ارمنستان؛ زمزمه‌های التهاب سیاسی

ارمنستان که بعد از فروپاشی شوروی درگیر مناقشه قره باغ با جمهوری آذربایجان است، فراز و نشیب‌های فراوان سیاسی را پشت سرگذاشته است.
اگر چه با روی کار آمدن رابرت کوچاریان رئیس‌جمهوری در سال ۱۹۹۸ و استعفای لئون ترپتروسیان رئیس‌جمهوری که قربانی روند صلح مذاکرات قره باغ شد، آرامش سیاسی تا حدودی در این کشور برقرار بوده است، اما اکنون و در آستانه انتخابات ریاست‌جمهوری بار دیگر زمزمه‌های التهاب سیاسی در این کشور شنیده می‌شود به‌طوریکه جمعه گذشته ایروان پایتخت ارمنستان شاهد تظاهرات هزاران نفر از مخالفان رابرت کوچاریان رئیس‌جمهوری ارمنستان بود.
انتخابات ریاست‌جمهوری ارمنستان قرار است ۱۲ فوریه ۲۰۰۸ (۲۳ بهمن ۸۶) برگزارشود، اما رقابت‌های انتخاباتی در این کشور ماه‌هاست که آغاز شده است. در این میان مهم‌ترین تحول تصمیم لئون ترپتروسیان اولین رئیس‌جمهوری ارمنستان به بازگشت مجدد به سیاست پس از حدود ۱۰سال عزلت نشینی است.
سرانجام پس از ماه‌ها جنجال و گمانه زنی‌ها پیرامون این موضوع که آیا ترپتروسیان در انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۲۰۰۸ ارمنستان شرکت می‌کند یا نه، وی در سخنانی که یک روز پس از تظاهرات هواداران وی در ایروان صورت گرفت، با متهم کردن دولت رابرت کوچاریان به فساد، آمادگی خود را برای شرکت در انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۲۰۰۸ ارمنستان اعلام کرد.
وی تأکید کرد اگر کسی می‌توانست با قدرت حاکمه مقابله کند وی نامزدی خود را اعلام نمی‌کرد اما به‌نظر ترپتروسیان در حال حاضر غیراز وی کس دیگری این قدرت را ندارد.
واقعیت این است که ترپتروسیان از ماه‌ها پیش تحرکات غیررسمی برای وارد شدن به عرصه سیاسی ارمنستان را آغاز کرده است و این تحرکات پس از سخنان ۲۱ سپتامبر وی در مورد اوضاع ارمنستان و اینکه پیشرفت ارمنستان به حل مناقشه قره باغ بستگی دارد، جنبه آشکاربه خود گرفت.
به‌طوریکه وی در یک ماه اخیر با تعدادی از مقامات خارجی از جمله پیتر سمنبی نماینده ویژه اتحادیه اروپا در قفقاز جنوبی و نیز با مقامات تعدادی از سفارتخانه‌های غربی در ارمنستان دیدار کرده و گفته می‌شود برای سفر به آمریکا نیز دعوت شده است.
ترپتروسیان همچنین همراه آلکساندر آرزومانیان وزیر امور خارجه سابق با آرتاشس گقامیان رئیس حزب «وحدت ملی» و استپان دمیرچیان رئیس حزب مردمی ارمنستان و همچنین حزب داشناکسیون که در حال حاضر از احزاب دولت ائتلافی است، دیدار کرده است.
برخی از احزاب مخالف نیز ماه‌ها پیش خواهان نامزدی ترپتروسیان برای انتخابات ریاست‌جمهوری بودند. چنانچه آرام سرکیسیان رهبر حزب «جمهوری » ۲ماه پپیش تأکید کرد: اگر لئون ترپتروسیان نامزدی خویش را در انتخابات ریاست‌جمهوری ارائه نماید بدون تردید پیروز خواهد شد زیرا جامعه طالب تغییرات است.
به باور کارشناسان سیاسی با نامزدی ترپتروسیان برای انتخابات ریاست‌جمهوری ارمنستان رقابت اصلی در انتخابات آتی ارمنستان میان وی، آرتور باغداساریان رئیس مستعفی پارلمان ارمنستان و سرژ سرکیسیان نخست وزیر ارمنستان خواهد بود.
