ظهور غول چین و صنعت خودرو دنیا

اگر داستان ببرهای آسیایی و حكایت ربودن گوی توسعه از دیگر كشورها در دهه‌های قبل مورد توجه بسیاری از ناظران و تحلیل‌گران در سراسر دنیا بود اكنون این چین است كه همه نظرها را به خود جلب كرده است. كشوری با قدمتی هزاران ساله و با جمعیتی بالغ بر یك پنجم جمعیت دنیا اینك پدیده نوظهور دنیاست. شاید تا به حال كشوری با چنین سطحی از تأثیرگذاری در وجوه مختلف، ظهور نكرده باشد، به‌طوری كه كمتر كسی را در جهان می‌توان یافت كه تعاملی با آن نداشته باشد.
اكنون كالاهای مصرفی ساخت این كشور مانند منسوجات، كفش، اسباب‌بازی و بسیاری اقلام دیگر، نه تنها بازارهای اروپا و امریكا را در نوردیده بلكه در دور افتاده‌ترین روستاهای جهان سوم نیز می‌توان آثاری از آن یافت.
به این موارد ظهور جدی در دنیای دیجیتال، صنایع الكترونیك و رایانه، حوزه مخابرات و نیز لوازم صوتی و تصویری را می‌بایست اضافه كرد.
از جمله حوزه‌هایی كه چینی‌ها در سال‌های اخیر به سرعت در آن خودنمائی می‌كند حضور قدرتمند آنها در حوزه صنعت خودرو است. شاید در ابتدا این كشور به خاطر بازار بزرگ و هزینه عوامل تولید پایین مورد توجه قرار گرفته بود ولی اكنون چینی‌ها در زمینه فناوری‌های مطرح این صنعت نیز حرفی برای گفتن دارند. صنعت خودرو چین آن‌چنان وجوه متنوعی یافته است كه نه تنها غول‌های این صنعت را به خود جذب كرده بلكه اكنون بر هر بنگاه و نهاد اقتصادی فعال در این حوزه اعم از خصوصی و دولتی خودروساز و یا قطعه‌ساز فرض است كه شناخت عمیق‌تری از این پدیده به دست آورد.
در این نوشتار، ابعاد این حضور قدرتمند را بازخوانی كرده و جنبه‌هایی از آن را كه می‌تواند در سطح ملی و بنگاه، الگوبراری و یا استفاده شود مدنظر قرار می‌دهیم.
▪ همان‌گونه كه ذكر شد اكنون چین با دو ویژگی بارز ارزیابی می‌شود:
۱) بازار بزرگ
۲) قیمت پایین عوامل تولید (به ویژه نیروی انسانی)
این دو ویژگی باعث شده كه از سوی خودروسازان جهان به دنبال منبع‌یابی از چین و نیز تقویت عرضه‌كنندگان چینی باشند تا به این ترتیب با غلبه بر شركت‌های غول عرضه‌كننده نظیر: Johnson Controls, Continental, Delphi و غیره بتوانند نه تنها از قیمت‌های رقابتی‌تر برخوردار شوند بلكه در چالش با عرضه‌كنندگان از برگ برنده برخوردار باشند. از طرفی شركت‌های نوظهور چین نیز برای عرض اندام كردن در حوزه‌های وسیع‌تر ابتدا بازار لوازم یدكی و خرده فروشی را هدف گرفته‌اند. بنابراین این پدیده نه تنها قطعه‌سازان در كشورهای مختلف را به چالش می‌خواند بلكه فرصتی برای شركت‌های عرضه‌كننده قطعات است تا با بازنگری در زنجیره تأمین خود نسبت خود را با این پدیده جدید تعریف كرده و از جنبه‌های تهدیدی آن كاسته و از فرصت‌ها بهره جویند.
با به‌كارگیری قدرتمندی چینی‌ها در حوزه صنعت الكترونیك و تفكر خلاق و نوآور آنها این ایده كه خودروهای ارزان با ویژگی‌ها و تجهیزات جانبی و رفاهی بهتر و با دوره عمر كمتر خصوصاً برای نسل جوان كه ذائقه نوطلبی دارد، وارد بازار شود شكل گرفته است. به این ترتیب چینی‌ها می‌توانند در این بخش از بازار كه حوزه خودروهای جدید، ارزان و با عمر كم است به خوبی قدرت نمایی كنند.
