تروریسم مجازی: افسانه یا واقعیت؟

بسیاری از كارشناسان امنیتی، سیاستمداران و دیگر افراد مرتبط با موضوع، خطر تروریسم مجازی و حمله‌ به سیستم‌های كامپیوتری دولتی و خصوصی و زمین‌گیر كردن بخش‌های نظامی، مالی و خدماتی در جوامع پیشرفته را گوشزد كرده‌اند. این تهدید بالقوه حقیقتا جدی است اما تا كنون علیرغم همه‌ی پیش‌بینی‌های هشدار دهنده، هنوز هیچ گونه تروریسم مجازی در دنیا بروز نكرده است. این مساله موجد این پرسش است كه آیا واقعا خطر و تهدید تروریسم مجازی واقعیت دارد؟ نیروهای روانشناختی، سیاسی و اقتصادی، هماهنگ با هم، ترس از تروریسم مجازی را در جوامع امروزی خصوصا جوامع پیشرفته افزایش داده‌اند. از جنبه‌ی روانشناختی، دو ترس اصلی دنیای مدرن در دل تروریسم مجازی نهفته‌اند. ترس از آمیزه‌ای از حملات خشن و ناگهانی و بی‌اعتمادی و ترس آشكار از تكنولوژی كامپیوتر. تا پیش از ۱۱ سپتامبر رخ دادن مواردی از هك‌های جدی نشان داد كه شبكه‌های كامپیوتری بخش‌های نظامی و انرژی آمریكا آسیب پذیر هستند. پس از ۱۱ سپتامبر با حاكم شدن گفتمان امنیت و تروریسم موضوع تروریسم مجازی به صورت جدی‌تر مطرح شد و به وسیله‌ی فعالان سیاسی، تجاری و امنیتی درگیر با معضل تروریسم به شدت مطرح گردید. اگر چه تا كنون موردی از تروریسم مجازی رخ نداده است اما با توجه به گستردگی و پیچیدگی شبكه‌های كامپیوتری و سیستم‌های كنترل عبور و مرور هوایی در دنیای صنعتی، حتی تهدید بالقوه‌ی تروریسم مجازی نیز خطرآفرین و هشدار دهنده است. هكرها اگر چه انگیزه‌ی تروریستی نداشته و ندارند اما این امر را به اثبات رسانده‌اند كه افراد می‌توانند به اطلاعات حساس و روش‌های عمل و اقدام سرویس‌های مهم و حساس دست پیدا كنند. بنابراین، در تئوری هم كه شده تروریست‌ها قابلیت این را دارند كه به مانند هكرها عمل كنند وبه شبكه‌های كامپیوتری حساس و مهم خصوصی و دولتی راه پیدا كنند و بخش‌های نظامی، مالی و خدماتی را دچار اشكال و یا حتی زمین‌گیر سازند. وابستگی در حال رشد جوامع بشری به تكنولوژی اطلاعات شكل جدیدی از آسیب‌پذیری را موجب شده است كه به تروریست‌ها شانس نزدیك شدن به اهدافشان را كه در حالت عادی به هیچ وجه نمی‌توانستند بدان‌ها دسترسی داشته باشند، داده است. ریشه‌های ذهنیت درباره‌ی تروریسم مجازی به اوایل دهه‌ی ۱۹۹۰ باز می‌گردد زمانی كه استفاده از اینترنت به سرعت داشت رشد می‌كرد و بحث بر سر ظهور جامعه‌ی اطلاعاتی مطالعات گسترده‌یی درباره‌ی خطرات بالقوه‌یی كه پیش روی آمریكای وابسته به تكنولوژی برتر و شبكه‌های كامپیوتری گسترده بود را موجب شد. در اوایل دهه‌ی ۹۰ آكادمی ملی علوم آمریكا گزارش خود درباره‌ی امنیت كامپیوتری را با عباراتی این چنین آغاز كرد: "ما در خطر هستیم. به صورتی روز افزون، آمریكا وابسته به كامپیوترها است، تروریست‌ها فردا ممكن است از طریق صفحه كلید موجد بروز تخریب گسترده‌تری شوند تا از طریق به كارگیری بمب". در همان زمان عبارت "پرل‌هاربور الكترونیكی" ابداع شد كه اشاره به ارتباط داشتن تهدید یك حمله‌ی كامپیوتری به آمریكا با حمله‌ی تاریخی پرل هاربور در جنگ جهانی دوم دارد. از منظر روانشناختی یك تهدید