فرصت طلبی چینی‌ها در طوفان تجاری ایران و اروپا

این روزها بازار داغ سیاست‌مداران اروپایی در رابطه با اتخاذ تدابیر شدیدتر، از جمله اعمال تحریم‌های تازه بر علیه ایران، دلسردی و نارضایتی بسیاری از مدیران شرکت‌های اروپایی طرف قرارداد کشورمان را به همراه داشته است. آنها معتقدند که درگیری‌های سیاسی، عامل اصلی برهم خوردن چرخه سودآور تجارت با کشوری همچون ایران به شمار می‌آید. در این میان، شرکت‌های آلمانی بیشترین گلایه را دارند، چرا که براساس آمارهای موجود طی هفت‌ماهه اول سال ۲۰۰۷، صادرات آلمان به ایران با ۱۸ درصد کاهش به رقم ۹/‌۱ میلیارد یورو (معادل ۷/۲ میلیارد دلار و یا ۳/‌۱ میلیارد پوند) در مقایسه با مدت مشابه سال قبل رسیده است. این در حالی است که در سال ۲۰۰۶ صادرات آلمان به ۱/۴ میلیارد یورو و صادرات فرانسه به ایران ۹/۱ میلیارد یورو بالغ شده بود. ‌
با وجود این، دولت برلین تمام تلاش خود را برای اعمال تحریم‌های سخت‌تر علیه ایران به کار گرفته است، زیرا در شرایط کنونی و با وجود کاهش قابل توجه معامله و حضور شرکت‌ها و مؤسسات پولی آلمانی در ایران، برخی شرکت‌های اروپایی آن طور که انتظار می‌رفت، با ساز سیاست‌مداران همصدا نشده‌اند. براساس گزارشی که اخیراً توسط تایمزمالی لندن منتشر شده، نارضایتی شرکت‌های آلمانی و فشار آنان بر دولت برلین باعث شده تا وزارت امور خارجه این کشور درصدد آماده‌سازی پرونده‌ای بر علیه شرکت‌های فرانسوی و‌ آمریکایی (که به طور غیرمستقیم از طریق دبُی با ایران معامله می‌کنند) باشد که بدون توجه به تحریم‌ها، بازار سودآور ایران را رها نکرده‌اند. در نهایت، کار به جایی رسید که سخنگوی آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان، به طور رسمی با اعلام این مطلب که شرکت‌های کشور متبوعش تا حد قابل ملاحظه‌ای از حجم مراودات تجاری با ایران کاسته‌اند، لب به شکایت گشود و گفت: البته این اقدام را نمی‌توان در خصوص سایر شرکت‌های اروپایی فعال در ایران برشمرد. ‌
از سوی دیگر، مجلس نمایندگان آمریکا در تهیه و تدارک مصوبه‌ای است که براساس آن، دولت این کشور موظف می‌شود مستقیماً علیه شرکت‌هایی که بیش از ۲۰ میلیون دلار در بخش انرژی ایران سرمایه‌گذاری نمایند، برخورد کند. با وجود این، مقامات آلمانی ظاهراً از چانه‌زنی‌های بسیار با سیاست‌مداران لندن و پاریس که تمایل از سوی شرکت‌های کشورشان برای کاهش حجم تجارت با ایران دیده نمی‌شوند، خسته شده‌اند. ‌
● ایران و سلیقه شرکت‌های فرانسوی
در همین راستا دکتر کامیار آذری، دبیرکل اتاق مشترک بازرگانی ایران و فرانسه، به خبرنگار <اقتصاد ایران>‌ می‌گوید: در حال حاضر ۳۵ شرکت فرانسوی در ایران فعالیت رسمی دارند که ۲۰ شرکت از آنها دارای نماینده فرانسوی یا اروپایی مستقر در کشور هستند. قابل ذکر است که تمامی این شرکت‌ها کماکان علاقه‌مند به حضور در ایران هستند و معتقدند ایران کشوری در حال رشد است.
وی می‌افزاید: اگر متوسط مبادلات تجاری ایران و فرانسه را طی سه سال گذشته در نظر بگیریم، در خواهیم یافت که سالانه حدود چهار میلیارد یورو ارزش این مبادلات بوده است. ‌با وجود این، ارزش مبادلات تجاری ایران و فرانسه در سال ۲۰۰۵ بالغ بر چهار میلیارد و ۵۶ میلیون یورو و در سال ۲۰۰۶ به چهار میلیارد و ۲۹۰ میلیون یورو رسیده است. شایان ذکر است طی هشت ماهه اول سال ۲۰۰۷ جمع این مبادلات به بیش از دو میلیارد و ۵۲۰ میلیون یورو بالغ شده است.
دکتر آذری معتقد است شرکت‌های فرانسوی قبل از مؤلفه‌های سیاسی، به منافع اقتصادی خود در نقاط مختلف جهان نگاه می‌کنند و از این لحاظ، ایران یکی از بازارهای جذاب برای حضور و فعالیت به شمار می‌آید. وی در بخش دیگری از سخنانش به توانمندی مدیران کارآزموده در مذاکره با طرف‌های خارجی اشاره می‌کند و می‌گوید: این که ما بتوانیم در شرایطی کاملاً مناسب با طرف‌های خارجی، گام‌هایی در جهت توسعه تجارت، سرمایه‌گذاری و تأمین مالی پروژه‌های داخلی برداریم بستگی دارد که تا چه حد مدیری، توانایی برآورده کردن نیازهای کشورش را از طریق چانه‌زنی‌ها داشته باشد.
