سه روز زن در ایران

هر سال پنجم اسفند زنان ایرانی از كار روزانه دست می كشیدند و این مردان بودند كه یك روز در سال نقش زنان را ایفا می كردند.سالیان سال بعد از آن كه اسلام ظهور كرد و گسترش پیدا كرد باز این ایرانیان بودند كه روزی از روزهای سال قمری را روز زن نامیدند.ایرانی ها باز هم روز زن دارند. هشتم مارس همگام با تمام جهانیان روز زن را گرامی می دارند.
• روز زن در ایران باستان
از گذشتگان دور روز زن را در اسفندگان پنجم اسفند برگزار می كردند. این روز سپندارمزد نامیده می شود كه نگهبان زمین است، از آنجایی كه زمین همانند زنان باروری دارد، این جشن برای گرامیداشت زنان نیكوكار برگزار می شود، واژه سپندارمزد در اوستا به معنی فروتنی و بردباری است.در این روزها مادران از فرزندان خود و زنان از مردان پیشكش هایی دریافت می كنند و زنان نیكوكار، پاكدامن و پرهیزگار مورد تشویق قرار می گیرند. در سفره این جشن جامی از شیر و تخم مرغ كه نشانه ماه بهمن است قرار دارد. به جز آنها میوه های فصل به ویژه انار و سیب، شاخه های گل، شربت و شیرینی، برگ های خشك آویشن با دانه هایی از سنجد و بادام در چهار گوشه سفره قرار می دهند و مواد خوشبو و كندر بر روی آتش می گذارند و مقدار كمی از هفت گونه حبوبات و دانه ها كه در جشن مهرگان برای سفارش كاشتن در آن فصل در سفره جشن مهرگان قرار داده اند می گذارند.اسفندگان از جمله جشن های ماهیانه ای است كه اطلاع دقیقی از گذشته برپایی آن مكتوب نیست. اما بنابر گفته ابوریحان بیرونی در ایران قدیم جشنی با نام مزدگیران یا مردگیران در بین مردم رواج داشته است.از ویژگی های این جشن كه زمان برگزاری آن ۵ روز نخست ماه اسفند بوده، استراحت كامل زنان از كار و تلاش و كوشش و فرمانبرداری كامل مردان از زنان بوده است.در این چند روز به پاس تلاش یك ساله زنان، مردان وظایف ایشان را بر دوش گرفته و با این كار، فعالیت های یك زن را تجربه می كردند و در عین حال در این روز هدیه دادن به زن خانه از آداب و رسوم اصلی این جشن به شمار رفته است.این جشن به نام «سپنته آرمئی تی» یا «فروزه» از خودگذشتگی و فروتنی و مهر بی پایان، شناخته شده است. «سپنته آرمئی تی» یا سپندارمز یا اسفند امروزی، نام چهارمین امشاسپند و نام پنجمین روز هر ماه است كه در جهان مادی به خاطر داشتن صفت پاك و ارزشمند «سپنته آرمئی تی» نگهبان زمین نام گرفته است. در كتاب های مربوط به آیین زرتشتیان آمده است: «سپنته آرمئی تی، فروزه ای است با ویژگی های زنانه و مادرانه یعنی مهر و عشق بی پایان و تواضع و فروتنی كه به راستی زمین نمادی نیكو بر آن است.»طبق سالنامه زرتشتی، روز اسفند از ماه اسفند یعنی پنجمین روز از این ماه و بنا بر تقویم امروزی، ۲۹ بهمن ماه روز سپاسداری از جایگاه زنان ومادران است.براساس سنت باستانی، مردان و فرزندان زرتشتی در روز سپنته آرمئی تی كه مظهر ایمان، مهر و محبت و حامی زنان نیك است، به همسران و مادران خود هدایایی تقدیم می كنند و برگزاری مراسم جشن و سرور در این روز ضروری است.به این ترتیب از محبت و مهربانی زنان سپاسگزاری می شود. در این روز خاص همچنین انجام كارهای خانه به عهده مردان است و زنان با پوشیدن لباس های نو، مورد تكریم قرار می گیرند. در مراسم جشن اسفندگان در آیین زرتشت همچنین زنان پاكدامن و پرهیزگار كه به تربیت فرزندان نیك پرداخته اند و این فرزندان به عنوان شخصی نیك شناخته شده اند، تشویق می شوند.روز اسفندگان متعلق به همه ایرانیان است همان گونه كه زنان زرتشتی دور یك سفره حلقه می زنند و برای دوری خشم و نفرت از سرزمین شان دعا می خوانند.
