روش مشاهده صورتهای فلکی

در شبهای تاریک و بخصوص دور از نور شهر ، تشخیص صورتهای فلکی به علت پدیدار شدن ستارگان زیادی در کره آسمانی دشوار است. حتی اگر موقعیت یک صورت فلکی را بیابید، از میان تعداد زیادی ستاره تشکیل فرم آن مشکل می‌نماید. نیاکان ما ، این مشکل را با انتخاب حدود ۵۰۰ ستاره نورانی و نادیده گرفتن بقیه حل کرده بودند و بدین طریق موفق به یافتن صورتهای فلکی می‌شدند. ولی در اینجا به روشی جالب و مهم اشاره می‌کنیم.
به یاری این روش ، به آسانی قادر به یافتن صورتهای فلکی خواهید شد. به تجربه ثابت شده است که هرگاه چشم انسان به طرح شیء بخصوصی عادت کند، بخوبی می‌تواند آن شیء را هنگام استتار نیز بیابد، این امر با تطبیق حدود و طرح همان شیء با شکل استتار شده آن صورت می‌گیرد.
● یافتن صورتهای فلکی
در یافتن صور فلکی نیز ترتیبات بدین طریق است. هرگاه طرح کلی صورت فلکی را بخوبی یاد گرفتید، به راحتی آنرا از میان ستارگان زیادی که در آن موقعیت می‌بینید، تشخیص خواهید داد. بطور خلاصه می‌توان گفت که: به عوض پیدا کردن تک تک ستارگان یک صورت فلکی ، بیشتر به ترکیب کلی آن توجه کنید. خطوطی را که در نقشه‌ها برای ارتباط دادن ستارگان بکار رفته ، در نظر بگیرید و روش مجسم کردن طرح ، در مورد یافتن صورتهای فلکی نیز بکار گیرید.
● چگونه یک صورت فلکی را ببینیم؟
ولی مسئله مهم دیگری باقی است، برای یافتن یک صورت فلکی دلخواه ، به کدامین قسمت آسمان باید نگاه کرد؟ به عبارتی دیگر چگونه می‌توان یک صورت فلکی را "دید"؟ مثالی ساده برای ان کار می‌آوریم. فرض کند با دوستتان در باغی قدم می‌زنید. ناگهان پرنده زیبایی را در روی درختی می‌بینید و می‌خواهید آنرا به دوستتان نیز نشان دهید. چه می‌کنید؟ اول مجبورید به همان درخت رو کرده و با دستتان مستقیما به پرنده اشاره کنید. جهت و زاویه دست شما ، پرنده را نشان خواهد داد. در نجوم نیز ، یافتن ستاره‌ها و صور فلکی ، تقریبا به این شکل ممکن می‌گردد. یعنی ابتدا بایستی "سمت" و "ارتفاع" ستاره مشخص شود. این روش ، یکی از روشهای ابتدایی برای یافتن موقعیت اجرام آسمانی است.
● سمت و ارتفاع در ستاره شناسی
سمت موقعیتهای روی دایره افق ، نقاط سمت نامیده می‌شوند. بیاد بیاورید که چگونه موقعیت خود را در محلی پیدا می‌کردید. اول رو به شمال ایستاده ، مشرق را با دست راست و مغرب را با دست چپ نشان می‌دادید. این کار ، وسط قطب نما نیز امکان پذیر است. از شمال یا جنوب شروع کرده و با چرخش خود ، موقعیت نقاط را با توجه به درجه‌ای که از روی صفحه قطب نما می‌خوانید مشخص کنید.
ارتفاع زاویه‌ای است ما بین صفحه افقی و خطی که ستاره را به چشم ناظر وصل می‌کند. با دستتان به افق اشاره کنید. با پیمودن ْ۹۰ بطرف بالا (ربع دایره) درست بالای سرتان را نشان خواهید داد. این نقطه "سمت الرأس" یا سرسو نامیده می‌شود. (برای دیدن سمت الرأس مجبورید سرتان را کمی به عقب کج کنید). برای راحتی کار ، ما این ربع دایره را به چهار قسمت تقسیم می‌کنیم که هر قسمت ، زاویه‌ای را نشان می‌دهد. این زوایا عبارتند از ْ۳۰ - ْ۴۵ - ْ۶۰ - ْ۹۰. نحوه تعیین این زوایا توسط اشاره دست انجام می‌شود. با تمرین این روش، یعنی یافتن سمت و ارتفاع و با یاری گرفتن از تصویرهای صورتهای فلکی به راحتی ستارگان و صورتهای فلکی دلخواهتان را پیدا خواهید کرد.

منبع : سازمان آموزش و پرورش استان خراسان