فناوری‌های جدید محتوای دیجیتالی را در اینترنت ارتقا داده است، اقیانوس کم‌عمق

● راه‌های تبادل اطلاعات در اینترنت شامل استفاده از پروتکل‌های برخط زیر است:
▪ پروتکل انتقال فایل(اف‌تی‌پی) و تار جهان‌گستر: به‌دست‌آوردن اطلاعات از راه دور که به کاربران امکان ذخیره‌سازی اطلاعات رایانه‌های دوردست را می‌دهد و همچنین می‌توانند اطلاعاتی را انتقال دهند. اینترنت مهم‌ترین و بزرگ‌ترین راه برای بازیابی و به‌دست آوردن اطلاعات است. وب شامل تعداد بسیار زیادی از اسناد ذخیره‌شده در رایانه‌ها در سراسر جهان است. هر صفحه وب دارای نشانی ویژه خود است و از زبانی که «اچ‌تی‌ام‌ال» نامیده می‌شود استفاده می‌کند. زبان مزبور اجازه برقراری ارتباط با اسنادی که شامل متن، تصویر، و صدا است را می‌دهد. (اچ‌تی‌ام‌ال یک زبان برنامه‌نویسی نشانه‌گذاری است که رسانه‌های چندمنظوره را به زبان نشانه‌گذاری ارسال می‌کند و مرورگر این کدها را به شکل صفحه معمولی نمایش می‌دهد.)
▪ پروتکل وب: وب بر اساس مدل سرویس‌دهنده و کاربر عمل می‌کند. مدل سرویس‌دهنده و کاربر در سامانه‌ شبکه‌های رایانه‌ای دارای ۳ جزء است: سرویس‌دهنده، کاربر و شبکه. منظور از اچ‌تی‌تی‌پی نیز مجموعه قواعد مورد توافق برای تولید برنامه‌های تحت شبکه در اینترنت است.
زیربنا و شالوده تحقیق و ظرفیت جذب دانش علمی و فنی در کشورهای در حال توسعه آن قدر ضعیف است که به سطوح پایین برونداد علمی و کم‌تر توسعه‌یافتگی این جوامع منجر می‌شود. در واقع دانش جدید عمدتا در کشورهای ثروتمندتر ایجاد می‌شود، جایی که سرمایه‌گذاری و هزینه برای تحقیق و توسعه بیشترین و بالاترین سهم را دارا است. یک مطالعه مقایسه‌ای که در سال ۲۰۰۴ توسط «کینگ» از کشورهایی که بیش‌ترین دانش دنیا را تولید می‌کنند انجام شده، حاکی است که محققان هدایت‌شده در ایالات متحده، انگلستان، آلمان و ژاپن، تقریبا ۸۵ درصد از انتشارات مستند دنیا را تولید می‌کنند؛ ۱۶۳ کشور دیگر، یعنی بیشتر کشورهای در حال توسعه، سهم تولیدشان ۵/۲ درصد است. یک مثال از این برونداد ناموزون و نابرابر را در گردهمایی جهانی تحقیقات بهداشت و سلامت در سال ۲۰۰۳ ارائه دادند که تنها۱۰ درصد از تحقیقات بهداشت دنیا، در کشورهای در حال توسعه در حال انجام است. «اسمیت» در مقاله خود در سال ۲۰۰۲ بیان می‌دارد که فقط ۲ درصد از ۳۰۰۰ مجله‌ای که در «مدلاین» نمایه می‌شوند مربوط به این کشورها هستند. به علاوه «آروناکالام» (۲۰۰۰، ۲۰۰۳) تصریح می‌کند که مؤسسات و محققان کشورهای در حال توسعه به دلیل هزینه بالای اشتراک مجله و سازوکار‌‌های توزیع نامناسب، ناکافی و گران، به مبانی نظری تحقیقاتی که در شمال منتشر می‌شوند غالبا دسترسی محدودی دارند یا اصلا دسترسی ندارند. در این شرایط، روشن است که پیشرفت در علوم و توسعه در کشورهای با درآمد کم، تنها با سختی‌های خیلی زیاد و به کندی صورت می‌گیرد.
بنابراین دسترسی آزاد به اطلاعات تحقیقاتی که درون کشور انجام می‌شود و تلاش برای تولید مبانی نظری داخلی برای تحقیقات، راهی است که باید به وسیله محققان و دانشمندان پیموده شود. با وجود درآمد کم محققان و نیز شرکت‌های داخلی، باید دسترسی آزاد را میسر کند و از این راه تا حدودی موانع تحقیق و توسعه را مرتفع ساخت؛ همچنان که در فاصله سال‌های ۱۹۹۰ تا ۱۹۹۶ در کشورهای آسیای جنوب شرقی نیز تحرک‌های قوی برای دسترسی آزاد به اطلاعات و محدود کردن استفاده از حق مولف (مالکیت فکری) صورت گرفت و در مجموع نشانه‌های کمی در جهت محدودکردن عرضه اسناد و مدارک وجود داشت.
