استقلال مالی زنان و اقتصاد خانواده

در ابتدای ازدواج، زن و مرد شهادت می‌دهند که در ”فقر و ثروت“ در کنار هم باقی خواهند ماند و با تمام وجود زمانی‌که این عبارت را به زبان می‌آورند، مفهومش را نیز در ذهن تجسم می‌کنند. اما با تمام مفهوم زیبای این جمله گاهی زمانی برای شناخت بهتر لازم است تا به این اطمینان برسند که چگونه می‌توان شرکای واقعی بود.
دکتر تینا تسینا نویسنده کتاب ”چگونه هم زوج باشیم هم آزاد“ معتقد است که در زندگی مشترک استقلال مالی مسئله‌ای است که از اهمیت بالائی برخوردار می‌باشد چراکه در پی آن استقلال فکری به وجود می‌آید. اگر یک خانم در زندگی مشترک خود دارای استقلال مالی باشد به راحتی می‌تواند نظر خود را بیان کند، اگر با موضوعی مخالف بود آن‌را به زبان آورد و چیزهائی را که نیاز دراد، از طرف مقابل درخواست کند.
و ... خلاصه این‌که سعی کنید به‌عنوان یک زوج به مسائل نگاه کنند.
● منظور از ”استقلال مالی“ چیست؟
”استقلال مالی“ برای خانم‌ها معانی بسیار زیادی را به همراه دارد. از آن‌جائی که سن ازدواج هر روز بالا و بالاتر می‌رود، بسیاری از خانم‌ها پیش از تشکیل زندگی مشترک کار می‌کنند و از عهده خرج و مخارج زندگی خود بر می‌آیند، این دسته از خانم‌ها ترجیح می‌دهند که پس از ازدواج نیز از نظر مالی شرایط گذشته را حفظ کنند. برخی دیگر هم به فکر بعد از ازدواج هستند. با بالا رفتن میزان طلاق، خانم‌ها به این فکر می‌کنند که اگر پس از مدت زمانی دو مرتبه قرار شد که تنها زندگی کنند، باید یک پشتوانه مالی محکم داشته باشند تا از پس خرج و مخارج زندگی خود برآیند. این روزها اغلب خانم‌ها از ارزش این مطلب باخبر بوده و سعی می‌کنند تا با در نظر گرفتن زوایای مثبت قضیه، استقلال مالی خود را حفظ کنند. البته همیشه صحبت از ریال و تومان در کار نیست بلکه منظور از استقلال مالی همان اعتماد به نفس و استقلال فکری است که در فرد ایجاد می‌شود.
● شرکای واقعی
استقلال در اشکال مختلف نمود پیدا می‌کند. زمانی‌که صحبت از استقلال مالی به میان می‌آید بیشتر منظور حس استقلالی است که در فرد ایجاد می‌شود، نه صرفاً مسئله مادی قضیه. تکنیک‌های مختلفی برای انجام این کار وجود دارد، اما در کلیه موارد خانم‌ها باید احساس کنند که از نظر مالی و احساسی حق انتخاب دارند و از آزادی عمل برخوردارند.
وجود چنین حسی می‌تواند به سلامت رابطه هم کمک کند. دکتر جاناتان ریچ نویسنده کتاب ”راهنمای زوج‌ها در عشق و ثروت“ (انتشارات هاربینرگر، ۲۰۰۳) معتقد است که: ”تعریف ما از یک رابطه سالم، ارتباطی است که کنترل تمام امور بین طرفین تقسیم شود و هر دو نفر از حقوق یکسانی برخوردار باشند و در کنار هم برای آینده و زندگی روزمره‌شان برنامه‌ریزی کنند.“
البته برخی از خانم‌ها هم هستند که تصور می‌کنند معنای این تساوی این است که سرمایه‌ها و دارائی خود را به‌طور کلی از زندگی مشترک خارج کرده و تمام هزینه‌ها را تقسیم بر دو کنند!!
برخی دیگر از خانواده‌ها هستند که اختیار امور را به عهده بانک می‌گذارند و یک حساب مشترک باز می‌کنند. جنیقر اپدیک نویسنده کتاب ”عشق و ثروت“ (انتشارات جان ویلی، سال ۲۰۰۳) معتقد است که حساب بانکی مشترک بهترین راهکار است. به گفته وی همه چیز از اعتماد و اطمینان به طرف مقابل نشأت می‌گیرد. او می‌گوید:”من به شخصه در سال‌های اولیه زندگی مشترکم ترجیح می‌دادم که حساب پس‌انداز جداگانه داشته باشم. اما پس از چند سال متوجه شدم که این کار دردسرهای بزرگی دارد و خودم را آماده یک تغییر بزرگ کردم. الان احساس می‌کنم که بهترن کار را انجام داده‌ام و در شرایط فعلی احساس راحتی بیشتری پیدا کرده‌ام.“
در این میان زوج‌هائی هم هستند که هم حساب‌های مشترک دارند و هم حساب‌های مجزا. البته این امر مقوله‌ای است که بیشتر کارشناسان و روان‌شناسان زوج‌ها را تشویق به انجام آن می‌کنند.
