شمشیر سه لبه

این روزها كه كمتر كسی از فوتبال دل خوشی دارد. از طرفی حرف‌های تازه‌ای درباره برخی فوتیالیست‌ها می‌شنویم و می‌خوانیم.
قضیه این است كه محققان با استفاده از تصویربرداری‌ ام.آر.آی از مغز ۱۰فوتبالیست و ۱۰مرد جوان دیگر كه هرگز فوتبال بازی نكرده بودند به شواهدی دست یافته‌اند كه نشان می‌دهد ماده خاكستری مغز این افراد نسبت به افراد عادی كاهش یافته است. ماده خاكستری قسمتی از بافت مغز است كه فكر كردن و حافظه را كنترل می‌كند.
با این حال، مطالعات در مورد تاثیر انواع ورزش‌ها، بخصوص ورزش پرطرفداری مثل فوتبال بر افراد هنوز بسیار محدود است. به عبارت ساده‌تر، گذشته از آسیب‌های مفصلی، هنوز دقیقا مشخص نیست فوتبال چه بلاهایی ممكن است سر جسم و روان فوتبالیست‌ها بیاورد.
همان‌طور كه معلوم نیست چه اثرات مثبت غیر قابل تصوری می‌تواند بر روان طرفدارانش داشته باشد. به این ترتیب است كه تاثیر فوتبال بر سلامت را می‌توان در سه زمینه بررسی كرد.
۲ سال قبل نتایج یكی از معدود مطالعات در مورد تاثیر فوتبال بر روان فوتبالیست‌ها و طرفداران فوتبال، نشان داد که فوتبال حتی به خوددارترین مردان کمک می کند جنبه‌های عاطفی شخصیت خود را به نمایش بگذارند. در این نظرسنجی كه بنیاد بهداشت روان انگلیس آن را انجام داده بود، دو سوم مردان گفته‌بودند فوتبال به آنها کمک می کند در احساسات خود راحت تر با دیگر مردها شریک شوند.
۷۶ درصد از ۵۰۰ مردی که در این نظرسنجی اینترنتی شرکت کردند گفتند از اینکه هنگام تماشای بازی، دوستان خود را بغل کنند خجالت نمی کشند. هرچند اکثر مردان اذعان کردند که در جریان بازی عصبانی می شوند، ۷۵ درصد گفتند هرگز به خاطر یک بازی گریه نکرده‌اند. البته در مقابل،‌ ۲۷ درصد گفتند برای تماشای یک بازی از زیر کار در خواهند رفت و ۸۶ درصد هم گفتند ترجیح می دهند به جای تماشای بازی انگلستان در فینال، سر تولد نخستین فرزندشان حاضر باشند.
۷۰ درصد مردان هم گفتند معتقدند فوتبال بازی کردن بهتر از فوتبال تماشا کردن است و ۳۴ درصد گفتند برگزاری این مسابقات آنها را تشویق می کند بیشتر فوتبال بازی کنند.
به اعتقاد پژوهشگرانی كه این مطالعه را انجام دادند،‌ فوتبال تاثیر مثبتی بر سلامت روانی مردم دارد، چراكه فوتبال موضوعی حاضر و آماده برای محاوره فراهم می کند و حرف زدن درباره نحوه آرایش تیم‌ها، استراتژی و مهارت بازیکنان موضوع‌های جالبی برای بحث و اظهار نظر هستند.
این مطالعه، احتمالا مهم‌ترین مطالعه‌ای است كه در سال‌های اخیر در مورد تاثیر فوتبال بر سلامت افراد انجام شده است. اما مطالعه اخیر كه این هم در نوع خودش جالب توجه است، كم شدن نسبی حجم ماده خاكستری مغز و كاسته شدن تراكم آن را نشان می‌دهد كه هنوز تاثیرات آن بررسی نشده، اما به گفته محققان، مطالعات قبلی نشان داده احتمال بروز مشكلات در زمینه حافظه و دقت، در فوتبالیست‌های حرفه‌ای و در سنین دانشجویی، نسبت به افرادی كه هرگز فوتبال بازی نكرده‌اند بیشتر است.
