آثار تروفو

شخصیت های آثار تروفو همگی به خانواده خیالی بزرگی تعلق دارند و همه آنها كم و بیش خویشاوندند. تروفو حتی برای نقش های به اصطلاح فرعی هم اهمیت زیادی قائل بود. این نكته مارا بی درنگ به یاد جنایت كار ولگرد فیلم «به پیانیست شلیك كن» - با بازی دانیل بالانژه و سرژ داوری _ می اندازد. این دو در خلق فضای مضحك این فیلم نقش اساسی را ایفا می كنند. به علاوه حضور شخصیت های فرعی قوی، یكی از ویژگی های مثبت و برجسته «به پیانیست شلیك كن» به حساب می آید.
شخصیت هایی چون برادران سارویان، صاحب كافه، زن او و كلاریس روسپی. این نكته در مورد سایر آثار تروفونیز صادق است. خدمتكار محل سكونت میشل بوكه در «عروس سیاهپوش»، زن جوانی كه در «پول توجیبی» می خواهد زندگی اش را دوباره بسازد، بیگانه ای كه در پایان «ماوای زناشویی» آن زوج جوان را آشفته می كند، كشیش عجیب فیلم «سرانجام یكشنبه!» یا پیرمرد انگلیسی جذاب فیلم «دو دختر انگلیسی» كه در همسایگی پرسوناژ های اصلی زندگی می كند، همگی با ارائه شمایل دقیقی از خودشان به داستان وزن بیشتری می بخشد و با فراهم آوردن پیرنگی استوار برای تحول شخصیت های اصلی در جهت تشریح و توصیف بهتر آنان گام بر می دارند.
● كودكان
دوران كودكی و نوجوانی جایگاه اساسی را در آثار فرانسواتروفو و نیز در درك كلی او از زندگی به خود اختصاص می دهد: «برنانوس بسیار مرا تحت تأثیر قرار داد٬او در «روزنگار یك كشیش روستایی» آورده است:«دریافتم كه دوران نوجوانی مقدس است. خطری كه باید به استقبال آن رفت و فهمید كه این خطر نیز مقدس است.» این جمله شگفت انگیز تأثیر زیادی روی من گذاشت و از آن اشباع شدم. این حمله سحرآمیز و واقعی است.»
كمك تروفو به سازمان یونسكو _ در دسامبر ۱۹۷۹ _ به خطابه ای در دفاع از كودكان همراه بود: «وقتی سینماگری درباره كودكان فیلم می سازد مسئولیت سنگین تری را بر عهده دارد. چون در برابر هر عملی كه كودك فیلم انجام می دهد احساس نمادینی در مخاطب ایجاد می شود كه نمی توان جلوی آن را گرفت. وقتی كارهای كودكی را روی پرده به تماشا می نشینیم بی درنگ به یاد دوران كودكی خودمان می افتیم و این طور به نظرمان می رسد كه هر كاری كه این كودك انجام می دهد خودمان در هیئت كودكی در حال انجامش هستیم.»
تروفو عشق، احترام و حیای خاصی برای كودكان قائل است. در آثار او از كودك نه كاریكاتوری ساخته می شود، نه تصویری آرمانی، به خصوص اگر فیلم حول محور كودكی دور بزند. در «ژول و ژیم» سابین هودپین دختر بچه شیطانی بیش نیست اما حضورش برای ایجاد توازن در فیلم اجتناب ناپذیر است. بازیگران نوجوان فیلم «ژول توجیبی» نقش متفاوتی دارند بدین معنا كه آنها به صورت كاملاً طبیعی _ مضحك یا جدی _ خیالباف و زرنگ هستند اما قهرمانان افسانه ای نیستند. در «كودك وحشی» نیز شاهد توجه و مهربانی این سینما گر نسبت به كودكی رها شده هستیم. تروفو كه خود را به نوعی یتیم و فردی خود آموخته در نظر می گیرد با ایفای نقش دكتر ایتارد به تصویر آرمانی خود دست می یابد.
● مردان
با ترسیم نموداری از ویژگی های برجسته بازیگران مرد در دنیای تروفو خیلی زود غلبه شخصیت های خشك و مضطرب برملا می گردد. كسانی كه تروفو از آنان به عنوان شخصیت های پریشان و سرگشته یاد می كند. این توصیف بسیار برازنده شارل دنر در «عروس سیاهپوش»، «دختر زیبایی مثل من» و «مردی كه زنها را دوست داشت» است.الگوهای دیگری همچون فیلیپ لئوتار در «دو دختر انگلیسی» یا ژان دالته در «اتاق سبز» پدیدار می شوند. آنها فربه هستند در حالی كه در برابرشان لاغر اندام ها قراردارند. اما تروفو بازیگران «درشت هیكلی» را كه به هیكل شان اتكا می كنند دوست نداشت. همیشه می خواست كه پرسوناژهای مردش سبك باشند، به همین دلیل از كاركردن با ژرار دپاردیو بیم داشت. ولی در این مورد اشتباه می كرد چون دپاردیو، به رغم هیكل تنومندش، بازیگری بسیار سبك است به طوری كه هنگام بازیگری گویی كه در هوا پرواز می كند. با انعطاف و نرمی خاصی حركت می كند و می توان نوعی زنانگی، صمیمیت كودكانه، ظرافت و شكنندگی را در وجودش یافت.