ناشناخته نظیر تروریسم مجازی ترس بیشتری در مخاطبان خود می‌آفریند تا یك تهدید ملموس و شناخته شده. اگر چه تروریسم مجازی در جزئیات خود ناشناخته است و به عنوان تهدیدی مستقیم تاكنون انجام نشده است اما تاثیر روانشناختی آن بر جوامعی كه از چنین تروریسمی نگرانی دارند می‌تواند بسیار قوی باشد و از كارآیی مطلوب جامعه بكاهد. بعلاوه، مخربترین نیروهایی كه در راه فهم تهدید واقعی تروریسم مجازی وجود دارند عبارتند از ترس از ناشناختگی، فقدان اطلاعات یا بدتر از این‌ها داشتن اطلاعات غلط بسیار درباره موضوع. در اینجا لازم است به تفاوت "هك كردن" با تروریسم مجازی اشاره‌ای داشته باشیم. هك‌ كردن هر چند ممكن است با انگیزه‌های سیاسی همراه باشد اما در زمره‌ی تروریسم مجازی جای نمی‌گیرد. هكرها قصد دارند كه اعتراض و یا اختلالی در هدف مورد هك خود ایجاد كنند. آن‌ها قصد كشتن، معلول كردن یا ایجاد وحشت ندارند. البته هك كردن بروز خطر تروریسم مجازی را برای ما برجسته‌تر می‌سازد چرا كه همواره این ترس وجود دارد كه افراد بی مسئولیت و ضد اخلاق از ترفندهایی شبیه ترفندهای هكرها برای انجام اقدامات تروریستی خود استفاده كنند. باهمه اینها مرز میان تروریسم مجازی و هك كردن همیشه روشن و شفاف نیست، خصوصا اگر گروه‌های تروریستی قادر باشند هكرهای نخبه را به كارگیرند یا اگر هكرها تصمیم بگیرند اقدامات خودرا به سوی سیستم‌هایی هدایت كنند كه از عناصر مسلم زیر ساخت‌های ملی می‌باشند نظیر شبكه‌های برق ملی و خدمات اضطراری . به چند دلیل تروریسم مجازی گزینه‌ای جذاب برای تروریست‌های دنیای مدرن محسوب می‌شود:
۱-استفاده از آن ارزانتر از روش‌های تروریستی سنتی است. فقط كافی است كه یك تروریست دسترسی به یك كامپیوتر شخصی و اتصال آن لاین داشته باشد. تروریست‌ها نیازی به خرید سلاح‌هایی نظیر تفنگ و مواد منفجره ندارند در عوض آن‌ها می‌توانند ویروس‌های كامپیوتری تولید و آنها را از طریق یك خط تلفن، كابل یا اتصال بی‌سیم ارسال كنند.
۲-تروریسم مجازی بسیار ناشناخته‌تر از روش‌های سنتی تروریستی است. به مانند بسیاری از كاربران اینترنت، تروریست‌ها از نام‌های اختصاری آن لاین استفاده می‌كنند و یا به عنوان یك كاربر مهمان بر روی یك وب سایت قرار می‌گیرند. بر همین اساس یافتن هویت واقعی تروریست‌ها به وسیله‌ی آژانس‌های امنیتی و نیروهای پلیس بسیار سخت است. در فضای مجازی هیچ مانع فیزیكی نظیر مكان‌های ایست و بازرسی ، مرزی برای عبور و مامور گمركی وجود ند ارد.
۳-تنوع و تعداد اهداف در تروریسم مجازی گسترده هستند. تروریست‌های مجازی می‌توانند كامپیوترها و شبكه‌های كامپیوتری دولت‌ها،‌افراد، شركت‌های خصوصی و غیره را هدف قرار دهند. تعداد و پیچیدگی اهداف بالقوه، ضامن این است كه تروریست‌ها بتوانند ضعف‌ها و آسیب‌پذیر‌ی‌ها را شناسایی و مورد هدف قرار دهند. مطالعات متعددی حكایت ا زاین دارند كه زیر ساخت‌هایی نظیر نیروگاه‌های تولید برق و خدمات اضطراری در مقابل تروریسم مجازی آسیب‌پذیرند چون این زیرساخت‌ها و سیستم‌های كامپیوتری‌ای كه در آن‌ها به كار رفته‌اند بسیار پیچیده‌اند و همین امر حذف تمامی ضعف‌های آن‌ها را غیر ممكن ساخته است.
