به مناسبت روز جهانی عصای سفید اصلاح ساختارها در تشکل های نابینایان

چشم سر فرو بسته بر مناظر بی معنا، چشم دل گشوده بر جلوه های پرمعنا، با بال هایی از جنس باورها، پرگشوده بر پهن دشت آگاهی، بر فراز قله های اطمینان ایستاده اند تا چشمان روشن بین، حقیقت وجود آنان را آنگونه که هستند، در اوج شکوفایی دریابند.
در گرامیداشت روز جهانی عصای سفید، بار دیگر پرچم های سپید به اهتزاز درآمدند تا ناقوس عدالتخواهی نابینایان را در سرتاسر جهان به صدا درآوردند و ندا سر دهند که حرکت های نمادین، گره گشای مشکلات افراد نابینا نخواهد بود.
درحال حاضر حدود یک درصد از جمعیت کشور ما را افراد دارای معلولیت بینایی تشکیل می دهند. با وجود اجرای برنامه های پیشگیرانه، کماکان به نظر می رسد که جمعیت این گروه، تابعی از رشد کلی جمعیت در کشور می باشد. بنابراین ارائه خدمات مورد نیاز به افراد مزبور، تنها از عهده سازمان های متولی امور معلولان بر نخواهد آمد که این خود، تأکیدی است بر نقش تشکل های غیردولتی فعال در امور نابینایان. اما آیا این تشکل ها از توان لازم برای همراهی با سازمان های ذی ربط برخوردارند؟
به رغم توسعه کمی فعالیت های غیردولتی در امور نابینایان به ویژه طی دهه گذشته، کماکان برنامه منسجمی جهت پیگیری حقوق افراد نابینا از سوی فعالان این بخش ارائه نشده که دلائل چندی در این خصوص قابل ذکر است:
● بی توجهی به اصلاحات ساختاری
مدیریت متمرکز و انعطاف ناپذیر، اصلی ترین چالش فراروی تشکل های نابینایان محسوب می شود. هیئت های مدیره اکثر این انجمن ها را افرادی تشکیل می دهند که از بضاعت علمی و تجربی چندانی برخوردار نیستند و این درحالی است که از ورود افراد صاحب نظر به ترکیب هیئت مدیره استقبالی به عمل نمی آید. از سوی دیگر مشکلاتی در تنظیم اساسنامه برخی تشکل ها وجود دارد که مانع ایجاد تحولات ساختاری در آنها گردیده، نقش نظارتی مجمع عمومی را کاملاً از میان برده است. طبیعی است که تحت چنین شرایطی امتناع نخبگان نابینا از همگامی با اینگونه مجموعه ها امری دور از انتظار نیست.
با تمام این اوصاف ایجاد شبکه ملی تشکل های نابینایان کشور و کارگروه های تخصصی آن را می توان نقطه عطفی در شکل گیری حرکت های نوین جهت پیگیری مطالبات نابینایان دانست که به طور حتم در سایه مشارکت فعال تحصیل کردگان نابینا، ضمن جلوگیری از اقدامات انحصارطلبانه، زمینه های مساعدی را برای تحقق اهداف پیش روی فراهم خواهد ساخت.
● کم توجهی به نقش آموزش در اجرای برنامه ها
این که تلاش اکثر تشکل های نابینایان به توزیع مایحتاج روزمره بین نیازمندان یا اجرای برنامه های تفریحی بی محتوا محدود می شود نشانگر آن است که گردانندگان این مجموعه ها چنانکه باید به مقتضیات روز جامعه نابینایان واقف نیستند. استقلال فرد نابینا در جامعه کنونی، مستلزم مجهز ساختن او به دانشی است که گره گشای مشکلات وی در عرصه تعاملات اجتماعی باشد. از این رو تدوین و اجرای برنامه های آموزشی برای افراد نابینا و خانواده های آنان با محوریت روانشناسی نابینایان و کمک به مناسبات اجتماعی آنان، آموزش مهارت های حرفه ای به متقاضیان شغل با تکیه بر یافته های نوین در زمینه تکنولوژی آموزشی و حرفه آموزی افراد دارای معلولیت بینایی و ارائه خدمات مشاوره ای به این دسته از افراد در ارتباط با انتخاب شغل، رشته تحصیلی یا همسرگزینی از جمله مواردی به شمار می رود که استقلال اجتماعی نابینایان را تضمین خواهد نمود. لذا توجه به این موارد از سوی تشکل های فعال در امور نابینایان ضرورت دارد.
● عدم بهره مندی از پشتوانه های حقوقی
اگرچه تشکل های نابینایان با مجوز رسمی نهادهای ذی ربط فعالیت می کنند اما عمدتاً از وجاهت حقوقی لازم در مناسبات اداری برخوردار نیستند که خود، مشکلات عدیده ای را در پیگیری مطالبات نابینایان و جذب امکانات جامعه ایجاد نموده است. صرف نظر از راهکارهای درازمدت مانند تدوین لوایحی جهت تقویت پشتوانه های حقوقی این تشکل ها، ایجاد مناسبات تنگاتنگ میان انجمن های نابینایان و سازمان های متولی امور معلولان را نیز می بایستی در برنامه های میان مدت، مدنظر قرار دهیم. بنابراین از فعالان امور نابینایان در بخش های دولتی و خصوصی انتظار می رود تا با درک ضرورت های موجود، بسترهای مناسبی را جهت هم اندیشی و اتخاذ سیاست های مشترک در جهت تقویت جایگاه اجتماعی افراد نابینا فراهم آورند.

حمدالله خواجه حسینی
کارشناس امور توانبخشی سازمان بهزیستی

منبع : روزنامه کیهان