باغداساریان رهبر حزب کشور قانونمند مورد حمایت برخی از کشورهای غربی به‌ویژه فرانسه است و برخی از کشورهای غربی تمایل دارند که انقلاب رنگین در ارمنستان به‌وسیله وی به راه بیندازند.
به همین خاطر نیز وی سال گذشته پس از بازگشت از سفر به فرانسه از ریاست پارلمان استعفا داد. درست شبیه اقدامی که میخائیل ساکاشویلی رئیس‌جمهوری گرجستان انجام داد. ساکاشویلی در سال ۲۰۰۱ از وزارت دادگستری استعفا داد تا بتواند در نقش مخالف شواردنادزه وارد عرصه سیاسی شود.
در این میان سرژ سرکیسیان را باید سر سخت‌ترین نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری آتی ارمنستان دانست که به باور کارشناسان برای رسیدن به این پست از هیچ اقدامی فروگذاری نکرده است.
وی از همان دوران وزارت دفاع اقداماتی برای جلب رضایت روسیه و آمریکا برای نامزدی خود در انتخابات ریاست‌جمهوری انجام داده است. فراهم کردن فضای انحصاری اقتصادی برای روسیه در ارمنستان و موافقت با انتقال تجهیزات نظامی روسیه از گرجستان به ارمنستان اقداماتی است که وی برای جلب رضایت مسکو در مقام وزیر دفاع و رئیس ارمنی کمیسیون اقتصادی ارمنستان و روسیه انجام داده است.
اعزام نیرو به عراق در راستای خواست آمریکا و تدوین برنامه همکاری انفرادی با ناتو نیز اقداماتی است که وی برای جلب حمایت آمریکا انجام داده است.
سرکیسیان سال گذشته بعد از درگذشت آندرانیک مارکاریان نخست وزیر ارمنستان که علت آن سکته قلبی اعلام شد اما رسانه‌های غربی آن را مشکوک عنوان کردند، در تصدی پست نخست وزیری و ریاست حزب جمهوریخواه ارمنستان درنگ نکرد چراکه رسیدن وی به ریاست‌جمهوری کمک می‌کند.
گفته می‌شود رابرت کوچاریان که بمانند وی قره باغی الاصل است نیز از انتخاب وی به ریاست‌جمهوری ارمنستان حمایت می‌کند.
بدین ترتیب با اعلام نامزدی ترپتروسیان برای انتخابات ریاست‌جمهوری سرکیسیان در شرایط دشواری قرار می‌گیرد و دلیل دستگیری ۸ ساعته تعداد از هوارادان ترپتروسیان از جمله یکول پاشیان رهبر اتحادیه سیاسی استیضاح، پتروس ماکیان رهبر حزب وطن دمکراتیک و میکائل آراپتیان رهبر حزب محافظه کارنیز این موضوع است.
چه اینکه احتمال اینکه احزاب سیاسی مخالف ارمنستان به جای معرفی نامزدهای مختلف، همگی یا اغلب از ترپتروسیان حمایت کنند، وجود دارد.
ضمن اینکه نامزدی ترپتروسیان تردیدهایی در میان برخی از کشورهای غربی برای حمایت از سرکیسیان به‌وجود می‌آورد. کشورهای غربی به‌ویژه آمریکا از سه چهار سال پیش و بعد از ناکامی اپوزیسیون در سال ۲۰۰۳، جهت به‌راه انداختن انقلاب ابریشمی در ارمنستان، سناریو‌هایی مختلفی آماده کرده اند و بنیاد سوروس تحرکات خود را با وجود محدودیت‌های ایجاد شده از سوی دولت ایروان افزایش داده است.
ارمنستان آخرین پایگاه راهبردی روسیه در قفقاز جنوبی محسوب می‌شود و یک انقلاب رنگین می‌تواند منجر به تضعیف روسیه در این منطقه شود. در این میان با توجه به سوابق سرکیسیان اعتماد به وی در غرب بسیار کم است.
