گذری بر رویدادهای اپن‌سورس در سال ۱۳۸۴

بررسی وقایع مهم هرصنعت یا هر حوزه پرطرفدار درپایان سال جذابیت خاصی دارد. در این شماره قصد داریم به صورت اجمالی به تغییر و تحولات جهان اپن‌سورس در سال ۱۳۸۴ بپردازیم. لازم است
▪ ردهت و نسخه چهارم ‌RHEL
ردهت با برگزاری سمیناری در اوایل فوریه ۲۰۰۵ در دفتر مجله LinuxWorld نسخه چهارم سیستم‌عامل سرور‌ RHEL را معرفی كرد. كاربران نسخه‌های قبلی این سیستم‌عامل با ارتقا به نسخه چهارم شاهد افزایش سرعت و كارایی برنامه‌های قبلی در محیط جدید خواهند بود.
‌RHEL۴.۰ در دو ویرایش ویژه سرور یعنی ES و ‌‌AS و یك ویرایش‌ دسكتاپ‌ برای نصب در كلاینت‌ها عرضه شد. این سیستم‌عامل در تمام ویراش‌های خود از كرنل نسخه ۹.۶.۲ بهره‌مند است و قابلیت نصب روی انواع سخت‌افزار از جمله كامپیوتر‌های آی بی ام مدل ‌i و ‌‌p را نیز دارد. پشتیبانی از پردازنده‌های ۶۴ بیتی ایتانیوم و اپترون، استفاده از فایل سیستم پرسرعت ‌‌ext۳ و دارابودن قابلیت‌های امنیتی چون Selinux ،Execshield ویك محیط گرافیكی كاربرپسند و بهینه‌شده از نقاط قوت این سیستم‌عامل به شمارمی‌رود.
بسیاری از كارشناسان قصد ردهت از ارائه این نسخه را واكنش به اقدام سان مایكروسیستمز در ارائه سولاریس ۱۰ با سورس باز و یك نسخه قابل دانلود رایگان، ارزیابی می‌كنند.
▪ مندریك یا ماندریوا
شركت فرانسوی مندریك سازنده لینوكس جذاب و زیبای Mandrake، با شركت برزیلی كانكتیوا ادغام‌شد و محصول مشترك این دو شركت به نام لینوكس ماندریوا به‌عنوان یكی از جالب‌ترین توزیع‌های لینوكس در سراسر دنیا عرضه شد.
▪ آزمایش فدورای ۴
دومین نسخه آزمایشی Fedore core۴ لینوكس به‌همراه ‌‌Gnome۲.۰۱ و‌‌ ‌KDE۳.۴ و كامپایلر ‌GCC۴.۰ به همراه مرورگر وب فایرفاكس و برنامه اپن‌سورس ۱.۹.۸۹ آماده دانلود رایگان از طریق وب‌سایت ردهت شد. چندی پس از آن و همزمان با انتشار رسمی فدورای چهار، ردهت از واگذاری كامل پروژه فدورا به یك موسسه غیرانتفاعی به‌همین نام خبرداد و اعلام كرد كه از این به بعد تمام تلاش خود را بر گسترش سیستم‌عامل سرور ‌‌RHEL متمركز خواهد كرد.
در نسخه نهایی فدورای چهار كه برمبنای كرنل ۲.۶.۱۱ لینوكس توسعه داده شده است، بهبود‌های چشمگیری، به ویژه در ظاهر دسكتاپ، ابزاهای توسعه و امنیت به چشم می‌خورد. به‌علاوه، پشتیبانی این سیستم‌عامل از معماری‌ پاورپی‌سی نیز خبر خوبی برای طرفداران اپل به‌حساب می‌آید.
▪ ‌دبیان و نسخه سارژ
نسخه ۳/۱ لینوكس دبیان GNU با نام سارژ در ۲۹ سی‌دی منتشر شد. این نسخه كه پس از سه سال انتظار به سرانجام رسید، یكی از قدرتمندترین لینوكس‌های موجود در جهان است و بزرگ‌ترین توزیع تاریخ گنو/ لینوكس محسوب می‌شود.