● مباحث دشوار
اما اگر مسائل مالی در رابطه شما شفاف نیستند و همیشه در نهایت خضوع و فروتنی با آنها برخورد کرده‌اید، شاید این سئوال برایتان پیش بیاید که چگونه می‌توانید در مورد آنها بی‌پرده با شریک زندگی‌ خود بحث کنید؟ به راستی اگر تصمیم گرفته‌اید که یک تغییر بزرگ در زندگی خود ایجاد کنید و منابع مالی بیشتری برای خود خلق نمائید، چگونه باید همسرتان را در جریان امور قرار دهید؟ آیا یک راه غیر انقلابی برای ”بازگو“ کردن این امر که خواستار ”استقلال مالی“ هستید وجود دارد؟
پیش از هر چیز باید بدانید که لیبرال‌ترین همسران هم ضمیرشان به پول‌هایشان وابسته است. محققان معتقدند که: بهترین گزینه در مورد وجوه و پول نقد اشتراک دوجانبه است. زمانی‌که به دنبال دست یافتن به استقلال مالی بیشتری هستید، باید به نکات زیر توجه کنید.
بهترین راه بیان مطلب این است که بگوئید: ”من نگران هر دویمان هستم، اگر اتفاقی برای تو بیفتد مثل این است که برای من افتاده و دوست دارم که در صورت بروز چنین واقعه‌ای، بتوانم به تو کمک کنم.“
باید مطلب را طوری بیان کنید که همسرتان مزایائی را در آن به نفع خود ببیند. باید به او بگوئید زمانی‌که صحبت از مسائل مالی به میان می‌آید من دوست دارم از آزادی عمل بیشتری برخوردار باشم و می‌خواهم در زندگی مسئولیت‌های بیشتری را قبول کنم تا مسئولیت‌های اضافی از دوش تو نیز برداشته شود. اگر بتوانم امور مالی خودم را کنترل کنم، آن‌وقت این توانائی را هم در کنار آن پیدا می‌کنم که بتوانم اقتصاد خانواده را رونق داده و از عهده هزینه‌های خانوادگی نیز بهتر بربیایم. البته باید اعمال و گفته‌هایتان هم مطابق با هم باشند.
به‌عنوان مثال می‌توانید بحث را از این نقطه شروع کنید: ”من خیلی خوشحالم که تو شریک زندگی من هستی و هیچ مشکلی با تو ندارم، اما می‌خواهم کاری کنم که در مورد خودم احساس بهتری داشته باشم به همین دلیل تصمیم گرفته‌ام که حساب پس‌‌انداز جداگانه‌ای باز کنم، این امر مربوط به تو یا ما نمی‌شود بلکه فقط می‌خواهم احساس بهتری نسبت به خودم پیدا کنم.“
کارشناسان معتقدند که بهترین راه بازگو کردن این مطلب آن است که این کار را به‌تدریج و به مرور زمان انجام دهید. یک مشاور اقتصادی معتقد است که: ”اگر بحث از مسائل مالی را به صحبت‌های روزمره خود اضافه کنید و به‌تدریج بحث در آن زمینه را گسترش دهید، غولی که از مسائل مالی به وجود آمده به راحتی از بین خواهد رفت.“ او پیشنهاد می‌کند: هر چند هفته یک‌بار نیم ساعت از وقت خود را به این اختصاص دهید که در مورد مسائل مالی با یکدیگر صحبت کنید. به هر حال زمانی‌که صحبت از مسائل مالی به میان می‌آید باز کردن حساب پس‌انداز یک طرف قضیه است، اما برقرار نگه داشتن ارتباط دو جانبه کل قضیه را تشکیل می‌دهد.
● نکاتی پیرامون استقلال مالی
بدون در نظر گرفتن میزان درآمد، اگر اهمیت مسائل مالی را در نظر نگیرید، با مشکلات عمده‌ای مواجه خواهید شد.
کارشناس اقتصاد خانواده استراتژی‌های زیر را در این زمینه به شما معرفی می‌کند:
۱) خودآموزی:
کلاس بروید، کتاب و مجله بخوانید و پیرامون مسائلی که در مورد آنها چیزی نمی‌دانید، سئوال کنید. شاید همسرتان تمایل داشته باشد که شما را در مسائل مالی خانواده شرکت دهد و یا شاید هم تمایلی به انجام این کار نداشته باشد. در این‌صورت شما هستید که باید خودتان را وارد این مسائل کنید. در این صورت احساس اطمینان بیشتری پیدا می‌کنید و اگر در مورد مسائل مادی به یک ادراک کلی دست پیدا کنید به راحتی می‌توانید سئوال‌های به‌جائی را مطرح کرده و ارزش پول را متوجه شوید.
۲) تعدیل دسته چک:
شاید این امر به نظر خیلی‌ها واضح باشد اما اکثر افراد ـ چه زن و چه مرد ـ به‌درستی نمی‌دانند که چگونه می‌توانند از دسته چک خود استفاده کنند. اگر انجام این کار برایتان دشوار است برخی نرم‌افزارهای آموزشی از شرکت مایکروسافت منتشر شده که می‌توانید از آنها استفاده کنید.