در چنین شرایطی ورود ترپتروسیان به عرصه سیاسی شرایط را دشوار‌تر می‌کند. شاید از این‌رو نیز رابرت کوچاریان نتوانسته ناراحتی خود را از این موضوع پنهان کند و در واکنش به آمادگی ترپتروسیان برای نامزدی انتخابات ریاست‌جمهوری عملکرد جنبش ملی ارامنه که ترپتروسیان ریاست آن را به‌عهده دارد، در دهه قبل برای ارمنستان به‌ویژه از لحاظ اقتصادی مصیبت بارخوانده و گفته است که مردم به چنین رویکرد باز نخواهند گشت.
این در شریطی است که مخالفان نیز کوچاریان و سرکیسیان را به‌دست داشتن در اقدام تروریستی ۲۷ اکتبر ۱۹۹۹ پارلمان ارمنستان که منجر به کشته شدن نخست‌وزیر، رئیس پارلمان وقت و ۴ نماینده مجلس شد، متهم می‌کنند.
در واقع آنچه باعث شده است که مسئله بازگشت لئون ترپتروسیان در کانون توجه قرار گیرد این است که وی به‌عنوان فردی آماده سازش درخصوص مناقشه قره باغ شناخته می‌شود و این دیدگاه وجود دارد که آمریکا نیز در چارچوب منافع خود به‌دنبال شخصی است که آماده سازش درخصوص مناقشه قره باغ باشد.
چه اینکه بودجه نظامی جمهوری آذربایجان افزایش یافته است و آمریکا نیز نگران است که درصورت اقدام احتمالی و هماهنگ نشده از سوی جمهوری آذربایجان، منافع آمریکا به‌ویژه در زمینه انرژی و انتقال آن به غرب به خطر بیفتد.
از این‌رو آمریکا به دنبال آن است که با آوردن شخصی سازش کار در ارمنستان و با توجه به حضور الهام علی اف در جمهوری آذربایجان، توافقنامه‌ای ولو اینکه عادلانه و واقع بینیانه هم نباشد، تنها برای تثبیت شرایط امضاء شود تا آرایش کنونی امنیتی و ژئوپلیتیکی منطقه به هم نخورد.
ترپتروسیان در سال ۱۹۹۷ تا آستانه امضای موافقتنامه ۲مرحله‌ای حل مناقشه قره باغ در استراسبورگ پیش رفت. موافقنامه‌ای که در آن قره باع از جمهوری آذربایجان رسما جدا می‌شود، اما ۷شهرستان جمهوری آذربایجان در خارج از منطقه قره باغ آزاد می‌شود.
ترپتروسیان در مقاله معروف خود یا جنگ یا صلح به دفاع از اقدام خود پرداخت ولی وی آن زمان به‌خاطر فشار مخالفان به رهبری کوچاریان مجبور به استعفا شد. حال آنکه اکنون نیز از سوی گروه مینسک این طرح ۲مرحله‌ای پیگیری می‌شود.
اما آنچه در این میان مهم است اینکه مخالفان ترپتروسیان معتقدند وی مورد حمایت جمهوری خودخوانده قره باغ و روسیه نیست و در نتیجه نخواهد توانست به‌راحتی گوی سبقت درانتخابات را از سرکیسیان برباید.
اما مجموع قراین حاکی است که از لحاظ سیاسی زمستان گرمی در ارمنستان در پیش است و انتخابات ریاست‌جمهوری ۲۳ بهمن در این کشور با جنجال‌های فراوانی همراه خواهد بود و ارمنستان در کانون توجه محافل سیاسی قرار خواهد گرفت.
● نامزدهای اصلی انتخابات
به باور کارشناسان سیاسی با نامزدی ترپتروسیان برای انتخابات ریاست‌جمهوری ارمنستان رقابت اصلی در انتخابات آتی ارمنستان میان وی، آرتور باغداساریان رئیس مستعفی پارلمان ارمنستان و سرژ سرکیسیان نخست وزیر ارمنستان خواهد بود.
باغداساریان رهبر حزب کشور قانونمند مورد حمایت برخی از کشورهای غربی به‌ویژه فرانسه است و برخی از کشورهای غربی تمایل دارند که انقلاب رنگین در ارمنستان به‌وسیله وی به راه بیندازند.

احمد کاظمی

منبع : روزنامه همشهری