SWOT در بخش کشاورزی ـ حذف ‌٢٨٤ آیتم ازپرسشنامه بانک اطلاعات کشاورزی نادرست است ـ مسولان صندوق بیمه اعلام نیاز کنند ـ بخش دوم

▪ خبرنگار:
از گفته‌های شما می‌توان به این نتیجه رسید که علت تقلیل ۳۰۰ آیتم به ۱۶ آیتم در طرح در دست اجرای بانک اطلاعات کشاورزی، کمبود تخصیص بودجه به این طرح بوده است، بنابراین اگر بخواهیم این طرح را به طور کامل به اجرا درآوریم، نیازمند حمایت‌های مجلس شورای اسلامی از وزارت جهاد کشاورزی هستیم؛ از آقای کیخا به‌عنوان نایب رئیس کمیسون کشاورزی تقاضا داریم توضیح دهند موضع گیری کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی در این‌باره چیست؟
ـ دکتر کیخا:
در ابتدا باید صورت مساله را مشخص کنیم و سپس درپی راهکارهای اجرایی این طرح باشیم؛ این موضوع برای تمامی ما پذیرفته است که باید برنامه‌ریزی دقیقی برای جمع‌آوری آمار و اطلاعات داشته باشیم. اما باید به این موضوع توجه داشت که آیا گردآوری تمام اطلاعات مربوط به بخش کشاورزی ضرورت دارد و در صورت افزایش سرمایه‌گذاری در این‌باره بهبودی در روند تحقیقات و در نهایت فعالیت‌های بخش کشاورزی خواهیم داشت؟ بنابراین ارزش اطلاعات گردآوری شده باید بیشتر از هزینه‌های صرف شده در این امر باشد و بهینه بودن اطلاعات باید به‌عنوان یک هدف رعایت شود، درغیر این صورت جمع‌آوری آمار و اطلاعات اقتصادی نیست.
برای نمونه اگر ارزش فروش محصولات را از تمام کشاورزان بپرسیم و آن‌را جمع آوری کنیم، فایده‌ای برای برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری‌ها خواهد داشت؟ این درحالی‌ست که با نمونه‌گیری آماری می‌توان این کار را انجام داد، بنابراین نیازی به جمع‌آوری ارزش فروش محصولات از تمام زارعین احساس نمی‌شود. در ارتباط با اراضی زراعی شاید بتوانیم با نقشه‌برداری هوایی وضعیت زمین را مشخص کنیم و آمار و اطلاعات مفیدی به‌دست بیاوریم، اما لازم نیست از هربهره‌برداری اطلاعات مربوط به میزان سم، کود و بذر مصرفی را داشته باشیم، چراکه مشخص نیست آمارگیری از تمام افراد مقرون به صرفه است یا خیر!
▪ خبرنگار:
آیا وزارت جهادکشاورزی مطالعه‌ای در زمینه‌ی سنجش هزینه‌ها و مفید بودن جمع‌آوری اطلاعات انجام داده است یا خیر؟
ـ مهندس احمدی:
تا پیش از گرانی‌ نهاده‌ها ازسوی وزارت کشاورزی ۸۰۰ میلیارد تومان یارانه برای نهاده‌های بخش کشاورزی پرداخت می‌شد؛ در حال حاضر که قیمت نهاده‌ها افزایش یافته است این میزان به ۲۰۰ میلیارد تومان رسیده است. به باور من هرساله یارانه‌ی مناسبی به بخش کشاورزی و در واقع به بهره‌برداران این بخش اختصاص می‌یابد اما به‌دلیل نبود آمار واطلاعات دقیق و کافی از وضعیت بهره‌برداران و زمین‌های زراعی آن‌ها، نمی‌توان به‌طور دقیق مشخص کرد که باید به هر بهره‌بردار چه میزان یارانه اختصاص یابد و یا آن‌که این افراد از یارانه‌ها به چه نحو استفاده می‌کنند.
برای نمونه مشاهده می‌کنیم سمی که به کشاور دادیم و باید این میزان از سم در یک هکتار از زمین زراعی، باغی و یا ... اسفاده شود تنها درهزار متر از اراضی کشاورزی خود مصرف کرده است. تجربه سایر کشورها نشان می‌دهد که در اکثر کشورهای جهان، هنگامی از ابزار اعطای یارانه برای توسعه‌ی بخش کشاورزی استفاده می شود که در هنگام تخصیص یارانه به بخش کشاورزی از نقشه‌ی اراضی کشور که کاملاً مشخص و معلوم است استفاده می‌کنند، بنابراین اگر مساحت زمین بهره‌برداران را به‌طور دقیق بدانیم می‌توانیم تعیین کنیم که به هر بهره‌بردار باید چه میزان نهاده‌ تعلق بگیرد یا می‌توان میزان مصرف نهاده در یک زمین مشخص را پیش بینی کرد.
