پای این صنعت هنوز می لنگد

گرچه این موجود ۷۰ ساله روزهای خوب و خوشی را هم طی كرده و به عنوان مثال می توان به ۴۰ سالگی اش اشاره كرد كه در سال ۱۳۵۴ اتفاق افتاد و در آن سال رشد ۴۳ درصدی ورود گردشگران به ایران موجب شد بسیاری از هتل سازان معتبر جهانی از جمله «هیلتون» به فكر ساخت هتل در ایران بیفتد. اتفاقی كه در سالهای بعد دچار تغییرات و تحولات شدید و افت و خیزهای غیرقابل باور و غیرقابل پیش بینی شد.
سقوط و نزول
رشد و رونق صنعت هتلداری به عنوان یكی از زیرشاخه های صنعت توریسم ارتباط مستقیمی با این صنعت مادر دارد و به تعبیری می توان گفت صنعت هتلداری چون طفل شیرخواری است كه مستقیماً از بستر مادر كه صنعت گردشگری باشد، تغذیه می كند. با این تفاوت كه این طفل در تمام دنیا حالا برای خود عاقله مردی است كه دیگر خود برای خود تصمیم می گیرد و در ایران این طفل پس از گذشت ۷۰ سال همچنان ناقص الخلقه و محتاج نگاه مادر است.مرور آمار مربوط به ورود گردشگران به كشور از سال ۱۳۴۸ به این طرف نشان می دهد روند ورود توریست به داخل كشور از فراز و نشیب های بسیار زیادی برخوردار بوده است و همین مسأله به عنوان یكی از مهمترین دردسرهای جامعه هتلداران ایران شناخته می شود و می توان آن را ریسك بالای موجود در صنعت گردشگری ایران نامید.آن گونه كه آمارها حكایت می كند، تعداد گردشگران ورودی به كشور در سال ۱۳۵۶ با ۳ درصد رشد نسبت به سال ۱۳۵۵ به رقمی معادل ۶۷۸ هزار و ۱۵۷ نفر می رسد. مقایسه این رقم با رقم اعلام شده از سوی سازمان گردشگری و میراث فرهنگی در سال گذشته كه جمعیت گردشگران وارد شده به كشور را در سال گذشته ۷۰۰ هزار نفر اعلام كرده است، نشان می دهد طی ۳۲ سال گذشته اتفاق خاصی در صنعت توریسم ما رخ نداده و همان میزان گردشگری كه در سال ۱۳۵۶ وارد ایران شده اند، در سال گذشته نیز به كشور آمده اند. در حالی كه بنابه آمار موجود رونق نسبی ایجاد شده در این صنعت در ۸ سال ریاست جهموری سیدمحمد خاتمی رخ داده است. وگرنه روند ورود گردشگران خارجی به ایران با پیروزی انقلاب اسلامی و سال های پس از آن با سیر نزولی بسیار شدیدی مواجه شد و در سال ۱۳۶۱ این روند با سقوطی ۵۹ درصدی روبه رو شد. گرچه این رقم ۸ سال بعد به رشدی معادل ۷۲ درصد رسید اما بازگشت ما به نقطه ۷۰۰ هزار گردشگر خارجی در سال ،۱۳۸۳ نشان دهنده ایجاد رونق نسبی در این صنعت در سال گذشته بوده است.