۳) بودجه ماهیانه خود را برآورد کنید:
کارشناسان معتقدند که خانم‌ها باید مخارج روزانه خانه را به دقت بررسی کنند. به‌عنوان مثال اگر وظیفه پرداخت قبوض به عهده همسرتان است، شما هم به سهم خود باید از میزان وجوه پرداختی باخبر باشید. نباید در جائی قرار داشته باشید که در آستانه طلاق ناگهان متوجه شوید که حساب ۱۰ میلیون تومانی مشترک که قسمت اعظم آن به شما تعلق داشته به صفر رسیده است.
۴) در تصمیم‌گیری‌های مالی شرکت کنید:
شما باید در تصمیم‌گیری‌های مهم مالی نظیر: سرمایه‌گذاری‌های بلند مدت، بیمه‌نامه‌های عمر، خرید‌های کلان، نقش‌ فعالی داشته باشید. کارشناسان معتقدند که حتی در مالکیت خانه و اعتبارهای خانوادگی نیز باید شریک باشید.
۵) اعتبار بانکی مخصوص به خود داشته باشید:
این مورد از اهمیت خاصی برخوردار است به ویژه اگر زندگی شما در معرض خطر فروپاشی قرار گرفته باشد. اگر تمام حساب‌ها به نام همسرتان باشد، آن‌وقت شما از نظر مالی هیچ پشتوانه‌ای نخواهید داشت و به‌طور کلی به همسرتان وابسته خواهید بود. بهتر است کارت بانک با نام خود داشته باشید، اتومبیل شخصی را به نام خودتان خریداری کنید، برخی از املاک و سرمایه‌ها را به نام خود بزنید، تا در صورت بروز جدائی چیزی داشته باشید که بتوانید به آن تکیه کنید.
۶) به نام خود حساب باز کنید:
شما در صورت بروز یک مسئله اوژانسی باید دسترسی به پول داشته باشید و این حساب بانکی به‌عنوان پشتوانه شما محسوب می‌شود. خانم‌ها گاهی اوقات مجبور هستند که با وجود فشارهای کاری زیاد، از کودکان خود نیز مراقبت کنند و هم‌چنین از پدر و مادر سالمند خود هم پرستاری نمایند. این امر نیاز آنها به پس‌انداز کردن را افزایش می‌دهد به همین دلیل از همان دوران جوانی باید برای بازنشستگی خود برنامه‌ریزی کنند. در صورتی‌که شاغل نیستید و قرار نیست حقوق بازنشستگی دریافت کنید، باید بیشتر به فکر حساب پس‌انداز باشید.
۷) بدانید چه چیزی را امضاء می‌کنید:
اگر همسرتان به شما گفت که قصد دارد خانه و تمام دارائی‌هایش را واگذار کند و از شما درخواست کرد تا مدارک و پرونده‌های زیادی را بدون خواندن، امضاء کنید، باید به قضیه مشکوک شوید و تا کاغذها را نخوانده‌اید، آنها را امضاء نکنید. تا زمانی‌که متوجه نشدید چه اتفاقی قرار است بیفتد و دلیل آن چیست، چیزی را امضاء نکنید. از مدارکی که باید امضاء شوند، کپی‌برداری کنید و از یک فرد قابل اعتماد یا یک مشاور کمک بگیرید.
۸) توانائی تأمین مالی خود را داشته باشید:
حتی اگر همسرتان تنها نان‌آور خانه بوده و شما فقط به کارهای خانه فعالیت دارید و برای مدت زمانی است که از شغل خود کناره‌گیری کرده‌اید، باز هم باید سعی کنید تا جائی که امکان دارد با شغل و دنیای حرفه‌ایتان در ارتباط باشید، ارتباط خود را با همکارانتان حفظ نمائید و از تکنولوژی‌های جدید در زمینه کاری با اطلاع شوید. همیشه خود را برای کار کردن آماده نگه دارید تا اگر لازم شد در آینده شغل خود را ادامه دهید، سازمان و یا اداره مورد نظر شما را در همان سمت قبلی بپذیرند.
۹) در صورت نیاز از یک متخصص کمک بگیرید:
اگر با مقاومت طرف مقابل روبه‌رو شدید، از بیرون کمک بگیرید. برنامه‌ریز اقتصادی، وکیل، و یا یکی از اعضاء قابل اعتماد خانواده می‌تواند مباحث ابهام‌آمیز را برای شما روشن کند؛ اگر هم یکی از سهامداران یک شرکت سرمایه‌گذاری هستید، می‌توانید مستقیماً با آن شرکت تماس گرفته و از آنها در مورد نحوه سرمایه‌گذاری و میزان اعتبار خود سئوال کنید.
در مورد آموزش اقتصادی و مالی خود بیشتر فکر کنید، خوشبختانه شما در هیچ زمینه‌ای تنها نیستید اما باید همیشه به این فکر باشید که اگر یک روز تنها شدید چگونه باید از پس تمام امور برآئید.

مریم تویسرکانی

منبع : ماهنامه اقتصاد خانواده