زندگی‌نامه‌ی دکتر یوسف قرضاوی

‌سپاس و ستایش خدایی که پروردگار جهانیان است و درود و سلام بر سرور پیامبران حضرت محمد(ص) و خاندان و یارانش باد.
معرفی بزرگان و سیره‌ نویسی آن‌ها نه تنها انسان را با این بزرگان آشنا می‌کند بلکه به عنوان یک راهنما و دلیل می‌تواند در چیره شدن بر مشکلات زندگی، رسیدن به هدف، تعقیب سیر تکاملی فکری، دانش اندوزی، تأثیر و تأثر، ارتباط با اقشار مختلف، تربیت شاگردان و... چراغی بر فراز راه باشد و انسان را با دنیای دیگری آشنا کند به ویژه امروز در شرایط بحران اخلاقی، پرداختن به آثار و زندگی‌نامه‌ی شخصیت‌هایی که هر کدام از آنها می‌تواند الگو و اسوه‌ای برای بشر سرگردان امروز باشد، نیازی ضروری است.
یکی از شخصیت‌های بسیار بزرگ، اندیشمند، متفکر، فقیه، مُصلح اسلامی که آثار با ارزشش امروزه تأثیر شگرفی در دنیای اسلام داشته است دکتر یوسف عبدالله قرضاوی است. وی در سال ۱۹۲۶ در یکی از روستاهای حومه‌ی محله‌ی الکبرای استان غربی مصر، در خانواده‌ای متدّین و بی‌آلایش به دنیا آمد.
● کودکی:
دو سال بیشتر نداشت که پدرش از دنیا رفت و عمویش سرپرستی او را بر عهده گرفت. در سن پنج سالگی به منظور حفظ قرآن کریم به مکتب‌خانه‌اش فرستادند و در سن هفت سالگی برای تحصیلات جدید وارد دبستان شد. صبح‌ها به دبستان می‌رفت و عصرها به مکتب‌خانه. پیش از آن که به سن ده سالگی برسد حافظ کل قرآن کریم شد. وی کودکی بسیار تیزهوش بود، چنان‌که هر چیزی را که یک بار می‌خواند به حافظه‌اش می‌سپرد. در همان دوران کودکی به خاطر آن که قرآن را خوب تلاوت می‌کرد، اهالی روستا استاد یوسف صدایش می‌کردند.
● تحصیلات:
در سن دوازده‌ سالگی دوره‌ی ابتدایی را به پایان رسانید. بی‌صبرانه در انتظار روزی بود که وارد دانشگاه الأزهر شود و دانشمندی بزرگ گردد. در شهر طنطا دوره‌های دانش‌سرای مقدماتی و دانش‌سرای عالی دینی را گذرانید و برای ادامه‌ی تحصیل به قاهره رفت و به دانشکده‌ی اصول دین راه یافت و در سال ۳-۱۹۵۲ به اخذ دانش‌نامه‌ی لیسانس با درجه‌ی ممتاز موفق شد سپس در رشته‌ی دبیری دانشکده‌ی زبان عربی ثبت نام کرد و از آن‌ جا نیز به دریافت لیسانس با درجه‌ی ممتاز نایل گردید در سال ۱۹۵۷ به مؤسسه‌ی تحقیقات و مطالعات زبان عربی وابسته به جامعه‌ی کشورهای عربی وارد شد و دیپلم عالی زبان و ادبیات عربی را دریافت نمود و در همین سال‌ها دوره‌ی سه ساله‌ی دکترای دانشکده‌ی اصول دین را نیز با موفقیت در سال ۱۹۶۰ به پایان رسانید و به آماده ساختن رساله‌اش پیرامون زکات در اسلام پرداخت، ولی پیش‌آمدهایی چند باعث تأخیر آن شد و اوضاع مصر رو به وخامت گذاشت تا بالاخره ۱۳ سال بعد یعنی در سال ۱۹۷۳ دکترای خود را با رتبه عالی گرفت.
