بزبند ، حفاظتی برای چشم زخم

كودك هر جا هم كه باشد ، چشم می خورد . مخصوصاً در عروسی ها و جشنها ، در راه و بیراهه. شكل كودك و حركتهای ویژه اش همه را به خود جذب می نماید. شادمانی ، خوش قلبی و پاكی او ، بزرگترها را به وجد می آورد. این گونه كودكان در معرض چشم و زبان هستند. به این خاطر وقتی كه با كودكتان به جاهایی كه ازدحام زیادی وجود دارد می روید ، بهتر است حداقل به جایی از بدنش منجوقی را كه باطل كنندهٔ چشم زخم است ، آویزان كنید . بزرگسالان وقتی بچه ای بدون منجوق می بینند ، می گویند: «این بچه چقدر بامزه است ؛ كاش به جایی از لباس بچه ، منجوق چشم را آویزان می كردید.» منجوق ، بچه را از چشم زخم و زبان بد دفاع می كند. بین مردم تركمن از قدیم الایام جواهرآلاتی كه برای محافظت از چشم و زبان استفاده می كنند ، شهرت زیادی دارند.
بطور كلی اكثر این گونه جواهرات ، هدفی دفاعی داشته اند . پس از گذشت مدت زمانی ، از آنها به عنوان زینت آلات استفاده شده است. بهر حال در دورهٔ كنونی ، بعضی از انواع جوهرات برای دفاع از چشم و زبان آویزان می شوند. برخی از آنها تومار ، داغدان ، هیكل ، دعاچیر می باشند و به لحاظ شكل و نحوهٔ درست كردن و نیز نحوهٔ استفاده ، متفاوت هستند .
یكی از جواهرات كه جهت دفاع بچه از چشم و زبان استفاده می شود ، «بزبند» است . «بزبند» كه بچه ها را از شومی و بلا حفظ می كند ، به عنوان تومار و دعا نیز استفاده می شده است. «بزبند» زینتی نقره ای است . تركمنها بر این باورند كه به بچه بایستی از سن كودكی طلا و یا نقره آویزان كنند. به همین خاطر آن را به شكل دایره درست می كرده اند و در چهار طرفش حلقه هایی برای آویختن به لباس می گذاشته اند. در وسط «بزبند» نیز سنگ «عقیق» می گذاشته اند. آن سنگ باز می شده و داخل آن نیز سوره ای از قرآن یا دعا و تومارهای دیگر را می گذاشته اند و بر این باور بوده اند كه اینها بچه را از شیطان و حملهٔ جن دفاع می كند.
در بعضی از منابع ، اطلاعاتی وجود دارد مبنی بر اینكه داخـل آن را پـر از شن می كنند. غیر از این ، گردن بند و بزبند تركمنی را با جواهرات قرقیزی به نام «تعنوچ» مقایسه می كرده اند . روی بزبند اكثراً شكلهای گیاهان كشیده می شده است.
گاهی زرگران بزبندهایی بدون هیچ گونه زینت و نقوش ، فقط با سنگ «عقیق» درست می كرده اند . روی بزبند نیز اكثراً از نقش «اثر مار» و «مرغ» استفاده می كرده اند.
در زمانهای قدیم ، عبادت حیوانات به دو گروه تقسیم می شده است : بقر (به معنی خورشید و طلا) و مار (به معنی روشنی و شب ، ماه و زمین). نقش اثر مار روی بزبند از آن زمانها با باورهای عموم وارد شده است . در روحنامه سردار كبیرمان سطرهای ذیل هست :«زندگی و كودكان و بچه هایتان را دوست داشته باشید.» آویختن جواهر آلات به كودكان به معنای خوشحالی از خوشبختی آنهاست. وقتی كه جواهر آلات را به كودك می آویزند ، او خوشحال می شود ؛ دنیای پاك وی پر از شادی و نشاط می شود. این گونه خوشحالی نمودن كودك را به ثواب زیارت كعبه همسان می دانند.
بطور كلی تحقیق در بارهٔ جوهراتی كه به كودكان می آویزند ، باورهای ملت ما را روشن می كند. به همین خاطر در آینده مطالعه اسرار و ویژگی های جوهرآلاتی كه به كودكان می آویزند و رساندن آن مفاهیم به مردم ، وظیفه ماست.

ترجمه : مارال باتیروا

منبع : مطالب ارسال شده