درختان کهنسال یزد

درختان کهنسال استان یزد، به عنوان میراث جاودان پایداری در کویر بوده و یکی از مهمترین قابلیت‌های جذب گرشران طبیعی و رونق دادن به صنعت اکوتوریسم کشور محسوب می‌شوند.
با شناسائی ۱۴ پایه درختان دیر زیست دیگر تعداد این درختان ارزشمند در استان یزد به ۳۸ پایه رسید.
این آمار بر اساس آخرین مطالعه انجام شده از سوی گروه تحقیقات اکوفیزیولوژیکی موسسه تحقیقات جنگل و مرتع سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری ارائه شده است.
اکثر درختان دیر زیست در استان یزد بین ۸۰۰ تا هزار و ۵۰۰ سال عمر دارند که علاوه بر اینکه جزء مهمترین ذخایر ژنتیکی گیاهی به شمار می‌روند مورد توجه گردشگران داخلی و خارجی و علاقه‌مندان به طبیعت محسوب می‌شوند.
در سال گذشته سرو چهارهزار و ۵۰۰ ساله شهرستان ابرکوه بعنوان یکی از مشهورترین درختان دیر زیست از سوی شورای عالی محیط زیست به عنوان میراث ملی و طبیعی کشور به ثبت رسید.
از مهمترین درختان کهنسال استان می‌توان به چنار کرخنگان شهرستان خاتم، چنار باجگان بافق، سرو نگ آباد مهریز ، سرو چم در شهرستان تفت، سرو و چنار چک چک در اردکان، سرو خرو طبس، درختان کنهسال بنه و زبان گنجشک در نقاط مختلف نام برد.
در گزارش موسسه تحقیقات جنگل و مرتع اعتقادات و باورهای مردمی از دلایل حفظ درختان دیر زیست عنوان شده است بسیاری از این درختان برای مردم مقدس بوده و با داستان‌ها و افسانه‌های متعددی در آمیخته است.
به عنوان مثال درخت سرو خرو در شهرستان طبس با قدمتی حدود چهار هزار سال از تقرب خاص نزد اهالی برخوردار است.
اهالی محل شب‌های جمعه در آن چراغی می‌افروزند و به آن پارچه بسته و مراد خود را طلب می‌کنند.
چنار چک چک هزار و ۴۰۰ سال سن دارد و از نظر زردشتیان بسیار مقدس است، این درخت تا کنون دو مرتبه تحت تاثیر ریزش کوه شکسته و مجددا روئیده است.
اهالی روستای همجوار با چنار تنگ چنار مهریز اعتقاد دارند این درخت هر هزار سال یکبار خود به خود آتش می‌گیرد و خاموش می‌شود و برای دومین بار حدود ۲۰ سال پیش درخت آتش گرفته است.
درخت ارس باجگان در شهرستان بافق نیز بسیار مورد احترام اهالی است، در میان مردم شایع است که نجاری جهت ساختن دار قالی اقدام به بریدن تعدادی از شاخه‌های درخت کرده که به گفته اهالی درخت جرم و خون که احتمالا صمغ درخت بوده ترشح کرده و نجار با تداعی مقدس بودن درخت از بریدن آن صرف نظر کرده است.
سرو دربید یزد نیز مورد توجه مردم است و اهالی منطقه جهت بر آورده شدن حاجات خود نخ های رنگین به آن آویزان می‌کنند.
از چوپ چنار تلکین آباد نیرو زبان گنجشک میبد نیز برای ساختن تابوت بزرگی به نام نخل استفاده شده که در عزاداری امام حسین (ع) بهره‌برداری می‌شود و از درختان مقدس به شمار می‌رود.
هم اکنون و بنا به اظهار کارشناسان تعدادی از درختان دیر زیست بواسطه بر هم خوردن اکوسیستم طبیعی و مدیریت نادرست در معرض خطر نابودی قرار گرفته‌اند.
فرو افتادن سرو فیروز آباد صدوق با هزار و ۷۰۰ سال سن در طوفان خرداد سال ۱۳۸۲ نمونه‌ای ازین دست به شمار می‌رود.
این درخت باشکوه بر اثر وزش طوفان و بواسطه عدم مراقبت صحیح و علمی از ناحیه تنه شکسته شد و از بین رفت.
عضو موسسه تحقیقات جنگل و مرتع سازمان جنگل‌ها مراتع و آبخیزداری معتقد است مدیریت نادرست و اجرای پروژه های عمرانی نظیر محوطه‌سازی، آسفالت و خانه‌سازی در مجاورت درختان دیر زیست بقای این درختان را در استان یزد تهدید می‌کند.
دکتر سودابه کروری گفت: «درختان کهنسال طی قرن‌ها موانع اکولوژیک و تنش‌های نامساعد محیطی را پشت سر نهاده‌اند لیکن در صورت عدم حمایت مادی و معنوی به صورت جدی تهدید می‌شوند.»
وی تاکید کرد: «بر اساس تحقیقات انجام شده تمام سروهای کهنسال موجود در استان یزد از یک پایه مادی بوده بدین معنی که از یک درخت تکثیر شده‌اند و این امر با تفکرات ایرانیان باستان مطابقت دارد.»
وی افزود: «درختان دیر زیست مانند تمام موجودات زنده روند تکاملی پیچیده‌ای را تا شرایط موجود طی کرده‌اند که از نظر ملی و طبیعی با حفظ ابنیه تاریخی کشور برابری می‌کنند.»
برخی از درختان کهنسال نظیر سرو منگ آباد مهریز ، سرو خرو طبس و چنار کرخنگان شهرستان خاتم دارای پلاک میراث فرهنگی هستند.
اخیرا مهندس ابراهیم محیطی، مدیر‌کل منابع طبیعی یزد هم از ایجاد باغ ملی درختان دیر زیست در این استان خبر داد.
وی گفت: «کار ایجاد این باغ از سوی موسسه تحقیقات جنگل و مرتع و با همکاری مرکز تحقیقات منابع طبیعی و کشاورزی یزد در شهرستان صدوق در حال پیگیری است.»
این مسئول افزود: «در این باغ تمامی پایه‌های دیر زیست موجود جمع آوری و مراقبت می‌شوند.»
وی همچنین از درختان دیر زیست بعنوان سمبلی از مقاومت و پایداری مردم کویر‌نشین در برابر شرایط نامساعد اقلیمی یاد کرد.
محیطی‌ از درختان کهنسال بعنوان یکی از جاذبه‌های طبیعی استان نام برد که در صورت حمایت و سرمایه‌گذاری لازم جلوه بی بدیلی از رابطه تنگاتنگ انسان و طبیعت را به نمایش می‌گذارند.

منبع : وبگاه کویرهای ایران