● مسؤلیت‌های اداری:
در سال ۱۹۵۱ سرپرستی امور دینی وزارت اوقاف مصر در رابطه با خطابه و تدریس و سرپرستی مساجد و سردبیری انجمن ائمه جماعات را عهده‌دار گردید و در سال ۱۹۵۹ در اداره‌ی فرهنگ اسلامی الأزهر مشغول به کار شد و مطبوعات و انتشارات را زیر نظر گرفت و به پاسخگویی سؤالات و شبهاتی که از طریق جراید و غیره که پیرامون اسلام مطرح می‌گردید، پرداخت و در برنامه‌ریزی دفتر هنری اداره‌ی دعوت و ارشاد شرکت جست. در سال ۱۹۶۱ برای مدیریت یک مدرسه علوم دینی نوبنیاد به کشور قطر دعوت شد و این مدرسه را طبق اصولی‌ترین و جدیدترین مبانی علمی و تربیتی پایه‌گذاری کرد و به‌صورت یک مدرسه‌ی نمونه در منطقه خلیج فارس درآورد و طلاب علوم دینی از اطراف و اکناف کشورهای عربی و اسلامی به این مدرسه روی آوردند تا این‌که دانشکده‌ی علوم تربیتی قطر تأسیس شد و به عنوان استاد و رئیس گروه مطالعات اسلامی به آن دانشکده منتقل گردید و تا به امروز، جهاد و رسالتش را در همین دانشکده پی گرفته و می‌گیرد. استاد قرضاوی به همه‌ی علوم اسلامی و نیز به همه‌ی دانش‌هایی که بتوانند در تحقیقات علوم اسلامی به‌کار آیند علاقه‌مند بود. به همین جهت دانشکده‌ی اصول دین را بر دیگر دانشکده‌ها ترجیح می‌داد که دانشکده‌ی تفسیر، حدیث، عقاید و فلسفه و تاریخ اسلامی بود. اما دانش‌پژوهی او در محدوده‌ی علوم اسلامی متوقف نمانده و همواره اصرار داشته است که در ادبیات، تاریخ، فلسفه، علوم تربیتی، روانشناسی، جامعه‌شناسی، اقتصاد و مکتب‌های فکری معاصر نیز صاحب‌نظر باشد و کتابخانه‌ی شخصی وی کتابهای مرجع همه‌ی علوم را در بر دارد.
● فعالیتهای سیاسی و اجتماعی:
استاد در کنار همه‌ی این اشتغالات علمی و اداری، هیچ‌گاه از مسایل اجتماعی نیز بر کنار نبوده و از همان سنین نوجوانی که به دبستان می‌رفت، با قلب و اعصاب و عقل و زبان و نظم و نثر خویش در صحنه‌ی فعالیت‌های اجتماعی حضور داشت و با سرودن قصیده‌های شیوا و ایراد خطابه‌های مؤثر، دانشجویان را به تظاهرات بر علیه ستم دیکتاتوری تشویق می‌کرد وی مسؤل انجمن دانشجویان نهضت اسلامی در دانشکده‌ی اصول دین و سایر دانشکده‌های دانشگاه الأزهر بود و در نبرد کانال سوئز بر علیه استعمار انگلیس در کادر فرماندهی اکیپهای دانشجویی الأزهر عضویت داشت. استاد در این مسیر دعوت و مبارزه انواع اذیت و آزار را متحمل شد. در سال ۱۹۴۹ در روزگار حکومت فاروق زندانی شد. همچنین در دوران حکومت جمال عبدالناصر دوباره در سال‌های ۱۹۵۴ و ۱۹۶۲ به زندان رفت شاید تنها عامل پیوند عمیق، آگاهانه، زنده و مستقیم او با واقعیات و حوادث کشور و میهن گسترده و اسلامی‌اش، ارتباط دیرینه‌ی او با جمعیت اخوان‌المسلمین بوده باشد که وی را از فضای شعر و ادب که سخت به آن گرایش داشت به فضای دعوت و حرکتی فراگیر در جهت تکوین و تربیت نسل اسلامی که اسلام را درست بفهمد و به درستی به آن معتقد باشد و درراه آن جهاد کند، انتقال داد وی در نوجوانی تحت تأثیر مکتب اخوان‌المسلمین و شخصیت‌های بارز آن قرار گرفت و بزرگترین شخصیتی که در زندگی فکری و روحی تحت تأثیر او قرار می‌گرفت، پیشوای شهید، امام حسن البنا مؤسس بزرگترین نهضت‌های اسلامی در قرن بیستم بود وقتی که استاد در سال ۱۹۶۵ آزاد شد. حکومت نظامی وقت او را از ارتباط گرفتن با مردم از طریق سخنرانی و تدریس ممنوع گردانید و ابزار دیگری به‌جز قلم برای او باقی نماند. ناگزیر افکار خود را در قالب سلسله مقالات و کتاب‌ها و رساله‌ها در اختیار مردم گذاشت.
استاد در کنفرانس‌ها و سمینارهای علمی- اسلامی در کشورهای اسلامی و غربی نیز شرکت فعال داشته و دارد از جمله، سمینار تشریع اسلامی در لیبی، اولین کنگره‌ی تاریخ در بیروت، جشنواره‌ی تعلیماتی جامعه‌ی دانشمندان هند و کنفرانس جهانی اقتصاد اسلامی در مکّه‌ی مکرمه و کنفرانس فقه اسلامی در ریاض، کنفرانس دعوت اسلامی در مدینه‌ی منّوره و کنفرانس سالانه‌ی اتحادیه‌ی دانشجویان مسلمان در آمریکا را می‌توان نام برد.
● کارهای هنری و شعری:
نخستین نوشته‌ی استاد، یک نمایشنامه‌ی منظوم به نام یوسف صدیق بود که به تقلید از نمایشنامه‌های لیلی و مجنون و کلئوپاترای احمد شوقی نگاشته، در آن هنگام دانش‌آموز اول متوسطه بود. دکتر قرضاوی را همه‌ی مردم به‌عنوان خطیب، نویسنده و دانشمند می‌شناسند اما کمتر کسی او را به‌عنوان شاعر می‌شناسد در حالی‌که وی زندگی را از نوجوانی با شعر آغاز کرده و در بینِ دوستان و همدوره‌هایش به‌عنوان قرضاوی شاعر معروف است.