‌● ایتالیا، دوست قدیمی
در حال حاضر با تنزل آلمان، ایتالیا و فرانسه مهمترین شرکای اروپایی ایران محسوب می‌شوند. در خصوص ایتالیایی‌ها به عنوان اولین و مهمترین شریک تجاری ایران در اتحادیه اروپا و سومین شریک جهانی تجارت کشورمان پس از چین و ژاپن باید گفت که طی دو سال اخیر، از مجموع ۲۵ شرکت ایتالیایی فعال کشورمان تنها ۱۵ شرکت باقی مانده‌اند. این در حالی است که طی دو سال یاد شده (که تقریباً مصادف با روی کار آمدن دولت نهم است)، کمیسیون مشترک همکاری‌های اقتصادی ایران و ایتالیا، حتی امکان برگزاری یک جلسه را هم نداشته است. از آنجا که نشست‌های این کمیسیون به عنوان یکی از ارکان ارتقای روابط اقتصادی ایران و ایتالیا به شمار می‌رود، لذا عدم برگزاری جلسات کمیسیون یادشده، آینده چندان امیدبخشی را در مناسبات تجاری دو کشور نوید نمی‌دهد.
با وجود سردشدن روابط دو جانبه طی سال ۲۰۰۶، جمع کل مبادلات تجاری ایران و ایتالیا به بیش از پنج میلیارد و ۷۱۹ میلیون دلار رسید که در مقابل رقم پنج میلیارد و ۲۰۲ میلیون دلاری سال ۲۰۰۵، نشان دهنده رشد ۹ درصدی می‌باشد. از سوی دیگر، حجم مبادلات یادشده این کشور با ایران برای شش ماهه اول سال ۲۰۰۷ نیز به دو میلیارد و ۸۸۱ میلیون دلار رسیده است.
گفتنی است، صادرات ایران به ایتالیا نیز طی سال ۲۰۰۶، با رشد ۳۱ درصدی همراه بوده و ارزش این صادرات از سه میلیارد و ۸۸۰ میلیون دلار تجاوز کرد. میزان صادرات یادشده در سال ۲۰۰۵ حدود دو میلیارد و ۹۴۵ میلیون دلار برآورد شده است. حال آن که طی شش ماهه اول سال جاری میلادی، ارزش صادرات کشورمان به ایتالیا به ۷۹۷ میلیون و ۳۴۷ هزار دلار رسیده است. در خصوص همکاری‌های اقتصادی دو کشور در حوزه مالی، هم‌اکنون دو بانک ایتالیایی مدیو بانکا )Medio Banca( و انتزا )Intesa( در ایران فعالیت اعتباری دارند و بر اساس آخرین گزارش‌های اتاق‌ بازرگانی مشترک ایران و ایتالیا، از مجموع سه میلیارد اعتبار اعطایی توسط بانک مدیو بانکا مبلغ ۹۰۰ میلیون دلار و همچنین از مجموع یک میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلار اعتبار اعطایی بانک انتزا به ایران، معادل ۲/۱ میلیارد دلار آن در داخل کشور به مصارف گوناگون رسیده است.‌
از سوی دیگر، بر اساس آخرین آمارهای موجود، حجم سرمایه‌گذای مستقیم خارجی ایتالیا در قلمرو حکومتی کشورمان به ۷۵۱ میلیون و ۴۰۴ هزار دلار بالغ شده است. در همین راستا، دکتر جمشید حق‌گو، دبیرکل اتاق مشترک بازرگانی ایران و ایتالیا به خبرنگار ما می‌گوید: به رغم کاهش تعداد شرکت‌های ایتالیایی در ایران، حجم مبادلات تجاری کشورمان با ایتالیا از رشد قابل قبولی برخوردار بوده است. از طرف دیگر، قطع همکاری شرکت‌ها‌یی همچون انی )ENI( که سرمایه‌گذاری سنگینی در صنعت نفت و گاز ایران دارد، به آسانی امکان‌پذیر نخواهد بود. وی ادامه می‌دهد، ایتالیایی‌ها همواره سعی داشته‌اند از جنجال‌های سیاسی علیه ایران کناره‌گیری کنند و با اتکا به روابط حسنه، تاریخی و دو جانبه بر حجم حضورشان در کشورمان بیفزایند. هم اکنون شرکت‌های ایتالیایی در بخش‌های انرژی شامل نفت وگاز و همچنین برق، تونل‌سازی، حمل ونقل و صنعت آلومینیوم ایران فعالیت چشمگیری دارند. از سوی دیگر، دکتر ایدو پیکیونی، رییس انجمن کارگزاران ایتالیایی در ایران، در رابطه با اثر تحریم‌ها بر روابط شرکت‌های کشور متبوعش با طرف‌های ایرانی می‌گوید: به نظر من تحریم‌ها برای هر دو سوی تجارت مضر هستند، با وجود این، ارتباط اقتصادی ایران و ایتالیا همچون چهار سال پیش نیست و این امر را هم نمی‌توان در بحران اتمی خلاصه کرد، ریشه این کاهش مسأله‌ای تکنیکی است، زیرا ایرانیان بر این باورند که می‌توان بسیاری از نیازهای خود را با تکیه به توانمندی داخلی ساخت.
آمارهای کلان نشان می‌دهند به دلیل تحریم‌ها، نقش چین در واردات و صادرات کشورمان طی چند سال اخیر به شدت در حال افزایش است، اگر چه آلمان‌ها هنوز در واردات به کشورمان از چینی‌ها جلوتر هستند. از سوی دیگر، با قول‌ و قرارهای پوتین، روسیه نیز ممکن است جایگاه مهمی برای خود در تجارت و سرمایه‌گذاری ایران باز نماید. به عبارت دیگر، تحریم‌های ایران ممکن است به ضرر غرب و به سود شرق تمام شود. ‌

منبع : ماهنامه اقتصاد ایران