نمایشی از مردم و برای مردم

جشنواره تئاتر خیابانی در مریوان در حالی سومین روز خود را سپری می‌کند که استقبال ۳۰ هزار نفری تماشاگران در ۲ روز گذشته نشان از نفوذپذیری بالای این‌گونه نمایشی در جامعه دارد.
اگرچه اجراهای خیابانی تئاتر طی چند سال گذشته در کشور و بویژه در تهران افزایش یافته است، اما با مروری بر موضوع و شیوه‌های اجرایی این آثار می‌توان دریافت که بسیاری از این نمایش‌ها در تعریف تئاتر خیابانی نمی‌گنجند.
پیش از هر چیز باید تاکید کرد که هر نمایش میدانی که در فضای باز اجرا می‌شود و مردم را به دور خود جمع می‌کند، تئاتر خیابانی نیست. از این‌رو خرده نمایش‌هایی چون معرکه‌گیری، پهلوان بازی و ... را نمی‌توان در زمره تئاتر خیابانی محسوب کرد.
از سوی دیگر، از ابتدای قرن بیستم که تئاتر خیابانی به معنای امروزی تعریف شد و شکل گرفت، همیشه وجهی اجتماعی و سیاسی با رویکردی انتقادی داشته است. از این‌رو تئاتر خیابانی را باید نمایش اعتراض دانست.
پس از پایان جنگ جهانی اول و ظهور جنبش‌های هنری پیش‌رو نظیر دادائیست‌ها، تئاتر خیابانی به مهم‌ترین تریبون انتقاد از جوامع بورژوازی تبدیل شد. اگرچه بعد از آن این‌گونه تئاتری در دهه‌های ۴۰ و ۵۰ میلادی قرن بیستم دچار افول شد اما با شکل‌گیری جنبش دانشجویی در اواخر دهه ۶۰ قرن گذشته در فرانسه، رونقی دوباره یافت.
تئاتر خیابانی در طول سال‌های جنگ ویتنام یکی از رسانه‌های موثر مخالفان لشکرکشی آمریکا به آسیای جنوب شرقی بود و آن روزها در هر شهر اروپایی و آمریکایی می‌شد اجرای چنین آثاری را دید.
با چنین سابقه‌ای می‌توان گفت که تئاتر خیابانی نمایش زنده‌ای است که طرح مسائل روز جامعه و پرداختن به واقعیت‌های مهم و اساسی از ویژگی‌های ذاتی آن است؛ با این تعریف تئاتر خیابانی را می‌توان واکنشی هنری نسبت به رویدادها و واقعیت‌های جامعه دانست.
از نظر شیوه‌های اجرایی نیز، تئاتر خیابانی دارای مولفه‌های ویژه و اختصاصی خود است. این گونه نمایشی، تئاتری غیرقراردادی است که بدون توجه به دغدغه‌های گیشه و برای مخاطبان عادی که همان مردم کوچه و بازار هستند، اجرا می‌شود.
از مهم‌ترین ویژگی‌های این تئاتر باید به مشارکت فعالانه تماشاگران در نمایش اشاره کرد؛ این همراهی به گونه‌ای است که دیوارهای میان نمایشگر و تماشاگر برداشته شده و مخاطب در اجرا به نقش‌آفرینی می‌پردازد.
با این که نفس برگزاری جشنواره تئاتر خیابانی، آن هم در شهر مرزی مریوان اقدامی پسندیده و مثبت است، اما نباید فراموش کرد که تئاتر خیابانی تنها در صورت اجرا در تمام روزهای سال می‌تواند زنده بماند و به رشد خود ادامه دهد. تئاتر خیابانی باید موضوع و داستان خود را از جامعه بگیرد و با پالایش آن در صافی هنر، آن را دوباره در جامعه مطرح کند؛ نمایشی از مردم و برای مردم.
مهدی یاورمنش‌

منبع : روزنامه جام جم