نوامبر سال ۱۷۹۵ ــ کودتا در فرانسه و نگاهی کوتاه به طرز حکومت در دهه پس از انقلاب

ژنرالها و سیاسیون ملی گرای فرانسوی از دیر باز در اندیشه دگرگون ساختن نظام حکومتی فرانسه و استقرار سیستم تازه ای مبنی بر تمرکز اختیارات حکومتی و قرار دادن آن در دست فرد و یا افراد قاطع و نیرومند بودند که ژنرال ناپلئون از سفر خاورمیانه که ضمن آن مصر را تصرف کرده بود به وطن بازگشت. فرانسه در آن زمان توسط یک هیات مدیره پنج نفره (دیرکتوار) اداره می شد. این طرز حکومت گروهی در نوامبر سال ۱۷۹۵ به وجود آمده بود و اعضای هیات مدیره از سوی کنوانسیون ملی برگزیده می شدند. قبلا کنوانسیون که به مجموعه دو مجلس مقننه و موسسان گفته می شد، راسا بر فرانسه حکومت می کرد. پس از ایجاد «هیات مدیره حکومت»، چون میان اعضای هیات اختلاف نظر دائمی بود، مشکلات زیادتر شده بود، مردم از بی برنامگی و سردرگمی خسته شده بودند و تقریبا همگان خواهان تغییر اوضاع بودند. برای مثال یک مقاطعه کار ارتش فرانسه دو میلیون فرانک طلا آماده کرده بود تا صرف تغییر اوضاع کند.
در چنین وضعیتی، ناپلئون و تنی چند دست بکار شدند و نهم نوامبر سال ۱۷۹۹ در دهمین سال انقلاب و هشتمین سال جمهوریت فرانسه اعلام کردند که هیات مدیره منحل شده است. همان شب حالت فوق العاده اعلام شد و روز بعد پارلمان رای به تعلیق قانون اساسی و تاسیس یک هیات سه نفری به نام کنسول برای اداره فرانسه داد که به حکومت کنسولیست معروف است. به این ترتیب، حکومت به صورت «جمهوری با تمرکز اختیارات» درآمد و شکل ظاهری حکومت که از آغاز انقلاب گفته شده بود باید رهبری گروهی باشد تغییر چندان نیافت. کنسولهای سه گانه از سوی سنای فرانسه انتخاب می شدند. در آن زمان قانونگذاری در فرانسه در دست سه مجلس بود: شورای دولتی که لوایح را می نوشت، مجلس جرح و تعدیل به نام «تریبون» که در باره لوایح بحث و جدل می کرد و مجلس مقنن که بدون وارد بحث در جزئیات شدن، رای به رد و یا تصویب لوایح می داد. اعضای هر مجلس نیز توسط سنا انتخاب می شدند.
ژنرال ناپلئون یکی از سه کنسول انتخابی بود که به تدریج همه امور را به نام کنسول اول به دست گرفت و کنسول اول بودن وی را مردم فرانسه در رفراندم مورخ هفتم فوریه۱۸۰۰ تایید کردند. اعضای سه گانه برای یک دوره ده ساله انتخاب شده بودند.
ناپلئون بناپارت به این هم اکتفا نکرد و در سال ۱۸۰۴ مغرور از پیروزی های نظامی، خود را امپراتور خواند و سنای فرانسه امپراتور شدنش را تصویب کرد.

منبع : تاریخ ایران و جهان در این روز