به این عوامل باید پشتیبانی جدی دولت چین از رشد صنایع داخل را نیز افزود. در این راستا نه تنها قوانین و مقرراتی وضع شده‌اند كه موجب حمایت از بنگاه‌های چینی هستند بلكه دولت نیز با ارائه امكانات و پشتیبانی‌های زیرساختی، امكان رشد بنگاه‌ها را دو چندان ساخته است.
تكیه چینی‌ها اعم از بنگاه‌های خصوصی و نهادهای دولتی بر رشد فناوری‌های درونزا و ارتقای سطح دستیابی به فناوری‌های مدرن باعث شده تا این زمینه نیز بستر مناسبی برای توسعه صنایع خودرویی چین باشد.
الف) بازار بزرگ
اگر به آمار فروش خودرو در سال ۲۰۰۴ توجه كنیم كه بالغ‌بر ۵ میلیون خودروی سواری بوده است چین با رقم فروش ۹/۲ میلیون خودرو در مقام چهارم جهان پس از امریكا، ژاپن و آلمان قرار می‌گیرد. این نكته هنگامی حائز اهمیت بیشتری است كه توجه كنیم بازار چین رشد تقاضای ۲۰ درصدی را طی ۸ سال گذشته تجربه كرده است.
كافی است در مقایسه‌ای با جهان در یابیم كه در سال‌های ۲۰۰۳ و ۲۰۰۴ كه چین رقم رشد ۳۶ درصدی فروش خودرو سواری نو را تجربه می‌كرد در جهان، فروش همین دسته از خودروها ثابت یا در حال كاهش بود.
طی ده سال آینده، میزان كل فروش خودرو در این كشور تقریباً دو برابر خواهد شد. به این ترتیب چین بعد از امریكا بزرگ‌ترین بازار برای خرید خودروهای سواری نو با ۱۱ درصد سهم جهانی خواهد بود. مهم‌ترین ویژگی این بازار پرمصرف این است كه سهم زیادی از آنها (۲۰ میلیون نفر ظرف ۱۰ سال آتی) كسانی هستند كه برای اولین بار مالك خودرو خواهند شد و این به معنای ذائقه‌ای تازه برای طرح‌های نو خودروسازان خواهد بود.
ب) هزینه‌های تولید پایین
پایین بودن قیمت عوامل تولید و همچنین بازار نسبتاً رشد یافته و بالغ، عامل مزیت رقابتی چین خواهد بود. اگر در مجموع عواملی مانند استفاده بهره‌ور از ظرفیت‌های ایجاد شده را نیز به حساب آوریم می‌توان گفت كه طی ۱۰ سال آتی چین نسبت به رقبای اروپایی تا بیش از ۴۵ درصد مزیت هزینه‌ای در تولید خودروهای متوسط و كوچك خواهد داشت كه عامل مهمی برای رقابت‌پذیری شركت‌های خودروساز مستقر در چین خواهد بود.
ج) رقابت شدید در زنجیره تأمین
از آنجا كه براساس قوانین چین، خودروسازان خارجی برای حضور در بازار چین مجبور به ایجاد شركت‌های مشترك هستند، هم‌اكنون شركت‌های مطرح جهانی فعال در این حوزه، شركای چینی برای خود یافته‌اند. میزان فروش این شركت‌های مشترك در ۲۰۰۴ تا ۸۰ درصد سهم بازار چین را در برداشته است. از مابقی حدود ۱۲ درصد مربوط به شركت‌های دولتی و ۸ درصد خودروسازان محلی دیگر بوده است كه به شدت در حال رشد بوده و به زودی رقبای قدرتمندی برای شركت‌های مشترك خواهند شد.
این فضای رقابتی باعث شده تا حجم فروش به ازای هر مدل تا ۴۵ درصد كاهش یابد. نباید از نظر دورداشت كه در دوره ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۴، ۳۰ برند تجاری نزدیك به ۷۲ مدل را به بازار عرضه كرده‌اند.