وجود نسخه جدید اپن‌آفیس (۱.۱.۳)، برنامه‌های كاربردی و امنیتی فراوان، وب سرور آپاچی، بانك‌های اطلاعاتی ‌‌MySQL و ‌Postgre، زبان اسكریپتی Python، زبانPerl، برنامه گرافیكیGIMP، مرورگر فایرفاكس و موزیلا و بسیاری برنامه‌های سودمند دیگر این توزیع را به‌عنوان سیستم‌عاملی قوی برای هردو كاربرد سرور و كلاینت معرفی نموده است. این سیستم‌عامل روی یازده معماری مختلف از جمله كامپیوترهای SUN SPARC ،RISC ،‌‌Power PC و ‌‌‌IBM/ S۳۹۰ قابل نصب است.
▪ استقبال شركت‌های معتبر از لینوكس
اكنون بسیاری از شركت‌های معتبر دنیا سعی می‌كنند به هر شكل سوار قطار سریع‌السیر دنیای اپن‌سورس یعنی لینوكس شوند تا از قافله این فناوری عقب‌نمانند. اوراكل سرگرمِ ساختن برخی ابزارهای توسعه ویژه سیستم‌عامل لینوكس SUSE شده است.
فوجیتسو و ناول نیز یك قرارداد همكاری برای ساخت و پشتیبانی از سرورهای مبتنی بر لینوكس SUSE امضا كرده‌اند. گزارش‌های دیگری حاكی از همكاری شركت ‌دل‌ برای ارائه سرورهای ‌‌Power Edge با این سیستم‌عامل است.
مدیران چندشركت معروف در ساخت تجهیزات همراه چون ‌Palm و‌ Monta Vistail اعلام كردند كه نسخه‌ای از این سیستم‌عامل به همراه برنامه‌های كاربردی موردنظر را برای سواركردن روی كامپیوترها و گوشی‌های ساخت خود، آماده می‌كنند.
درهمین حال Xten شركت تولیدكننده ابزارهای ‌IM ،VOIP و SIP نیز از تولید مجموعه‌ای از كیت‌های توسعه نرم‌افزار(SDK) برای سیستم‌عامل لینوكس خبرداد. آی‌بی‌ام نیز پس از اعلام ردهت مبنی بر امكان نصب ‌‌RHEL روی سرورهای ساخت آی‌بی‌ام اعلام كرد كه حاضر است برای ارزیابی و همكاری بیشتر در این زمینه با ردهت، یك قرارداد جدید را امضا كند. شركت‌ها و موسسات دولتی در هند و چین نیز درخواست خرید لینوكس‌هایی به زبان محلی خودشان را به سازندگان لینوكس تسلیم كردند.
▪ ‌اوراكل و لینوكس ۶۴ بیتی
اوراكل تصمیم به آزمایش و توسعه محصولات و فناوری‌های خود به لینوكس ۶۴ بیتی گرفته است. این تصمیم با عقد قراردادهایی با برخی شركت‌های حاضر در كنفرانس لینوكس ورلد سانفرانسیسكو شكل عملی به خود گرفت. مدیر اجرایی اوراكل با بیان طرح‌های جدید این شركت درزمینه لینوكس و اپن‌سورس، یكی از اهداف شركت را توجه به خواسته‌های مشتریان شركت می‌داند كه عمدتا سكوی لینوكس را به سبب كارایی بالا و كاهش هزینه‌های نگهداری و ارتقا انتخاب كرده‌اند.
درحاشیه این كنفرانس، اوراكل راهكارهای خود را برای فعالیت درزمینه توسعه لینوكس ارائه داد كه از ‌جمله آن‌ها، پشتیبانی محصولات از سیستم‌های‌‌AMD ۶۴ با ‌SUSE Linux EnterPrise Server) SLES) است.
▪ ‌‌ZENworks۷ منتشر شد
شركت ناول نسخه جدیدی از ابزار مدیریت سیستم‌های لینوكس و ویندوز را ارائه كرد. مدیران سیستم می‌توانند با این مجموعه نرم‌افزار و با استفاده از یك كامپیوتر كلاینت، برنامه‌های دسكتاپ، سرور، كامپیوترهای لپ‌تاپ و بسیاری از سرورها و ادوات سخت‌افزاری را كنترل و مدیریت كنند. این برنامه روی لینوكس‌های ردهت،‌ SUSE و ویندوز ۲۰۰۳-۲۰۰۰ و حتی Netware ۶ قابل نصب است.