اکنون با توجه به چشم انداز ۲۰ ساله کشورمان ایران و اولویت پژوهش‌های زیست‌ـ فناوری، هوافضا، و فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطاتی، آیا بهتر نیست که دولت و نهادهای هدایت‌کننده تحقیقات، برای تولید و اشاعه پایگاه‌های اطلاعاتی تحت وب سرمایه‌گذاری افزون‌تری کنند تا اطلاعات پژوهشی فراهم‌آمده در راستای اولویت‌های پژوهشی کشور، آزادانه در اختیار محققان و دانشمندان جوان قرار گیرد و دیگران نیز به راحتی و در اسرع وقت از نتایج تحقیقات استفاده کنند؟
فارغ از برنامه‌های راهبردی توسعه در کشورهای در حال رشد و اینکه در بدو اجرای برنامه‌های توسعه، حمایت از دسترسی آزاد به اطلاعات باید یک پیش‌شرط توسعه تلقی شود، باید اذعان داشت که در کشورهای پیشرفته‌ای که اکنون وارد دوران فراصنعتی شده‌اند و عینا جامعه اطلاعاتی را تجربه می‌کنند، مالکیت فکری و حمایت جدّی از حق مولف، جایگاه ویژه‌ای در قوانین و مقررات آن‌ها دارد. همچنین باید به نمونه‌های متفاوتی از توجه به طراحی اساسی مالکیت فکری در کشورهای مختلف «آسه‌آن» (اتحادیه کشورهای جنوب شرق آسیا) اشاره کرد. برخی از این کشورها دارای مقررات مالکیت فکری و طرح‌های مشخص توسعه فناوری در مراحل مختلف، اهداف، عملیات، و موارد قابل واگذاری هستند. این کشورها به آموزش، سرمایه‌گذاری، اولویت‌بندی زمینه‌های تحقیقات، نیازهای توسعه منابع انسانی و محصولات مورد انتظار برای طرح‌های تحقیقاتی توجه می‌کنند .
طبق قوانین و مقررات مالکیت فکری در این کشورها، نحوه اشاعه اطلاعات در محیط دیجیتالی که براساس تقاضای مصرف‌کننده است، ابتدا هزینه اطلاعات درخواست‌شده به صورت اعتباری اخذ و سپس برای فرد متقاضی مجوز استفاده صادر می‌شود. اعتبارات اخذ شده از مشتریان پس از کسر هزینه‌های تهیه پایگاه، به صورت درصدی به صورت شش ماهه یا سالانه به حساب مولف واریز و تمام این سازوکار به صورت خودکار انجام می‌شود. در همین قوانین ماده‌ها و بندهایی وجود دارد که برای تداوم چرخه تحقیق و تولید علم و اولویت‌های پژوهشی هر کشور، نتایج تحقیقات (دانشگاهی یا غیر‌دانشگاهی) با دسترسی آزاد در اختیار کاربران قرار می‌گیرد و در این راستا قانون، مدل دسترسی باز را ارائه می‌دهد. اعتقاد قانون‌گذاران بر این است که چرخه تحقیق، همانند وقتی که اسناد و مدارک علمی کارشناسان و متخصصان انتشار می‌یابد، مدل دسترسی باز را ارتقا می‌دهد.
● اشاعه اطلاعات در محیط دیجیتالی با رعایت حریم مالکیت
اشاعه اطلاعات در محیط دیجیتالی منوط به این است که ابتدا از محیط دیجیتالی و امکاناتی که اینترنت یا فضای هوشمند (سایبر) برای اشاعه اطلاعات در اختیار ما قرار داده است، تعریف درستی داشته باشیم.
فناوری‌‌های جدید باعث کمک به انتشار محتوای دیجیتالی در بستر اینترنت شده‌اند. چالش‌های فراروی توزیع سنتی باعث تلاش برای ایجاد کانال‌های تامینی چون فناوری‌های محتوای همراه (همواره در دسترس)، چاپ برحسب تقاضا و مخازن محتوای دیجیتالی برخط می‌شوند. محیط دیجیتالی فرصت‌هایی را برای تجارت الکترونیکی و شکل‌های جدید بازاریابی و پیشرفت در زمینه بازار فراهم آورده است.
فناوری‌های دیجیتالی جدید، کاربری‌ها و استفاده دوباره (مانند کپی کردن و ارتباطات) را آسان می‌کنند و کپی‌هایی که به دست می‌آیند با همان کیفیت نسخه اصلی است و انگیزه را برای خرید نسخه اصلی کم می‌کند. فضای سایبر اشاعه و استفاده دوباره از مواد اطلاعاتی، توزیع برتر از طریق اینترنت و محیط‌های شبکه ای را فراهم می‌کند.
● تعاریف متفاوتی از فضای سایبر ارائه می‌شود؛ از جمله؛
اینترنت یک اقیانوس اطلاعات با ضخامت ۱۰ سانتی‌متر است.
اینترنت مجموعه‌ای از کانال‌های ارتباطی با استانداردهای مشخص خود است که به اطلاعات برخط بستر می‌دهد.

منبع : آموزش فناوری اطلاعات