افزایش سریع ظرفیت در حال ثبات در رشد تقاضا، باعث شده تا قیمت‌ها طی همین دوره در حدود ۳۰درصد كاهش داشته باشند (به قیمت‌های واقعی). جنگ قیمت‌ها را می‌توان نتیجه عوامل مختلفی از جمله، استفاده عرضه‌كنندگان اصلی (OEM) از ظرفیت‌های خالی استفاده نشده، پیوستن چین به WTO، محلی‌سازی شدید زنجیره عرضه و جابه‌جایی تقاضا به طرف خودروهای كوچك دانست.
د) قوانین حمایتی دولتی
به‌طور كلی می‌توان دریافت كه دولت چین نقش حمایتی مهمی در توسعه و رشد صنایع چین ایفا می‌كند. در مورد صنایع خودرو با توجه به نقش استراتژیك آن در توسعه، این حمایت به اشكال مختلف اعمال می‌شود و از جمله می‌توان به اجبار شركت‌های خارجی به تأسیس شركت‌های مشترك ۵۰/۵۰ برای تولید محصول در داخل چین اشاره كرد. از راهكارهای دیگر می‌توان به باز گذاردن دست شركت‌های دولتی برای توسعه، در نظر گرفتن حداقل ظرفیتی برای تأسیس خطوط تولید جدید در راستای كاهش فشار رقابت و افزایش مقیاس تولید و همچنین معافیت مالیاتی هزینه‌های تحقیقاتی در جهت ارتقای سطح تكنولوژیك صنایع مربوطه اشاره كرد.
و) توسعه سریع فناوری
به دلیل توجه ویژه به بحث كیفیت و نیز سرمایه‌گذاری‌هایی كه در بخش R&D صنعت خودرو چین انجام شده (اعم از خودروسازان و قطعه‌سازان) رشد فناوری در این صنعت از سرعتی بالا برخوردار است. حتی برخی از سازندگان به نام دنیا در حال برنامه‌ریزی برای استفاده از بستر چین برای تولید فناوری‌های جدید خودرویی می‌باشند، مانند مدل موفقی از همكاری برای توسعه فناوری در صنایع مخابراتی و موبایل چین كه میان شركت‌های پیشرو جهانی و شركت‌های چینی تجربه شد. این امر، باعث خواهد شد كه تأمین‌كنندگان چین كه در حال حاضر بین ۴۰ تا ۹۰ درصد قطعات خودروهای خارجی ساخته شده در چین را تأمین می‌كنند در آینده نزدیك بتوانند تمامی قطعات را پوشش دهند.

نویسنده : هادی جوینده
منابع:
۱. "China and the future of the global automotive industry"- Mckinsey & Company- Special report series- ۲۰۰۶.
۲. "Tomorrow Automotive Production"- Mckinsey & Company/ Automotive and assembly sector- special report series- ۲۰۰۶
۳. "Automotive Components sourcing in globalized world"- Mckinsey & Company/ Automotive and assembly sector- special report series- ۲۰۰۶
۴. "Tier۱/Tier۲ Automotive Suppliers: Considerations for Site Selection"- Ed McCallum- Trade & Industry Development Magazine- ۲۰۰۵
۵. "The Automotive Industry in Emerging Economies:A Comparison of Korea, Brazil, China, and India"- Avinandan Mukherjee and Trilochan Sastry- Indian Institute of Management, Ahmedabad, India- ۱۹۹۶
۶. "Steering car marking in to the ۲۱ st century"- The Boston Consulting Group- Nov. ۲۰۰۱
۷. "Auto Manufactures in China"- Access Asia Limited ۲۰۰۳
۸. Just Auto web site weekly news- ۲۰۰۴- ۲۰۰۵
۹. سری گزارشات مركز تحقیقات صنایع خودروی دانشگاه كاردیف اوكراین- منتشره در روزنامه دنیای اقتصاد- ۱۳۸۴-۱۳۸۵

منبع : ماهنامه صنعت خودرو