ـ دکتر کیخا:
کشاورزان ما باید این دید را پیدا کنند که آیا سمی که به صورت یارانه دریافت و یا خریداری می‌کنند مصرف آن در عرصه‌ی کشاورزی از لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه است و برای افزایش عملکرد محصولش باید به چه میزان از سموم استفاده کند. وقتی نهاده‌ای ارزان قیمت باشد بی رویه مصرف خواهد شد، برای نمونه هنگامی‌که کود با قیمتی بسیار پایین(در حد مجانی) به کشاورزان ارائه می‌شود باید این انتظار را داشت که به‌صورت بی‌رویه مصرف شود؛ به باورمن قیمت نهاده‌ها باید در سطحی تعیین شود که کشاورز به اندازه‌ی بهینه مصرف کند نه بیش از آن؛ بنابراین تعیین این‌که به هر کشاورز باید چه میزان سم یا دیگر نهاده‌های کشاورزی تعلق بگیرد کاری زمان‌بر و پرهزینه است.
ـ مهندس احمدی:
اما وزارت کشاورزی مسوولیت حفاظت و کنترل از منابع، سرمایه‌های ملی و جلوگیری از تغییر کاربری اراضی کشاورزی را به‌عهده دارد؛ برای نمونه باید بداند که سالانه چه میزان سموم شیمیایی در واحدهای تولیدات کشاورزی مصرف می‌شود تا بتواند نقش خود را به‌درستی ایفا کند. در واقع گردآوری اطلاعات بخش کشاورزی علاوه بر آن‌که در هدفمند کردن یارانه‌ها موثر است دارای اهمیت قابل توجهی نیز برای سیاست‌گذاری و اعمال نظارت از سوی وزارت جهاد کشاورزی دارد.
ـ دکتر کیخا:
اولین گام و تفکر ما باید بر این اساس باشد که هر اطلاعاتی را جمع‌آوری نکنیم بلکه باید به حد بهینه‌ای در جمع‌آوری اطلاعات برسیم. ما با نبود اطلاعات و آمارهای لازم و کافی برای برنامه‌ریزی مواجه هستیم، اما الزامی وجود ندارد که مجموعه‌ای از آمار و اطلاعات بی‌فایده و غیر ضروری، جمع‌آوری شوند. باید در ابتدا سنجیده شود که چه اطلاعاتی نیاز بخش کشاورزی است و چگونه باید از آن‌ها استفاده کنیم، برای نمونه در طرح یکپارچه‌سازی اراضی، نقشه‌های هوایی و ماهواره‌ای بسیار سودمند هستند و می‌توان آن‌ها را جایگزین عکس‌های زمینی و دستی کرد، ما نیز توانایی استفاده از این فناوری را داریم، اما طرح یکپارچه‌سازی اراضی با مشکل اجرایی مواجه است برای نمونه کشاورزان از اهمیت یکپارچه سازی اراضی مطلع هستند، اما وجود برخی از مشکلات همانند مسائل فرهنگی مانع از اجرای این طرح می‌شود. الزامی نیست از تمام زارعین در ارتباط با عملکرد میزان آب مصرفی آن‌ها سئوال شود بلکه تنها برای سیستم مالیاتی نیاز به آگاهی از عملکرد زارع داریم!
بنابراین با جمع‌آوری اطلاعات لازم، دقیق و بهینه موافقم؛ چراکه پیش نیاز تدوین و اجرای سیاستگذاری در این بخش است. تنها در صورت بررسی طرح می‌توان اعلام کرد که این طرح تا چه اندازه می‌تواند ما را به اهدافمان برساند. اما من به افزایش هزینه‌ها و مصرف بی ‌دلیل منابع در جهت گردآوری اطلاعات جزئی اعتقاد ندارم. برخی اطلاعات درسازمان‌های گوناگون وجود دارند، که شاید بتوان در جهت پیشبرد اهداف‌مان از آن‌ها استفاده کنیم، بنابراین باید در جهت تعیین ارزش اطلاعات موجود بررسی و تحقیقات لازم را انجام دهیم.
