دینداری تظاهری

در میخانه ببستند خدایا مپسند
که درخانه تزویر و ریا بگشایند
«دینداری تظاهری» نوعی مصرف نمادهای دینی است در عین حال تهی کردن آن از معنائی ‏است که در نمادهای دینی وجود دارد. جامعهٔ دینی لاجرم جامعهٔ‏ریا نیز هست. اگرچه ایمان خود از سنخ ریا نیست. ریا از هر دری که آید، ایمان از در دیگری خارج می‏شود،اما گویا ریا بخشی گریزناپذیر از دینداری است. ایمان دعوت به خلوص است اما دین علاقمند به آشکارسازی خلوص افراد است! ایمان بر پیوند قلبی بر امر قدسی و گسستن باطنی از غیر دلالت دارد اما دین به تبلور این پیوند در قالب امر مناسکی می‏اندیشد، مومن «جز به دیدار نمی‏اندیشد» اما دیندار «قافیه اندیشی» می‏کند.
برای انسان مناسک‏گرا، قوانین و رسوم دینی معیارهای غایی زندگی‏‏اند،: اما آنچه او فراموش می کند این است که این قوانین و رسوم نمادهای واسطه‏ای میان دگرگونی های درونی و زندگی جدید هستند. ساختار قانونی دین مطابق با کتاب مقدس می بایست انسان ها را در مسیری قرار دهد که آنها را از خودپسندی و خودپرستی جمعی آزاد کرده و آنها را به سوی درک اسرار الهی سوق دهد.. فرد مناسک گرا، از قانون دینی،‏اطاعات می کند اما نسبت به معنای باطنی دین خونسرد و بی توجه باقی می ماند. مناسک پرستی، نقابی از همرنگی ایجاد می کند که فرد دیندار را در نظر خود مقدس می نمایاند و از این رو او را از رسیدن به خودشناسی بازمی دارد. دین مناسک گرا، بر نیروی اراده تأکید می کند و این همان تأکید فراوان بر تلاش فردی است که فرد مناسک گرا را از احساس واقعی اش و شکستگی او و در نتیجه از نیاز او به رستگاری بی اطلاع ساخته است. انسان مناسک گرا، تمایل دارد فکر کند که انسانها اگر فقط به اندازۀ کافی تلاش کنند، می توانند مقدس باشند. او احساس قدردانی کمی نسبت به حضور سخاوتمندانۀ خداوند در زندگی بشر، رساندن انسان ها به هوشیاری نقادانه و محافظت از اعمال مبتنی بر ایمان آنها دارد. و چون فرد مناسک گرا، گمان می کند که تقدس در فهم انسان‏هاست، تمایل دارد تا مردان و زنانی را که به اندازۀ خود او مراقب و هوشیار نیستند، تحقیر نماید. بدینسان او خود را بالاتر از گناهکاران می داند. به دلیل این خودبرتربینی (self-elevation)، فرد مناسک گرا باایمان زندگی نمی کند بلکه در تخیل خود می‏زیید.
جامعه دینی بالاخص با تاکید برمناسک گرائی و ظاهر پرستی بر توسعه جامعه تزویر انگشت می‏گذارد.گمان می‏رود که یکدست سازی افراد و همشکل کردن در پوشش، نشانه‏ای بر تقویت دینداری افراد است، اما حقیقت این است که چنین نیست. دولت دینی در زمانه ما خود را درنقش محتسب تقلیل داده و سایر وظایف خود را به فراموشی سپرده است. دولتِ محتسب، جامعه‏ای قشری را شاهد خواهد بود و نه جامعه‏ای ایمانی را. نمی‏توان کتمان کرد که موج جدید اشعری گری در راه است.

عباس کاظمی
http://kazemia.persianblog.ir

منبع : مطالب ارسال شده