جان آدامز و همكارانش در دانشكده پزشكی دانشگاه سین‌سیناتی در اوهایو در مجله بالینی پزشكی ورزش گزارش دادند، در بازیكنانی كه در این مطالعه شركت كرده بودند كاهش ماده خاكستری مغز در قشر گیجگاهی قدامی‌دیده شد كه با اثرات ناشی از ضربات مكرر به قسمت جلوی سر منطبق است. گذشته از این‌كه مانند بسیاری از ورزش‌های دیگر، فوتبالیست‌ها نیز با خطر ضربه مغزی ناشی از برخورد سر بازیكنان به یكدیگر و یا برخورد سر آنها به زمین روبرو هستند.
حداقل نتیجه‌ای كه از این مطالعه گرفته می‌شود این است كه با وجود اینكه یافته‌های حاصل از این مطالعه ابتدایی هستند اما به هرحال فوتبال «یك ورزش كاملا بی‌خطر» نیست. این مطالعه در شماره ژوئیه ۲۰۰۷مجله بالینی پزشكی ورزش منتشر شده است.
● فوتبال و دویدن
اگر از طرفداران فوتبال هستید و می‌خواهید فریاد بزنید كه این مطالعات بدبینانه در مورد تاثیرات منفی این ورزش، در مقایسه با فواید فعالیت جسمی‌كه یك بازیكن فوتبال انجام می‌دهد قابل چشم‌پوشی است، باید گفت كه این حرف درستی است. فیزیولوژیست‌های ورزشی می‌گویند فوتبال یك ورزش مفید است ولی فوایدش دقیقا مشابه یك دویدن ساده است!
بررسی‌ها نشان داده‌اند كه در فوتبالیست‌های حرفه‌ای، میزان كار انجام شده (بر اساس حداكثر اكسیژن مصرفی) یك بازیكن خط میانی و یا خط حمله، با یك دونده ماراتن برابری می‌كند. بنابراین انجام یك مسابقه كامل فوتبال، به سطح بالایی از سلامت سیستم هوارسان نیاز دارد.
معنای این حرف آن است كه بازیكنان اگر می‌خواهند كه بازی را بدون آنكه خیلی خسته شوند به پایان برسانند، باید یك اساس و پایه هوارسان خوب داشته باشند. علاوه بر این در مسابقه فوتبال انواع و اقسام دویدن‌های سریع ناگهانی و دویدن‌های آهسته، تغییرات در مسیر و زاویه دویدن و نیز دویدن رو به عقب وجود دارد كه نتیجه آن، یك افزایش اضافی در مصرف انرژی در حین انجام این ورزش است.
این وضعیت در كنار افزایش ناگهانی سرعت دویدن، نظیر زمانی كه بازیكن خیلی سریع به دنبال توپ می‌دود، سیستم‌های مصرف انرژی غیرهوارسان سیستم‌هایی كه بدون اكسیژن كار می‌كنند را نیز به‌كار می‌گیرد.
استفاده از سیستم غیرهوارسان به شدت باعث خستگی می‌شود و اگر بازیكنی مدتی استراحت نكند، ادامه مسابقه برای او بسیار دشوار خواهد بود.
بنابراین اگر یك فوتبالیست هستید و می‌خواهید همواره در یك سطح و با كیفیت بالا بازی ‌كنید، باید در تمام طول سال و حتی در تعطیلی بین فصل از تمرین كردن غافل نشوید.البته انرژی مصرفی یك بازیكن فوتبال در طول یك مسابقه، رابطه محكمی‌با پست بازی او دارد. نتایج یك تحقیق در مورد مسافتی كه فوتبالیست‌های حرفه‌ای در طول یك مسابقه فوتبال طی می‌كنند، نشان داد دروازه‌بان‌ها در طول مسابقه تنها در حدود ۴ كیلومتر راه می‌روند! درحالی‌كه مسافت پیموده شود در طول مسابقه برای یك‌هافبك ۱۰ كیلومتر است.
گذشته از عوارضی كه یك فوتبالیست حرفه‌ای ممكن است دچارش شود، فوتبال در شرایط غیر استاندارد هم عوارض خودش را دارد. یكی از بزرگ‌ترین مزایای فوتبال این است كه می‌توان آنرا با هر تعدادی از بازیكن و در هر نوع زمینی انجام داد، از سالن‌های سرپوشیده گرفته تا خیابان‌ها، ساحل و یا زمین‌های خاكی. ولی بازی كردن در مكان‌هایی كه برای فوتبال در نظر گرفته نشده‌اند و یا روی آسفالت، خطرات زیادی را متوجه بازیكن می‌كنند.