▪ Openoffice ۲.۰ انتشار یافت
نسخه دوم مجموعه برنامه‌های اداری محبوب و قدرتمند دنیای نرم‌افزارهای آزاد یعنی اپن‌آفیس منتشر شد. این مجموعه پس از دوسال توسعه با مجموعه عظیمی از ویژگی‌ها و قابلیت‌های جدید برای سكوهای اجرایی گنو/لینوكس، ویندوز، مكینتاش، سولاریس، ‌‌FreeBSD و چند سكوی دیگر به‌صورت آزاد روی سایت رسمی پروژه قرار گرفت.
این نسخه كه به‌صورت كامل با آفیس مایكروسافت سازگار است، پشتیبانی بسیار قدرتمندی از امكانات پیشرفته ‌‌XML دارد و از فرمت استاندارد مستندات آزاد ‌‌OASIS به‌صورت بومی پشتیبانی‌می‌كند؛ درحالی كه مایكروسافت اعلام كرد كه قصد ندارد در آفیس دوازده خود از فرمت اسناد آزاد موسوم به (‌Open Document text ODT) كه ازسوی اپن‌آفیس ارائه می‌شود، پشتیبانی كند. مایكروسافت دلیل این امر را پیچیدگی فرمت ODT و تفاوت زیاد آن با XML دانسته است.▪ SUSE۱۰; یك لینوكس كامل
ناول همان‌طور كه قول داده بود، توزیع محبوب ‌‌SUSE Linux۱۰ خود را در دونسخه تجاری (‌Retail) و آزاد ‌(‌Release)منتشر ساخت. در نسخه تجاری، از ابزار و نرم‌افزارهای تجاری مانند ‌Flash Player ،Real Player،‌‌‌Acrobat استفاده شده و نسخه آزاد شامل نرم‌افزارهایی است كه همه آن‌ها دارای مجوز GNU/GPL هستند و می‌توان آن را به‌صورت آزاد تهیه كرد. ‌‌SUSE۱۰ اولین انتشار این توزیع پس از واگذاری آن به گروه ‌‌openSuse است.
در این نسخه پیشرفت‌های قابل‌توجهی صورت گرفته و بسیاری از باگ‌ها و ضعف‌های نسخه ۳.۹ برطرف شده است. لینوكس SUSE از توزیع‌های بسیار موفق سرور در سطح جهان است كه تمایل بسیاری از دولت‌های اروپایی را برای استفاده از آن در سیستم‌های خود به همراه داشته است.
▪ ‌نسخه جدید MYSQL
نسخه MySQL۵ برای بیش از ده سكوی سیستم‌عامل و با حمایت بیش از سی شركت بزرگ نرم‌افزار منتشر شد. شواهد حاكی از وقوع یك انقلا‌ب در امكانات موجود در این نسخه نسبت به نسخه‌های قبل است. قابلیت‌های سه‌گانه ‌‌View، تریگر و روال‌های ذخیره شده كه در نسخه‌های قبل وجود نداشت، در این نسخه گنجانده شده و امكان انجام‌دادن فرآیندهای توزیع شده ‌(‌Distributed Transactions) درآن مهیا گشته است.
قابلیت استفاده بانك‌های اطلاعاتی مستقر در سرورهای مختلف از اطلاعات یكدیگر به نسخه پنجم افزوده شده و سازوكار تخصصی حافظه ایستا در موتور بانك اطلاعاتی بهبود یافته است. ظاهرا با این شرایط،‌ MySQL به‌زودی جای خود را علاوه بر كاربردهای وب، در سیستم‌های داخلی سازمان‌ها نیز باز خواهدكرد. به‌ویژه با صحبت‌هایی كه در زمینه بهینه شدن ارتباط آن با پلتفرم دات‌نت و جاوا به میان آمده است، و سرویس‌ها و خدمات پشتیبانی آنلاین كه بانام ‌‌MySQL Network برای آن در نظرگرفته شده، به زودی شاهد رونق چشمگیر این موتور بانك اطلاعاتی در بسیاری از نقاط جهان خواهیم بود.