درنهایت اجرای این طرح باید بتواند خلاء‌های اطلاعاتی موجود در بخش کشاورزی را برطرف کند؛ در این‌صورت مجلس شورای اسلامی برای تامین اعتبارات این طرح حمایت‌های لازم را درنظرخواهد گرفت، مسایل و مشکلات بخش کشاورزی بسیار و منابع محدود است بنابراین مجبورهستیم بر اساس الویت‌ها حرکت کنیم.
▪ خبرنگار:
فکر نمی‌کنید اگر قرار باشد نظارتی دقیق بر تمام اراضی کشاورزی اعمال شود، برخی از اطلاعاتی که شما آن‌ها را اطلاعات جزئی بهره‌برداران و غیرضروری تلقی می‌کنید، برای سیاست‌گذاران و مجریان در اجرای سیاست‌هایی همچون هدفمند کردن یارانه‌ها و بیمه بسیار ضروری تلقی می‌شوند؟
ـ دکتر کیخا:
دلیل استفاده‌ی ما از سیاست‌ بیمه، حمایت از کشاورزان است، زیرا آن‌ها در محیطی فعالیت می‌کنند که مجموعه‌ای ازعوامل محیطی و ناخواسته برعملکرد محصول‌شان تاثیر می‌گذارد، از سوی دیگر قیمت نهاده و محصول نیز توسط زارعین تعیین نمی‌شود، بنابراین اگر درآمد کشاورز از حد متوسط بالاتر باشد جای نگرانی نیست، اما اگر سطح درآمد این افراد پایین‌تر ازحد متوسط باشد، موجب نگرانی مسوولین می‌شود. بنابراین باید این کمبود درآمد را برطرف کنیم و این امر با کاهش حق بیمه از کشاورز میسر می‌شود. گفتنی‌ست لازمه‌ی تعیین حق بیمه پیش‌بینی عملکرد و قیمت محصولات بر اساس پارامترهایی همانند شرایط آب و هوایی و ...است.
به‌نظر شما آیا برای پیش‌بینی عملکرد گندم نیاز به پرسش از تمام زارعین است؟
▪ خبرنگار:
چنان‌که آقای مهندس احمدی به عنوان نماینده‌ی مجری طرح بانک اطلاعات کشاورزی توضیح دادند، در آغاز ۳۰۰ آیتم در پرسش‌نامه جمع‌آوری اطلاعات بانک اطلاعات کشاورزی پیشنهاد شده است. اما در طرح نهایی تنها بررسی ۱۶ آیتم از سوی وزارت جهاد کشاورزی مورد تأیید قرار گرفته است. در واقع ما شاهد کاهش ۲۸۴ موردی این آیتم‌ها بوده‌ایم. توضیح دهید که به ویژه با توجه به نیازهایی که در سیاست‌گذاری حمایت از بخش کشاورزی، از جمله نیازهای اطلاعاتی بخش بیمه تشخیص داده می شود این اقدام درست است؟
ـ دکتر کیانی:
آقای دکترکیخا در صحبت‌های خود به این موضوع اشاره کردند که برای تعیین حق بیمه نیازمند اطلاعات مربوط به عملکرد محصولات هستیم، حال می‌خواهم این نکته را به فرمایشات آقای دکتر اضافه کنم ‌که علاوه بر تعیین حق بیمه، برای پرداخت خسارت نیز به چنین اطلاعاتی نیازمند هستیم؛ هم اکنون در نظام بیمه‌ بسیاری از کشورها از سیستم پیشرفته‌ی GIS استفاده شده و از سیستم‌های خود اظهاری کمتر استفاده می‌شود، به‌نحوی که در گذشته صندوق بیمه باید منتظر می‌ماند تا تولیدکنندگان به آن‌ها مراجعه و اعلام کنند که دچار خسارت زدگی شده‌اند، پس از آن کارشناسان صندوق بیمه میزان خسارت را ارزیابی می‌کردند.
امروزه با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای می‌توانند از سطح خسارت مطلع شوند و بر اساس آن میزان خسارت پرداختی به کشاورزان را تعیین می‌کنند؛ به باور من بهتر بود در این جلسه نماینده‌ی صندوق بیمه به‌عنوان یک نهاد نیازمند به بانک اطلاعات کشاورزی نیز حضور داشت، تا می‌توانستیم از نیازهای کنونی صندوق بیمه از بانک اطلاعات کشاورزی مطلع شویم. صندوق بیمه در این زمینه باید نیازهای خود را اعلام کند و نیازهای آن‌ها نیز در این بانک اطلاعاتی در نظر گرفته شود. بنابراین نمی توان اظهار داشت، به‌دلیل آن‌که اطلاعات جغرافیایی نیاز یک حوزه را تامین نمی کند، در نتیجه جمع آوری این اطلاعات بیهوده است و کارآیی لازم را نخواهد داشت؛ در این صورت کاهش آیتم‌ها نادرست است. واقعیت این است که بانک اطلاعات جغرافیایی کنونی تنها می‌تواند پایه‌ای از بانک اطلاعاتی جامع باشد.
