بررسی آسیب شناسی ضایعات کبدی ناشی از مصرف سموم و داروها در نمونه های کبد ارسالی به بخش آسیب شناسی سازمان پزشکی قانونی کشور در سال ۱۳۷۹

از آنجائی که کبد اولین گذرگاه تماس با عوامل مختلف از جمله سموم و داروها می باشد، همچنین قسمت عمده متابولیسم مواد در کبد انجام می پذیرد، لذا در خطر فراوان آسیب سلولی قرار دارد. در بعضی موارد علیرغم مصرف مواد Hepatotoxic آزمایش سم شناسی منفی می باشد و یا اطلاعی از نوع ماده مصرفی در دسترس نیست. در این موارد نمونه برداری از ضایعه کبدی همراه با مصرف عوامل فوق به تشخیص کمک می کند. این تحقیق در سال ۱۳۷۹ به روش غیر مداخله ای، توصیفی (مقطعی) بر روی ۵۱۵ مورد نمونه ارسالی به آزمایشگاه مرکزی سازمان پزشکی قانونی کشور انجام شد. در این موارد که از لحاظ وجود دارو، سم یا مواد مخدر ثبت بودند، یا براساس پرونده بالینی مصرف اخیر داشتند نمونه کبدی جهت بررسی آسیب شناسی برداشته شد. مواردی که سابقه بیماری تشخیص داده شده قبلی کبد، حاملگی، نارسایی احتقانی قلب و ..... داشتند از مطالعه حذف شد. از این تعداد۸۴ درصد مرد و ۱۶ درصد زن بودند. همچنین ۸۸ درصد در گروه سنی ۵۰-۱۵ سال و ۲ درصد در گروه سنی زیر ۱۵ سال قرار داشتند. مواد مخدر ۶۳ درصد، داروها ۱۹ درصد، و سموم ۱۱درصد موارد مصرف را تشکیل می دادند. بقیه موارد شامل مصرف توام آنها بود. از میان سموم و داروهای مصرف شده به ترتیب بیشترین میزان را گروه جونده کش ها (۳۸ درصد) و گروه( Psychoactive)درصد ۴۸ تشکیل می داد.
در نماهای مشاهده شده کبدی صدمات هپاتوسلولر حاد با ۳۸ درصد بیشتری فراوانی را داشتند پس از آن صدمات هپاتوسلولر مزمن ۳۴ درصد، نمای طبیعی ۲۷ درصد و کلستاز۱ (Cholestasis) درصد موارد را تشکیل می دادند.
از آنجا که ضایعات ناشی از سموم و داروها اغلب یک تشخیص احتمالی است و بسیاری از اختلالات دیگر قادر به ایجاد علایم بالینی و آسیب شناسی مشابه آن می باشند، لذا قائل شدن رابطه علت و معلولی بین مصرف مواد فوق و بروز آسیب کبدی متعاقب آن دشوار می باشد و این تشخیص باید پس از رد سایر حالات مطرح گردد.

فخرالدین تقدسی نژاد
محمدهادی پناهیان پور
فرزان مسیحی
میترا اخلاقی

منبع : پایگاه اطلاعات علمی