معرفی دو روش برای عرضه عمومی اولیه اوراق‌بهادار

عرضهء عمومی اولیه ( IPO )، عرضهء اوراق‌بهادار شرکت به عموم برای اولین بار و بدون سابقهء قبلی قیمت‌گذاری است. بررسی تحقیقات نشان می‌دهد که حوزهء اصلی مطالعات در زمینهء IPO ، ارزیابی کارآیی روش‌های مختلف قیمت‌گذاری و تخصیص سهام در عرضه‌های عمومی است. روش‌های مختلفی وجود دارد که شرکت می‌تواند برای عرضهء عمومی اوراق‌بهادار خود از آن استفاده کند. سه روش متداول، روش آمریکایی ثبت دفتری، عرضهء عمومی به روش حراج و عرضهء عمومی به‌قیمت ثابت است. انتخاب روش عرضهء عمومی براساس مقررات و عرف هر کشور صورت می‌گیرد.
● فرآیند ثبت دفتری
فرآیند عرضهء عمومی اوراق ‌بهادار با تقاضای یک شرکت برای عمومی شدن شروع می‌شود. معمولاً ناشر این فرآیند را با کمک پذیره‌نویس اصلی خود که شرکت تامین سرمایه است تدوین می‌کند. همچنین پذیره‌نویس از یک مشاور حقوقی که اسناد را تنظیم و یک حسابرس برای حصول اطمینان از این‌که حساب‌های شرکت منطبق با استانداردهای حسابداری تهیه شده است، استفاده می‌کند. در بسیاری موارد یک شرکت تبلیغاتی نیز به شرکت کمک می‌کند تا به سطحی از توزیع عمومی که در نظر دارد دست یابد. روابط تعریف شده و پذیرفته شده‌ای بین پذیره‌نویس، مشاور حقوقی و حسابرس شرکت وجود دارد. متعهد پذیره‌نویس و شرکت برای شروع، امیدنامهء اولیه و بیانیهء ثبت را به کمیسیون بورس اوراق‌بهادار تحویل می‌دهند.
این بیانیه شامل محدودهء اولیهء قیمت نیز است. کمیسیون بورس اوراق‌بهادار و انجمن ملی کارگزاران اوراق‌بهادار، امیدنامهء اولیه و سایر مدارک تکمیلی را برای حصول اطمینان از صحت، رفع نواقص و عدم وجود اشتباه بررسی می‌کنند.معمولاً عرضهء عمومی اولیهء اوراق‌بهادار، خیلی وسیع‌تر از حدی است که یک شرکت تامین سرمایه بتواند به‌تنهایی آن را انجام دهد. بنابراین پذیره‌نویس اصلی با مجموعه‌ای از سایر پذیره‌نویسان تشکیل یک اتحادیه را می‌دهند. دو هدف برای این کار متصور است; اول این‌که اتحادیه مخاطرهء پذیره‌نویس را کاهش می‌دهد و دوم این‌که اتحادیه کمک می‌کند سهام بین سهام‌داران بیش‌تری توزیع شود. هر کدام از بانک‌ها در اتحادیه، سهم مشخصی از سهامی که می‌توانند بفروشند را دریافت می‌کنند. اتحادیه قراردادی را با ناشر تنظیم می‌کند که مازاد سهام پذیره‌نویسی نشده را خریداری کند یا قرارداد فروش با حداکثر تلاش منعقد می‌کند که در آن صورت اتحادیه متعهد خرید مابقی سهام فروخته نشده است.پذیره‌نویس برای دستیابی به درک بهتری از تقاضای موجود برای سهم، پیشنهادهای مشروطی از مشتریان جمع‌آوری می‌کند تا منحنی تقاضای موجود برای سهم را ترسیم کند که از آن برای کشف قیمت نیز استفاده می‌کند.