تهران پایتخت بی هتل
در میان ۸۴ هتل و هتل آپارتمانی كه در تهران موجود است، تنها ۱۰ تا ۱۲ هتل آن در سالهای بین ۱۳۵۷ تا ۱۳۸۳ ساخته شده است و الباقی متعلق به همان دوران طلایی گردشگری در ایران یعنی سالهای ۵۴ تا ۵۶ است و عمده ۷۰ هتل تهرانی در این میان بالای ۳۰ سال است، به عبارت بهتر در زمینه هتلداری در ایران و به ویژه تهران ۳۰ سال است كه در جا می زنیم.در این باره اما «فرخ مهر» دبیر جامعه هتلداران تهران می گوید: «در تمام دنیا مسأله قدمت هتل ها یك مزیت به شمار می رود. به شرط آنكه اجازه بازسازی و نوسازی وجود داشته باشد. حال آنكه در حال حاضر در ایران اگر هتلی قصد نوسازی داشته باشد به دلایل مختلفی از نواقص قانونی موجود در قوانین شهرسازی، مجبور به پرداخت هزینه های بسیار گزاف برای پرداخت عوارض و مالیاتی است كه به ساختمان فرسوده اش تعلق می گیرد».او در این باره مثالی می آورد و می گوید: «هتلی را می شناسم كه بسیار فرسوده است و نیاز مبرمی به نوسازی دارد و شهرداری نیز مبلغ موردنیاز برای عوارض تخریب و بازسازی و اضافه كردن چند طبقه به این هتل را ۶۷۵ میلیون تومان تعیین كرده كه البته پس از مراجعه صاحب هتل، شهرداری با پرداخت ۵۰ درصد این مبلغ در طول ۲ سال موافقت كرده است اما مگر یك هتلدار در تهران چقدر درآمد دارد كه بتواند ۳۳۵ میلیون تومان را ظرف مدت ۲ سال پرداخت كند؟»در حال حاضر هتل های ایران به دلیل كاهش شدید تقاضا و نبود مسافر و گردشگر فقط ۴۰ تا ۵۰ درصد درآمد خود را از طریق اجاره اتاق به دست می آورند و با آنكه در تمام دنیا هتلداران با ارائه خدماتی نظیر رستوران و كافی شاپ و ... سعی در جلب رضایت مشتریان خود می كنند، در ایران به دلایل مختلف هتلداران از انجام این كار محروم هستند. «فرخ مهر» می گوید: «برای دریافت مجوز رستوران مجبوریم تن به سلایقی دهیم كه هیچ سنخیتی با شكل و شمایل و مدیریت هتل هایمان ندارد».
هتل های خالی مشهد
البته رونق صنعت هتلداری تنها وابسته به ورود جهانگردان خارجی نیست بلكه ذوق ایرانگردی ایرانیانی كه سالانه و به ویژه در اواخر هر سال بیش از ۴۰ میلیون سفر بین شهری انجام می دهند نیز عامل مهمی در رونق گردشگری و به تبع آن صنعت هتلداری است. اما اوضاع سیاحت و حتی زیارت در ایران به ویژه در سالهای اخیر به دلایل مختلف و از جمله بالا بودن هزینه های مسافرتی و نبود امكانات تفریحی مناسب و نظارت كافی بسیار وخیم است. تا جایی كه رئیس اتحادیه هتلداران كشور می گوید: «متأسفانه كشور ما با توجه به قرار گرفتن در میان ۱۰ كشور پرجاذبه اول جهان، هنوز نتوانسته است در جذب و درآمد توریست جایگاه شایسته ای برای خود فراهم كند. توریسم زیارتی نیز كه مهمترین بخش جذب جهانگردان كشور را به خود اختصاص داده است، بیشتر موفق به جذب توریست از كشورهای همسایه شده است. در این بین ظرفیت های مراكز خدمات جهانگردی همیشه با كاهش تقاضا روبه روست».«عطار» با بیان اینكه بیش از ۲۰ درصد ظرفیت هتل های مشهد در تابستان امسال خالی از مسافر بوده است می گوید: «ضریب اشتغال هتل ها در تیرماه سال جاری ۶۰ درصد بوده است. در حالی كه ضریب ماندگاری هر توریسم در این مدت ۱‎/۵ روز است و ضریب اشتغال سالیانه هتل ها در مشهد ۳۳ درصد است، حال آنكه تهران با ضریب اشتغال سالانه ۸۵ درصد، بیشترین آمار اشتغال هتل ها را به خود اختصاص داده است».او با اشاره به وجود ۱۷۵ میهمانسرای دولتی می گوید: «این میهمانسراها در كار هتل داران تداخل ایجاد كرده اند وبه رغم تمام شكایاتی كه داشتیم، چون پای منافع عده ای در میان است تاكنون هیچ جوابی دریافت نكرده ایم».دكتر پاپلی یزدی، از استادان دانشگاه فردوسی مشهد نیز در خصوص ضریب ماندگاری گردشگران در ایران می گوید: «در حالی كه طی ۱۰ تا ۱۵ سال گذشته هر زائر و جهانگرد به طور متوسط هفت روز در مشهد اقامت داشته این رقم در حال حاضر به دو روز كاهش یافته است».او مشكلات اقتصادی و زیاد شدن تعداد مسافران شهرستانی كه به منظور انجام امور شخصی وارد مشهد می شوند را از دلایل كاهش ضریب ماندگاری مسافران در مشهد می داند و می افزاید: «مشهد سرگرمی و موزه های متنوع، پارك های بزرگ، جشن و تئاترهای مناسب برای افزایش ضریب ماندگاری توریسم ندارد».