▪ خبرنگار:
شنیده‌ها حاکی از آن است که در دیگر کشورهای جهان حتی برخی از کشورهای منطقه چندین سال است که بانک اطلاعات کشاورزی آن‌ها به صورت مجموعه‌ای دقیق از آمار و اطلاعات پاسخ‌گوی نیاز بخش اجرا و تحقیقات این کشورهاست؛ آیا در این صورت ما نیز می‌توانیم از تجارب این کشورها برای ایجاد بانک اطلاعاتی در بخش کشاورزی کشورمان استفاده کنیم؟
ـ دکتر کیانی‌راد:
تجربیات سایر کشورها نشان می‌دهد که بانک‌های اطلاعات کشاورزی که از تلفیق روش‌های پیشرفته و ثبت اطلاعات تولیدکنندگان بدست آمده، توانسته به سیاست گذاران بخش کشاورزی کمک بسیاری کند. کشور هند به شایستگی توانسته است با تلفیق روش‌های موجود بانک اطلاعاتی را تدوین کند، این کشور طی۱۰ سال با بهره‌گیری از روشی منظم و گسترده توانست مباحث اقتصاد کشاورزی را ترویج دهد و بدین منظور سازوکاری برای ثبت اطلاعات فعالیت‌ها طراحی کردند که بر اساس آن فعالیت‌های کشاورزی به‌عنوان یک تجارت تلقی می‌شدند تا فعالیت‌های برای برآورده‌کردن نیازهای معیشتی.
از دیگر اقدامات صورت گرفته توسط وزارت کشاورزی هند می‌توان به ثبت اطلاعات بارندگی هر منطقه به منظور پوشش بیمه‌ای به ویژه بیمه‌ی خشکسالی اشاره کرد، وزارت کشاورزی این کشور دستگاه باران سنج بسیار ساده ای را طراحی و نحوه‌ی کارکرد آن‌را توسط متخصصین ترویج به تولید کنندگان آموخت؛ تولیدکنندگان باید در آغاز صبح پیش از انجام هر کاری عدد این دستگاه را خوانده و یادداشت می‌کردند، و در هنگام غروب به کارشناسان مسوول جمع‌آوری اطلاعات میزان بارندگی ارائه می‌دادند .
اطلاعات جمع آوری شده توسط رایانه به سیستم رایانه‌یمرکزی واقع در وزارت خانه انتقال می‌یافت و در اختیار صندوق بیمه قرار می‌گرفت. بنابراین مسوولان بیمه با مشاهده‌ی کاهش میانگین بارندگی در هرمنطقه میزان خسارت تولیدکنندگان را محاسبه ومبلغی را به عنوان پرداخت اولیه خسارت در اختیار آن‌هاقرار می دادند.
بنابراین مشاهده می‌شود که با تلفیق روش‌های پیشرفته (GIS)، روش‌های ثبت اطلاعات مزرعه و اطلاعات تولیدات بهره‌برداران، بانک اطلاعاتی را تدوین کرد که در نهایت بتواند به سیاست گذار کمک کند، روشن است که طراحی بانک اطلاعات کشاورزی هدف نیست، بلکه ابزاری برای رسیدن به حمایت کارا، کامل و جامع از تولیدکننده است؛ این اقدام به طورحتم به افزایش بهره وری، کاهش هزینه تولید و افزایش کیفیت تولید کمک خواهد کرد و از سویی باعث منتفع شدن مصرف کننده می‌شود به‌نحوی‌که این افراد می‌تواند کالای با کیفیت بالا را با قیمت مناسب‌ خریداری کنند؛ این موضوع مهمی است که در سیاست گذاری اقتصادی درپی آن هستیم.

گفت و گو:
زهرا انصاری ـ خبرنگاران اقتصاد کشاورزی سرویس مسائل راهبردی خبرگزاری دانشجویان ایران
آذین رحمتی ـ خبرنگاران اقتصاد کشاورزی سرویس مسائل راهبردی خبرگزاری دانشجویان ایران

منبع : خبرگزاری ایسنا