‌▪ سان و تلاش‌های جدید
پس از اقدامات قبلی سان مایكروسیستمز در اپن سورس نمودن سیستم‌عامل سولاریس، تلاش‌های این شركت برای عقب نماندن از این جنبش ادامه دارد. مدیر اجرایی بخش سرورها و نرم‌افزار سان در یك كنفرانس مطبوعاتی از نصب بانك اطلاعاتی آزاد PostgreSQL روی سولاریس خبر داد. چندی بعد مدیر بخش ابزارهای توسعه سان نیز خبر از آماده شدن مجموعه ابزاهای توسعه سیستم موسوم به ‌SunStudio ۱۱ به صورت رایگان و برای اجرا معماری
‌X۶۸ و اسپارك داد.
درهمین هنگام جاناتان شوارتز یكی از مدیران سان از به‌كارگیری مجوز آزاد ‌‌GNU/GPL برای معماری سیستم‌های ‌اسپارك، ‌خبرداد. این تصمیم شركت سان، پس از رایگان نمودن محصولات شركت و انتشار رایگان سورس ‌كدهای‌‌SPARC نشان‌دهنده توجه بهنگام و همزمان سان به هر دو مقوله نرم‌افزار و سخت‌افزار آزاد است.
▪ ‌نسخه‌های جدید خانواده BSD
سیستم‌عامل‌های موسوم به خانواده ‌‌BSP از معروف‌ترین سیستم‌های‌عامل به حساب می‌آیند كه پایداری و امنیت در آن‌ها مثال زدنی است. امسال شاهد انتشار نسخه‌های جدیدی از سه توزیع این خانواده بودیم.‌‌در ‌NetBSD۲.۱ اولین اصلاحیه نسخه دوم سیستم‌عامل NetBSD در بخش امنیت، شناخت سخت‌افزار و رابط گرافیكی بهبودهای چشمگیری صورت گرفته است.
OpenBSD درحالی كه ركورد امنیتی خود را برای هشتمین سال متوالی حفظ كرده است و ایمن‌ترین سیستم‌عامل در سطح جهان شناخته می‌شود، نسخه جدید خود را به همراه بسیاری از ابزارهای دنیای اپن‌سورس روانه بازار نمود.
FreeBSD كه چندین بار از سوی مجامع مختلف به‌عنوان پایدارترین و قدرتمندترین سیستم‌عامل جهان شناخته شده است، نیز نسخه ششم خود را با اعمال تغییراتی در سیستم‌فایل و دسترسی مستقیم به دیسك به همراه پشتیبانی از پروتكل امنیتی ‌‌WAP و كارت‌های شبكه بی‌سیم ارائه‌كرده است. ‌FreeBSD علاوه برمعماری‌های ‌iA۶۴ ،Alpha ،‌‌‌ amd۶۴، i۳۸۶ و ‌‌Sparc برای اولین بار ازمعماری‌ پاورپی‌سی در نسخه جدید خود پشتیبانی كرده است.
▪ Zimbra; سیستم انتقال پیام اپن‌سورس
شركت زیمبرا اولین نسخه شخصی سورس باز محصول ایمیل، ‌‌Messaging و تقویم خود را به‌صورت رایگان در اختیار عموم قرار داد و اعلام كرد كه قصددارد یك نسخه ویژه شبكه و كاربردهای بزرگ تجاری را به زودی به همراه سورس كد آن ارائه دهد. این نسخه قابلیت نصب و كار بر كلاستر شبكه را دارد و به‌عنوان یك سیستم زمانبندی و تقویم در خدمت پرسنل یك سازمان قرارمی‌گیرد.شایان ذكر است این برنامه براساس فناوری جدید برنامه‌نویسی AJAX پیاده سازی شده است.
▪ ‌نسخه سوم GPL
شانزدهم ژانویه سال ۲۰۰۶ را باید یك روز خاطره‌انگیز در دفتر خاطرات دوستداران اپن‌سورس قلمداد كرد. در این روز بنیاد نرم‌افزار آزاد (با دو چهره شاخص آن یعنی ریچارد استالمن مبدع فلسفه اپن‌سورس و پرفسور ماگلن مشاور و متفكر حقوقی این جنبش)، پیش‌نویس نسخه سوم مجوز مشهور نرم‌افزار آزاد یعنی ‌‌‌GPL۳ را ارائه‌كردند.
