توافق ملی

تعریف قابل اتکائی در مورد مناطق آزاد در کشور وجود ندارد هنگامی‌که چین می‌خواهد مناطق آزاد را ایجاد کند. از صدر تا ریز همهٔ مسئولان در اجراء این تصمیم خود را موظف می‌دانند. هنگامی‌که اقتصاد سنتی با مشکل روبه‌رو شود راه‌هائی را برای پویائی آن تعریف می‌کنند. این امر مشروط به یک توافق ملی است و باید همه مسئولان اجرائی با آن موافق باشند. در ایران این رفتار هنوز شکل نگرفته است. تا زمانی‌که دستگاه‌های کشور نسبت به این مسئله که می‌تواند اقتصاد کشور را دگرگون کند، بی‌تفاوت هستند طبیعتاً مناطق آزاد توسعه نخواهند یافت.
برداشت‌های متفاوت از فعالیت مناطق آزاد تناقض ایجاد می‌کند.
برای مثال وقتی گمرک جمهوری اسلامی ایران همراهی نمی‌کند مناطق آزاد با مشکل مواجه می‌شود. یا زمانی‌که تصمیم‌گیری در مناطق آزاد در سطح ملی نباشد طبیعتاً کارکرد ملی نیز نمی‌تواند داشته باشد.
ادعا می‌کنم که ما تئوری مناطق آزاد را خوب می‌شناختیم. تا حدودی نیز آن را بومی کرده بودیم اما دائماً باید تناقضاتی که در این زمینه وجود داشت، رفع می‌کردیم. کشورهائی که منابع محدودی دارند ناگزیر تخصیص بهینه منابع برای آنها مطرح می‌شود. صاحب‌نظران معتقدند که سرمایه‌گذاری‌ها باید در جائی صورت گیرد که بیشترین حرکت و پویائی در اقتصاد ملی را ایجاد می‌کند. با همین درک وارد بحث احداث مناطق آزاد شدیم. همه با آن موافق بودند اما هنگام اجراء هر کس ساز جداگانه می‌زد.
در سال‌های گذشته تناقضات گوناگونی وجود داشت که حرکت را کند می‌کرد. منافع بسیاری از افراد در آن سوی مرزها گره خورده است. زمانی‌که در مناطق آزاد حضور داشتم نگاهم به توسعه پایدار بود. اقتصاد، سیاست، اجتماع، محیط زیست، امنیت و... را کنار هم مورد بررسی قرار می‌دادم.
می‌توان گفت جذب سرمایهٔ خارجی در مناطق آزاد نسبت به کل کشور بیشتر بود. عده‌ای معتقدند آمدن افراد از خارج در مناطق آزاد مشکل‌ساز است اما باید گفت توسعه بدون انسان شکل نخواهد گرفت.
اگر بسترها فراهم شود چرخهٔ زندگی در مناطق محروم حرکت خواهد کرد. اگر افراد امید به آینده داشته باشند طبیعتاً از ثبات دفاع خواهند کرد و کسانی‌که از این مناطق رفته‌اند بازخواهند گشت. اگر در داخل مشکل نداشته باشیم و بستر تهدید را ایجاد نکنیم، خارجیان نمی‌توانند ما را تهدید کنند. دولت تنها باید بسترها را فراهم کند مردم مرزی نباید به آن طرف مرز با حسرت نگاه کنند. مشکل تنها منطقه آزاد نیست. هزاران بند به پای مناطق آزاد می‌بستند. دائماً باید حرکات خود را توجیه می‌کردیم. در مناطق آزاد ایران تنها مقررات‌زدائی محدودی صورت گرفته است که آن نیز با تردیدهای بسیار همراه است.
اگر درکی فراگیر و ملی، نسبت به این پدیده داشته باشیم مناطق آزاد می‌توانند پیشتاز باشند. بنابراین می‌توان گفت مناطق آزاد با توجه به تمام شرایط و مسائل و مشکلات پیش‌رو، عملکرد خوبی داشته‌اند.
یک جریان پیشتاز نیاز به ذهن پیشتاز دارد. یعنی کسی که به این سرزمین عشق بورزد. کسی که در یک فضای جهانی زندگی کند و بتواند از فرصت‌ها استفاده کند. مگر می‌توان بدون شناخت شرایط ملی، بدون شناخت اقتصاد، سیاست، فرهنگ و... کار کرد.
هنگامی‌که مشکل توسط دستگاه‌های موجود در منطقه وجود دارد طبیعتاً مدیری که انتخاب می‌شود باید بتواند این مسائل را حل کند. یعنی فردای اقتصاد و سیاست را بداند، روابط عمومی خوبی داشته باشد. درک شرایط جهانی و شناخت توسعه کشور نیاز به یک ذهن منسجم دارد، کسی که بتواند منطقه را آرایش دهد. هرگاه مناطق مهاجرپذیر شدند، بخش خصوصی و سرمایه‌گذار خارجی جذب شد. می‌توان گفت نیمی از موفقیت صورت گرفته است.

مهندس حسین نصیری

منبع : ماهنامه پیام دریا