علاوه بر این، تغییرات ناگهانی در سرعت و جهت دویدن كه به‌طور عادی در مسابقات فوتبال وجود دارند، مخصوصا در شرایط غیر استاندارد، بازیكن را در معرض خطر آسیب‌های مفصلی و یا عضلانی قرار می‌دهند.احتمال بروز چنین آسیب‌هایی، به‌ویژه هنگامی‌كه بازیكن خسته است، به‌مراتب بیشتر می‌شود.
● خطر برای تماشاگران
در هجدهمین دوره جام جهانی، آمار سكته در كشور چین افزایش زیادی نشان داد، طوری كه تا پایان دور مقدماتی جام جهانی ۲۰۰۶، ۷ نفر از طرفداران فوتبال در این كشور دچار سكته قلبی شده و جلوی تلویزیون جان باختند و پزشكان چینی اعلام كردند مرگ این ۷ نفر به خاطر هیجان فراوان در هنگام پخش تصاویر فوتبال بوده است.
این آمار باعث جلب توجه بیشتر پزشكان به تاثیرات روانی و هیجان فوتبال بر تماشاگران بوده است. البته از مدت‌ها پیش بحث در مورد اثر فوتبال بر اوضاع قلبی تماشاگران وجود داشته است. مثلا چند سال قبل، طی یك تحقیق مشخص شده بود كه شمار حملات قلبی به هنگام تماشای مسابقه جام جهانی سال ۱۹۹۸ كه تیم ملی انگلستان آن را در ضربات پنالتی به آرژانتین واگذار كرد، ۲۵ درصد افزایش پیدا كرده بوده است.
اما عده‌ای دیگر از محققان هم هستند كه فكر می‌كنند تماشای پیروزی تیم محبوب می‌تواند خطر سكته قلبی را كاهش دهد. محققان میزان مرگ و میر ناشی از حملات قلبی در فرانسه در محدوده زمانی بازی فینال جام جهانی ۱۹۹۸ را كه در آن فرانسه ۳ بر صفر در برابر برزیل پیروز شد، بررسی كردند.
آنها پی بردند كه میزان مرگ و میر ناشی از حملات قلبی در روز مسابقه فینال ناگهان افت كرد. مرگ ناشی از حمله قلبی در میان مردان در ۵ روز پیش از مسابقه فینال جام جهانی به طور متوسط روزانه ۳۳ نفر بود، درحالی كه در روز فینال به ۲۳ نفر رسید. روند مشابهی نیز برای زنان وجود داشت. در روزهای قبل و پس از مسابقه نهایی، میزان تلفات ناشی از حمله قلبی ۲۸ نفر بود، اما این آمار در روز مسابقه به ۱۸ نفر كاهش یافت.
● فیفا وارد می‌شود
به نظر می‌رسد ظرف۳-۲ سال اخیر، توجه فیفا به سلامت بازیكنان فوتبال هم بیشتر شده است. نمونه‌اش ممنوعیت فیفا در مورد برگزاری مسابقات فوتبال در نقاط مرتفع است كه در چند ماه گذشته جنجال بر‌انگیز شد.فیفا چندی‌قبل، با ابراز نگرانی برای سلامت بازیكنان و امتیاز ناعادلانه برای بازیكنان بومی‌تیم‌های متعلق به كشورهای مرتفع، برگزاری مسابقات بین‌المللی و مسابقات انتخابی جام جهانی را در ارتفاعات بالای ۲ هزار و ۵۰۰متر ممنوع اعلام كرد.
این ممنوعیت شامل پایتخت‌های بولیوی، كلمبیا، اكوادور و استادیوم‌های تیم‌های برجسته در پرو، شیلی و مكزیك می‌شد. این ممنوعیت با این استدلال صورت گرفت كه كمبود اكسیژن در ارتفاعات می‌تواند موجب بروز سردرد، حالت تهوع، خستگی و بی‌خوابی شود.

پریسا شبانی

منبع : روزنامه همشهری