یكی از مهم‌ترین تغییرات این نسخه نسبت به قبل، حذف موانع به اشتراك‌‌گذاری كدها میان نرم‌افزارهایی است كه كدهای منبع آن‌ها تحت مجوزهای آزاد متفاوت عرضه شده است. در واقع با این كار طیف وسیع‌تری از مجوزهای نرم‌افزار آزاد می‌توانند مشمول مجوز GPL باشند.
یك تغییر مهم دیگر سلب امكان ثبت امتیاز انحصاری برای كدهای منتشر شده است كه تغییر محرمانه را به نوعی از داشتن حق انحصار محروم می‌كند. با خبر انتشار این پیش‌نویس، واكنش‌ها در برابر آن یكی پس از دیگری نمایان شد. لینوكس توروالدز طی چند اظهارنظر مختلف اعلام كرد كه فعلا قصدندارد ‌GPL۳ را در برنامه كاری خود قرار دهد.
وی GPL۳ را در تضاد كامل با حقوق دیجیتالی پدیدآورندگان نرم‌افزار می‌خواند و آن را بهانه‌ای برای كشاندن لینوكس به صحنه مبارزه بین طرفداران منبع آزاد و نرم‌افزار آزاد می‌داند. اما از طرفی دیگر، برخی از توسعه‌دهندگان نرم‌افزار روی خوش‌تری به GPL۳ نشان دادند.
سان‌مایكروسیستمز یكی از شركت‌هایی است كه به دلیل رقابت سیستم‌عامل خود (سولاریس) با لینوكس، سعی می‌كند با پیوستن به ‌GPL۳، خود را جلوتر از رقیبان لینوكسی نشان دهد.
▪ داستان‌های فایرفاكس‌
خبرهای دور و نزدیك در اواسط سال حاكی از رسیدن نسخه یكم فایرفاكس به جایگاه دومین مرورگر پراستفاده جهان (بعد از اینترنت اكسپلورر) بود. كسب ۹درصد بازار مرورگرهای اینترنتی موفقیت بزرگی برای فایرفاكس نسخه یك در برابر رقبای با سابقه‌ای چون اینترنت اكسپلورر ۶ (با سرویس‌پك۱) به شمار میآمد.
در این حال برنامه‌نویسان فایرفاكس نیز با شوق و ذوق بیشتر در تدارك انتشار نسخه جدیدتری بودند تا بتوانند ضمن كامل‌تر كردن و پوشاندن نقاط ضعف نسخه قبلی، ویژگی اساسی فایرفاكس یعنی كم حجم‌بودن هسته مركزی آن (حدود پنج مگابایت) را حفظ نمایند. موزیلا‌ نیز وصله‌های امنیتی با حجم كمتر از پانصدكیلوبایت را برای نصب روی نسخه‌های بعدی فایرفاكس آماده كرد تا بالا‌خره نسخه ۵.۱ این مرورگر سریع و حرفه‌ای رسماً ارائه شد.
▪ هیاهوی یك تحقیق
انتشار نتایج تحقیق مؤسسه CERT كه از سه برابربودن حفره‌های امنیتی لینوكس در مقایسه با ویندوز خبر می‌داد، باعث بروز اعتراضات و انتقادهای جامعه طرفداران اپن‌سورس شد. حامیان اپن‌سورس، گزارش مذكور كه حاكی از ۲۳۲۸ حفره امنیتی در لینوكس و یونیكس و ۲۰۵۸ حفره امنیتی در ویندوز بود را صحیح ندانستند و معتقدند كه مقایسه چند نگارش محدود سیستم عامل‌های ویندوز در برابر مجموعه بیش از یكصد نگارش لینوكس و یونیكس كار اشتباهی است.
ضمن این‌كه وجود نقاط ضعف امنیتی در برخی برنامه‌های اپن‌سورس مثل فایرفاكس را نیز نباید به حساب لینوكس گذاشت. چون این برنامه در ویندوز هم قابل اجرا و استفاده است. به هر حال گزارش مذكور یكی از معدود گزارش‌هایی بود كه در مقایسه بین ویندوز و لینوكس به شیوه‌ای خاص و در جواب برخی گزارش‌های دیگر، جانب ویندوز مایكروسافت را گرفت.

گردآوری و تنظیم: مهیارداعی الحق‌

منبع : ماهنامه شبکه