• جایگاه زن در ایران باستان
زن در اوستا و سنسكرت به لقب «ریته سیه بانو» Ritasya Bhanu یا «اشه بانو» خوانده شده، كه به معنی دارنده فروغ راستی و پارسایی است. امروز واژه نخستین در زبان پارسی حذف شده و فقط بانو كه، به معنی فروغ و روشنایی است برای زنان به كار می بریم. باز كلمه مادر در اوستا و سنسكرت «ماتری» Matri است كه به معنی پرورش دهنده می باشد و خواهر را «سواسری» svasri یعنی وجود مقدس و خیرخواه می نامد و زن شوهردار به صفت «نمانوپتنی» Namanu Patni یا نگهبان خانه، نامزد شده است.زن در ایران باستان (در متون پهلوی) مقامی بسیار والا و ارجمند داشته است. مهر یكی از ایزدان مادینه بوده كه به شكل زن مهر آن نیز وجود دارد اما بعدها نماد مردانه پیدا كرد. زن ایرانی در دوره هخامنشیان در كلیه امور همچون مردان به كار و پیشه مشغول بوده است. این را كشف سنگ نبشته های گلی در تخت جمشید به اثبات می رساند. جالب است كه بدانید زنان در هنگام زایمان مرخصی با حقوق داشته اند و همچنین پس از زایمان به آنان پاداش های گران بها نیز داده می شد. در برخی از سنگ نبشته ها شاهد آن هستیم كه مردان در خدمت زنان كار می كنند و ریاست كارها به زنان است و نیز می بینیم كه زنانی معرفی شده اند كه املاك وسیع و كارگاه های بزرگی داشته اند، همچنین زنان دوره هخامنشی می توانستند بدون هیچ گونه دخالت شوهر در املاك و دارایی های خود هرگونه تصرفی كه مایل بودند، بنمایند.در ایران باستان، مقام زن در جامعه بسیار بالا بود و زن در بسیاری از شئون زندگی با مرد همكاری می كرد. بنابر نوشته كتاب نیرنگستان پهلوی، زنان می توانستند در سرودن یسنا و برگزاری مراسم دینی حتی با مردان شركت كنند، یا خود به تنهایی به انجام اینگونه كارها بپردازند. زنان حتی می توانستند در اوقات معینی به پاسداری آتش مقدس پرداخته و طبق كتاب ماتیكان هزار دادستان به شغل وكالت و قضاوت مشغول شوند. در فروردین یشت و دیگر یشت ها و همچنین شاهنامه و دیگر حماسه های باستانی این سرزمین، اسامی بسیاری از این زنان نامدار و پهلوان و میهن پرست و دین دار- كه به واسطه كارهای مفید و نیكشان در گروه زنده و روانان جاوید، درآمده اند- نام برده شده و بر روان فرهمند آنان درود فرستاده می شود..در ایران باستان زنان همچون مردان می توانستند فنون نظامی را یاد بگیرند و حتی فرماندهی سپاهیان را برعهده بگیرند (مانند: بانو آرتمیس كه فرمانده سپاهیان ایران در برابر یونانیان بود، و گردآفرید كه مرزدار ایران بود و در برابر سهراب صف آرایی كرد).زیبایی تمدن ایران و فرهنگ انسانی اش در اینجا بیشتر آشكار می شود كه زنی ایرانی دارای شخصیت حقوقی و برابر با مردان بوده و می توانسته به شغل وكالت دادگستری بپردازد و حتی بر مسند قضاوت بنشیند و قضاوت كند.بنا به گفته كتاب هزار دادستان (هزار ماده قانون) زنان دانشمند و باسواد به پیشه قضاوت مشغول بوده اند. این زیبایی تمدن با دیدن چهره هایی درخشان از زنان ایرانی كه بر جایگاه والای شاهنشاهی ایران تكیه زده اند نمایان تر می شود. چهره هایی همچون «هما»، «آذرمیدخت»، «پوراندخت»، «دنیاك» و نیز چهره های مشهوری كه فرماندهی سپاهیان ایرانی را برعهده داشته اند: همچون آرتمیس، كردیه، بانوگشسب، گردآفرید و... نیز زنان سیاستمدار و دانشمندی كه به تنهایی و یا دوش به دوش مردان خود ایستادند و از این سرزمین پاسداری كردند، زنانی چون: آتوسا (همسر كورش بزرگ)، شهربانو استر، شهربانو موزا، پروشات، آتوسا (همسر سیاستمدار و هوشمند اردشیر دوم)، پانه ته آ، كتایون، سیندخت، فرنگیس، فرانك، شیرین، منیژه، ارنواز، شهرناز، رودابه، تهمینه، دوغدو، پورچیستا (چیستا دختر كوچك آشو زرتشت).

منبع : روزنامه شرق