استاد در همه‌ی زمینه‌های شعری، به‌جز مدیحه‌سرایی که نوعاً با تملق و چاپلوسی و شخص‌پرستی سروکار دارد سروده‌هایی دارد. اگر او شاعری را ترک نمی‌گفت شاعری کم‌نظیر و زبانزد خاص و عام می‌گردید ولی او شاعری و شعر را ترک گفته و یکسره به نویسندگی در موضوعات گوناگون اسلامی روی آورده و گنجینه‌های پرارزشی را از فراورده‌های دانش و اندیشه‌ی اسلامی تقدیم کرده و راه رهایی و خوشبختی را برای نسلهای حال و آینده‌ی مسلمانان جهان روشن گردانیده است. استاد قرضاوی رئیس اتحادیه‌ی جهانی علمای مسلمان است.
● کتاب‌ها و مقالات:
۱) قطوف دانیة من الکتاب و السنة: در سال ۱۹۵۱ تألیف شده است.
۲) الحلال و الحرام فی الاسلام: در سال ۱۹۶۰ به دستور رؤسای الأزهر تألیف و به زبان‌های ترکی، فارسی و اردو ترجمه شده است.
۳) العبادة فی الاسلام: در سال ۱۹۶۱ تألیف شده است و به زبان فارسی ترجمه شده است..
۴) الناس و الحق: در سال ۱۹۶۶ تألیف و به زبان‌های ترکی و فارسی ترجمه شده است.
۵) مشکلة الفقر و کیف عالجها فی الاسلام: در سال ۱۹۶۷ تألیف و به زبان‌های فارسی و اردو ترجمه شده است.
۶) الایمان و الحیاة: در سال ۱۹۶۹ تألیف و به زبان فارسی ترجمه شده است.
۷) فقه الزکات: در سال ۱۹۶۹ در دو مجلد منتشر گردیده و اثر مهمی در فقه مقارن و حقوق تطبیقی است که به شایسته‌ترین وجهی به بررسی همه جانبه‌ی زکات در اسلام در پرتو قرآن و حدیث و با مراجعه‌ی دقیق به منابع معتبر فقهی هر یک از مذاهب مشهور اسلامی، پرداخته است.
۸) شریعة الاسلام خلودها و صلاحها للتطبیق فی کل زمان و مکان: در سال ۱۹۷۲ تألیف شده است.
۹) الخصائص العامة للاسلام: در سال ۱۹۷۷ تألیف شده است.
۱۰) الصبر فی القرآن: نمونه‌ای از تحقیق موضوعی در قرآن است و به زبان فارسی ترجمه شده است.
۱۱) عالم و طاغیة: یک نمایشنامه‌ی تاریخی است در سال ۱۹۶۶ نوشته وبه ترکی و فارسی ترجمه شده است.
۱۲) هدی الاسلام: مجموعه‌ای از فتاوی استاد و راه‌حلهای اصیل اسلامی برای مشکلات مسلمانان معاصر است.
۱۳) غیر المسلمین فی المجتمع الاسلامی: در سال ۱۹۷۷ منتشر یافته است.
۱۴) الحلول المستوردة و کیف جنت علی امتنا: در سال ۱۹۷۱ تألیف و به ترکی ترجمه شده است.
۱۵) الحل الاسلامی فریضة و ضرورة: در سال ۱۹۷۴ منتشر شده است.
۱۶) از تاریخ فوق به بعد ده‌هها کتاب ومقاله نوشته‌اند که با زبان‌های مختلف از جمله فارسی و کردی ترجمه گردیده‌اند و در لیست فوق موجود نمی‌باشند.
۱۷) دارای سایت اینترنتی بوده و کلیه‌ی فعالیت‌های ایشان در سایت موجود می‌باشند.
همچنین استاد در تألیف بیش از ۲۰ جلد کتاب درسی در رابطه با توحید، فقه، تفسیر، حدیث، جامعه‌شناسی اسلامی، فلسفه، اخلاق و غیره، طبق برنامه‌ی وزارت آموزش و پرورش قطر همکاری مؤثری داشته است.
همچنین برای سمینارها و کنفرانس‌های مختلف علمی و اسلامی نیز مقالات تحقیقی متعددی تهیه کرده است و به صورت‌های گوناگونی انتشار یافته‌اند و همچنین روزنامه‌ها و مجلات متعددی مستمراً نشر مقالات استاد را بر عهده داشته و دارند که «الأزهر»، «نورالاسلام»، «منبرالاسلام»، الدعوة» در مصر و «حضارة‌الاسلام» در دمشق و «الشهاب و المسلم المعاصر» در لبنان و «البعث‌الاسلامی» در هند و «المجتمع» و «الوعی‌الاسلامی» در کویت و «الدوحة» در قطر، از آن جمله‌اند.
انشاءالله خداوند اجر و پاداشش را زیاد گرداند
«وآخر دعوانا ان الحمدلله رب العالمین»

منبع : پایگاه اطلاع رسانی اصلاح