در این مرحله، خریداران آتی سهم هیچ تقاضای خریدی را به کارگزاران برای معامله ارایه نمی‌کنند تا زمانی که امیدنامهء اولیه توسط کمیسیون بورس اوراق بهادار ثبت شود. در آن زمان، پذیره‌نویس قیمت را تعیین می‌کند. هدف از این کار، تعدیل انتظارات شرکت برای قیمت سهام با منفعت مورد انتظار سرمایه‌گذاران با پذیرش مخاطره عدم وجود سابقهء قیمتی برای سهام شرکت است.در مرحلهء بعدی، مدیریت شرکت و اتحادیهء پذیره‌نویسان وارد تبلیغات و ارایهء تصویری از شرکت برای سرمایه‌گذاران بالقوه می‌شوند. توانایی گروه مدیریتی شرکت در جلب نظر سرمایه‌گذاران یکی از عوامل اصلی موفق بودن عرضهء عمومی است.در پایان تبلیغات، ناشر می‌تواند امیدوار باشد که تقاضای کافی برای سهام در بازار وجود دارد. در این زمان ناشر شروع به تنظیم امیدنامهء نهایی می‌کند. برای این کار، ناشر در مورد قیمت عرضه و چگونگی تخصیص سهام (سهمیه‌بندی یا فروش آزاد) تصمیم‌گیری کرده و در نهایت امیدنامهء نهایی برای ارایه به همهء سرمایه‌گذاران بالقوه تهیه می‌شود و شامل قیمت واقعی هر سهم و تعداد سهام منتشره خواهد بود.دو روز بعد از تهیهء امیدنامهء نهایی، عرضهء عمومی شروع می‌شود و معمولاً این کار پس از بسته شدن بازار بورس اوراق‌بهادار صورت می‌گیرد. اعمال سفارشات برای معاملهء اوراق‌بهادار عرضه شده در ابتدای روز بعد امکان‌پذیر است. در این مرحله، اتحادیهء وجوه پذیره‌نویسی را پس از کسر کارمزد به حساب بانکی شرکت واریز می‌کند.
● فرآیند حراج همزمان IPO
برای عرضهء عمومی اولیهء اوراق‌بهادار از طریق حراج همزمان روش‌های مختلفی وجود دارد. مراحل اولیهء عرضهء عمومی به روش حراج همزمان بسیار شبیه مراحل نمونه ثبت دفتری است. ناشر با همکاری پذیره‌نویس، مشاور حقوقی و حسابرس که در تنظیم امیدنامهء اولیه نقش مهمی ایفاد می‌کند، یک گروه IPO با وظایف مشخص تشکیل می‌دهد. بعد از تشکیل گروه، امیدنامهء اولیه تهیه می‌شود. در عرضهء اولیه به روش حراج فقط یک پذیره‌نویس وجود دارد که با سایر پذیره‌نویسان تشکیل یک اتحادیهء الکترونیک را می‌دهند.
وقتی امیدنامهء اولیه توسط کمیسیون بورس اوراق‌بهادار و انجمن ملی کارگزاران تایید شد، گروه IPO تبلیغات را شروع می‌کند. مانند روش سنتی ثبت دفتری، سرمایه‌گذاران بسیار متنوع بوده و بنابراین دسترسی به همهء سرمایه‌گذاران بالقوه کار دشواری است. برای حل این مشکل، کمیسیون بورس اوراق‌بهادار با صلاح و تغییر مقررات اجازهء ارسال اطلاعیهء اینترنتی را از سال ۱۹۹۷ داده است.
فرآیند حراج واقعی شامل پنج مرحله است: بررسی صلاحیت، انجام حراج، اتمام حراج، قیمت‌گذاری و تخصیص.