۴-تروریسم مجازی می‌تواند از دور انجام شود. تروریسم مجازی نیازمند ‌آموزش فیزیكی، سرمایه‌گذاری روانشناختی، خطر مرگ و سفر كمتری از اشكال سنتی تروریسم است و همین عوامل، جذب و آموزش نیروها را برای سازمان‌های تروریستی آسان‌تر ساخته است.
۵-تروریسم مجازی قابلیت تاثیرگذاری مستقیم بر تعداد زیادتری از مردم نسبت به روش‌های سنتی ترور دارد. بنابراین، پوشش اخبار رسانه‌ای این نوع ترور نیز بیشتر است و این یكی از اهدافی است كه تروریست‌ها به دنبال آن هستند.
به هر حال به نظر می‌رسد كه موضوعی با عنوان تروریسم مجازی در دنیای معاصر تا حدی اغراق باشد چرا كه هیچ نمونه‌ی عینی و واقعی از تروریسم مجازی تا كنون رخ نداده است. تا كنون بیشتر حملات مجازی به وسیله‌ی هكرها انجام شده‌اند، هكرهایی كه از اهداف سیاسی برخوردار نبوده و جنجالی كه مد نظر تروریست‌ها است را به وجود نیاورده‌اند. بنابراین، چرا نگرانی‌های زیادی درباره‌ی یك تهدید نسبتا اندك وجود دارد؟
دلایل مختلفی می‌توان برای آن ذكر كرد:
اول- ترویسم مجازی و حملات مجازی از جذابیت خاصی برخوردارند و ذهن بسیاری از مردم را به خود مشغول داشته است نظیر داستان‌های تخیلی.
دوم- رسانه‌های جمعی میان هك‌كردن و تروریسم مجازی تفكیك قائل نمی‌شوند و درباره‌ی تهدید آینده‌ی تروریسم مجازی با استفاده از قیاس‌های غلط ،اغراق می‌كنند. قیاس‌هایی نظیر مورد زیر: "اگر یك نوجوان ۱۶ ساله می‌تواند این كار‌(هك كردن) را انجام دهد، چگونه یك گروه تروریستی خبره و دارای حمایت‌های مالی خوب نتواند؟"
سوم- غفلت و درك ناردست. ترویسم مجازی متشكل از دو حوزه‌ی تروریسم و تكنولوژی است كه بسیاری از مردم از جمله نمایندگان مجلس و مقامات بالای حكومتی درك درستی از آن ندارند و در نتیجه دچار ترس می‌شوند. البته گروه‌هایی هم هستند كه از این غفلت و عدم درك درست سوء استفاده می‌كنند.
چهارم- بعضی از سیاستمداران با دامن زدن به تروریسم مجازی و ترس عمومی به دنبال منافع خودهستند.
پنجم- ابهام درباره‌ی معنی گسترده‌ی تروریسم مجازی . مردم بر اثر این گستردگی معنی گیج شده‌اند و همین امر باعث شده افسانه‌ها و اوهام پردازی‌ها در میان آن‌ها رشد چشمگیری یابد. اما تهدید تروریسم مجازی در آینده جدی است. نقل قول جالب توجهی از "فرانك كیلوفو" از اداره‌ی امنیت داخلی آمریكا وجود دارد و آن این است كه: "اگر در حال حاضر بن لادن انگشت بر روی ماشه دارد، نوه‌ی او ممكن است انگشت بر روی ماوس كامپیوتر داشته باشد". در حال حاضر نیز القاعده نشان داده است كه علاقه‌ی وافری به استفاده از تكنولوژی مدرن دارد به طوری كه سایت‌های زیادی مختص بن لادن و دیگر رهبران القاعده وجود دارند كه دلالت بر علاقه و درك آن‌ها درباره‌ی اهمیت استفاده از این سلاح مجازی جدید دارد. تروریست‌های آینده ممكن است به توان بالقوه‌ی تروریسم مجازی پی ببرند و قادر به بكارگیری آن بشوند. همان طور كه دنیاهای مجازی و واقعی درحال ادغام هستند تروریسم مجازی نیز ممكن است برای تروریست‌ها جذاب‌تر شود. به عنوان مثال یك گروه تروریست ممكن است به صورت همزمان یك بمب را در یك ایستگاه راه آهن منفجر و در همان زمان به زیرساخت‌های ارتباطی نیز حمله‌ی مجازی كند.
نكته قابل توجه این است كه درحال حاضر به صورتی تناقض‌آمیز، موفقیت درجنگ علیه تروریسم احتمالا تروریست‌ها را هر چه بیشتر به سوی سلاح‌های غیر متعارف نظیر تروریسم مجازی سوق می‌دهد.

منبع : خبرگزاری ایسنا