شهر تهران و سایر شهرهای بزرگ ایران نیز وضعیتی بهتر از مشهد ندارند. در حال حاضر تهران بنابه گفته دبیر جامعه هتلداران تهران نیازمند لااقل ۳۰ هتل ۴ تا ۵ ستاره است. او می گوید: «با وجود تقاضاهای فراوان برای ساخت هتل به دلیل حل نشدن مسأله تراكم و عوارض از سوی شهرداری، بسیاری از این تقاضاها بلاتكلیف و یا در هوا مانده اند».
اهمیت ساخت هتل
دبیر جامعه هتلداران كشور «خسرو ایران پور» كه اتفاقاً تحصیلكرده اقتصاد هم هست، درباره هتلداران و صنعت هتلداری در ایران، بیش از هر چیز بر ضرورت هماهنگی و اتحاد برای رفع مشكلات موجود بر سر راه هتلداری ایران تأكید می كند. او می گوید: «برای ارائه خدمات بهتر یك هتل چند عامل مهم وجود دارد كه ساختمان و فیزیك ظاهری هتل ۳۰ درصد، مدیریت هتل ۲۰ درصد و ارائه خدمات و سرویس دهی به مشتریان ۵۰ درصد این مقوله را تشكیل می دهد».او به ضرورت آموزش نیروی انسانی به كار گرفته شده در هتل ها اشاره می كند و می گوید: «در تمامی كشورهایی كه از اقتصاد گردشگر محوری برخوردارند، همه ارگان ها و نهادها و بخش های مختلفی كه درگیر صنعت توریسم هستند، تمام تلاش خود را می كنند تا با هماهنگی كامل، هم و غم خود را صرف جلب رضایت فرد میهمان كنند و این مجموعه از همان هواپیما و قطار و اتوبوس و كشتی آغاز و به اسكان و گردش گردشگر و اتخاذ تدابیر لازم برای باقی ماندن خاطره خوش از سفری خوش در ذهن او از كشور میزبان ختم می شود».
سخت گیری های غیراقتصادی
علاوه بر قشر ناتوان ایران در انجام سفر و پریدن مقوله سفر از سبد خانوارهای متوسط ایران و كاهش ضریب ماندگاری ایرانیان در هتل های شهرهای بزرگ، به دلیل بعضی سخت گیری ها در سالهای گذشته بسیاری از مرفهین وطنی سفرهای خارجی را به گشت و گذار در مناطق دیدنی ایران ترجیح می دهند. به طوری كه طی آمارهای رسمی اعلام شده به ازای ورود ۷۰۰ هزار گردشگر خارجی به ایران، بیش از ۲‎/۹ میلیون نفر ایرانی از كشور با هدف گردشگری و تفریح خارج شده اند و به گفته برخی هتلداران دبی در طول سال گذشته میلادی ۴۰ درصد از افزایش رزرو اتاق در این شهر توسط گردشگران ایرانی صورت گرفته است و این یعنی مرثیه ای بر صنعت هتلداری كشور ما. گرچه اعلام شده كه براساس برنامه چهارم توسعه تا پایان سال ۱۳۸۸ باید ۴ میلیون گردشگر خارجی وارد میهن میهمان پذیر و میهمان دوست ما شود، بعید است این رقم تحقق پذیر باشد. باید دید دولت و مسؤولان چقدر در حل این معضل توانایی دارند.

منبع : روزنامه ایران