در مرحلهء تعیین صلاحیت، امیدنامهء اولیه مطابق با قوانین و مقررات برای عموم تهیه می‌شود. تمام سرمایه‌گذاران علاقه‌مند از طریق بانک سرمایه‌گذار نسبت به دریافت کد خرید اقدام می‌کنند. با داشتن کد خرید، سرمایه‌گذاران می‌توانند سفارش خرید خود را به پذیره‌نویس تعیین شده، ارایه کنند.حراج در روزی شروع می‌شود که در امیدنامه تعیین شده است. برای خرید سهم، سرمایه‌گذاران مبلغ و تعداد سهامی که تمایل دارند بخرند تعیین می‌کنند. معمولاً درخواست‌های خرید می‌تواند به قیمت کم‌تر یا بیش‌تر از محدوده قیمت تعیین شده در امیدنامهء اولیه و بیانیهء ثبت هم تعیین شود. همچنین خریداران می‌توانند بیش از یک سفارش داشته باشند. سفارشات از طریق اینترنت توسط سرمایه‌گذاران برای پذیره‌نویس ارسال می‌‌شود. پذیره‌نویس می‌تواند درخواست‌های تلفنی یا فاکس را نیز قبول کند. خریداران اجازه دارند تا درخواست‌های خود را تا قبل از پایان حراج حذف کنند.
برای تعیین قیمت نهایی روش‌های مختلفی وجود دارد. در آمریکا راهکار خاصی برای تعیین قیمت نهایی عرضه وجود ندارد. روش حراج به‌طور مستقیم قیمت عرضه را تعیین نمی‌کند، مانند روش عرضهء مشروط در نمونه ثبت دفتری، ناشر و پذیره‌نویس درخواست‌های خرید را ثبت و نمودار تقاضا را ترسیم می‌کنند.برآیند قیمت‌گذاری بین شرکت‌ها متفاوت است. در حالت استاندارد عرضهء عمومی به روش حراج، شرکت اوراق‌بهادارش را برای اولین‌بار از طریق پذیره‌نویسی منتشر و قیمت را با نظر خودش تعیین می‌کند و سهام این شرکت می‌تواند با صرف یا کسر فروخته شود.
● کشف قیمت در عرضه‌های اولیه
کشف قیمت، به‌عنوان یک روش برای تعیین قیمت کالای خاص یا اوراق‌بهادار، بر مبنای عرضه و تقاضای اولیه در بازار تعریف می‌شود.در هر دو روش ثبت دفتری و عرضهء عمومی به روش حراج، تعیین قیمت عرضه مرحلهء اصلی عرضهء عمومی اوراق‌بهادار است که تاثیر بااهمیتی بر میزان موفقیت عملکرد IPO دارد. موفقیت قیمت‌گذاری از طریق اندازه‌گیری بازده در روز اول، قابل ارزیابی است. هدف از کشف قیمت، تعیین قیمت عرضه به‌گونه‌ای است که ارزش اوراق‌بهادار منتشر شده توسط شرکت، ماکزیمم شود و هدف پذیره‌نویس، تعیین قیمت به روشی است که بازده سرمایه‌گذاران اولیه متناسب با مخاطره عدم وجود معاملهء قبلی این اوراق باشد.همان‌گونه که قبلاً اشاره شد، در روش سنتی ناشر و پذیره‌نویس از طریق جمع‌آوری تقاضای بازار به‌وسیلهء جمع آوری درخواست‌ها از نهادهای مالی مختلف به یک درک مناسبی از بازار تقاضا دست می‌یابد. این درخواست‌ها شامل مبلغ ریالی و تعداد سهام مورد درخواست سرمایه‌گذاران بالقوه است. با جمع‌آوری این اطلاعات پذیره‌نویس قادر خواهد بود تا قیمت‌های مختلف تقاضا را جمع‌آوری کرده و نمودار تقاضا را ترسیم کند. قیمت عرضه با روش مشخصی تعیین نمی‌شود و بیش‌تر به تفسیر متعهد پذیره‌نویس از تقاضای عمومی بستگی دارد ولی به‌طور کلی قیمت در جایی تعیین می‌شود که تقاضا بیش‌تر از عرضه باشد.کشف قیمت در روش حراج نیز کاملاً مشابه روش ثبت دفتری است با این تفاوت که منحنی تقاضا شامل درخواست‌های تمامی سرمایه‌گذاران بالقوه است نه فقط سرمایه‌گذاران نهادی; قیمت و روش تخصیص نیز در امیدنامه درج شده است.

مهسا رادفر
منبع: ماهنامه بورس

منبع : روزنامه سرمایه