که اگر از خطرهای فیلم‌سازی در این منطقه خبر داشت، شهر خدا هرگز ساخته نمی‌شد! (تازه فیلم نه در ̎شهر خدا̎ بلکه در منطقه‌ای کم‌خطرتر در اطراف آن‌جا فیلم‌برداری شد̎. چندتا از صحنه‌ها و موقعیت‌های داستانی در فیلم‌نامهٔ اولیه نبود و از واقعیت جاری در محل ساخت فیلم و آدم‌های آن‌جا الهام گرفته شد.