شخصیت خیالی آنتوان دوانل تركیب اتوبیوگرافیك مضاعفی است كه آمیزه ای از شخصیت مؤلف و بازیگر را به معرض دید مخاطب می گذارد. این شخصیت چنان قوی، مبهم و متناقض ظاهر می شود كه نه تروفو و نه لئو هرگز نمی توانستند _ یا نمی خواستند _ حد و مرزی برای آن قائل شوند. در «عشق گریزان»، سوزان شیفمن فكر یافتن پایانی را به كارگردان القا كرد كه امكان خروج دوانل و لئو را از اثر تروفو فراهم آورد اما هیچ گامی در این جهت برداشته نشد. بنابراین كار بی نظیری در تاریخ سینما انجام شد بدین معنا كه مخاطب شاهد پیرشدن شخصیتی از فیلمی به فیلم دیگر است درحالی كه تمام زندگی خصوصی اش را به تماشا می نشیند و در نهایت با شناخت این شخصیت پی به هویت سه تن می برد: بازیگر فیلم (لئو) ،مؤلف آن (تروفو) و مردی كه هر بار آنان را باز می یابند.
● زنان
تروفو زنان سینما را دوست داشت و نگاهی عاشقانه و حرفه ای به آنان داشت.ژان مورو زنی باشكوه، غیر قابل پیش بینی و منادی زندگی و مرگ را به نمایش می گذارد. در عوض ماری دوبوا زنی آرام، ملیح و مصمم را متجسم می سازد نقش او در «ژول و ژیم» به نقش برنادت لافون در «دختر زیبایی مثل من» نزدیك است. كلودجید با بازی در نقش همسر آنتوان دوانل راه ماری را ادامه می دهد. دلفین سیریگ در «توبه های دزدیده شده» به خاطر عشق اسرارآمیز و مسخره اش بیشتر به كیت نزدیك است. فرانسواز دورلئاك در «پوست لطیف» تركیب جالبی از معصومیت غریزی و پنهان كاری «یك زن جوان مدرن» را به نمایش می گذارد.
كاترین دونوو كه یكی از بزرگ ترین داستان های عشقی زندگی واقعی این سینماگر را ساخت، از چنان زیبایی خیره كننده ای بهره مند است كه ورطه های خطر را از دیده پنهان می دارد. عدم حضوری كه در بازی او جاری بود تروفو را متحیر می ساخت. فانی اردان به رغم اینكه شور انگیزتر است راه او را پی می گیرد. ناتالی بای و ایزابل آجانی دختران آرام و موقری هستند كه شور عاشقانه آنان را به فراسوی مرزهای زندگی هدایت می كند. ماری فرانس په زیه نمونه بارز یك زن پاریسی است. بدون تردید او از دیدگاه اجتماعی شاخص ترین نمونه قهرمان زن تروفوست. اما در عین حال سهل الوصول ترین آنان نیست...از آنجایی كه زن در آثار تروفو همیشه به صورت یك راز جلوه گر می شود برای مردی كه خواهان تملك اوست همچون معمایی ژرف و گاه خطرناك رخ می نمایاند. او موجودی است كه دچار دگردیسی شده و مرد تنها پژواك هایی از وجود واقعی اش را احساس می كند.
در آثار تروفو این زنانند كه بازی را هدایت می كنند. لاشونی در «پوست لطیف» - بعد از تاخیر بسیار _ بالاخره قید همه چیز را می زند، رشته های پیونددهنده خود و همسرش را پاره می كند و به معشوقه اش پیشنهاد زندگی مشترك، عشقی عیان و بدون پنهان كاری را می دهد. نیكول، مهماندار زیبای خطوط هوایی پیشنهاد او را رد می كند و همسر رهاشده اش او را به ضرب گلوله تفنگ شكاری در رستورانی در ملأ عام از پای در می آورد. موران، برادر پرهیجان فرگوس _ نقاش فیلم «عروس سیاهپوش» - سعی می كند تا معمای زن را حل كند و به عشقش ابعادی جهانی ببخشد ولی او نیز جان خود را بر سر این كار از دست می دهد.زن آثار تروفو اخلاق گراست. برعكس مردها دست به دوز و كلك و حقه بازی نمی زند، مگر برای نجات دیگری و به خاطر وفاداری! مثل ماریون اشنایدر در «آخرین مترو». این زن است كه حركت ایجاد می كند. در واقع او ضرباهنگی است كه مردان و داستان را به دنبال خود به پیش می راند. او دنیای تصاویر را به حركت وامی دارد.
كاترین در «ژول و ژیم»، ماریون در «الهه می سی سی پی»، باربارا بكر در «سرانجام یكشنبه!» همگی رفتاری غیرقابل كنترل اما تعیین كننده دارند. آنها به طرز بی رحمانه ای مسیری را دنبال می كنند كه سایر شخصیت های داستان از آن به دور می مانند. زنان حامل سرنوشت هستند. ژولی كوهلر در «عروس سیاهپوش» و كامیل بلیس در «دختر زیبایی مثل من» به پیش می روند و تا انتهای سرنوشت شان گام برمی دارند و مردان پیرامونشان در تعقیب آنان كامیاب نمی شوند. زنان بر شكلی از الوهیت وصال ناپذیر دلالت دارند و نمی توان آنها را به چنگ آورد مگر جلوه هایی از وجودشان را. جلوه هایی چون مجسمه، نقاشی، نوشته یا عكس! (اشاره به «ژول و ژیم»، «عروس سیاهپوش»، «دو دختر انگلیسی» و «عشق گریزان»).
زن در آثار تروفو موضوع آیینی است كه می تواند به مرز تعصب نیز كشیده شود. همچون تعصب موران در عروس سیاهپوش. زن چه در هیئت یك بورژوا، چه در جامه یك دختر جوان و چه در مقام یك خیابان گرد، پدیده ای الهی است. زن در آثار تروفو همان نیرویی است كه داستان را به پیش می برد.

علی نیرومندپور (آرش)

منبع : عصر يخبندان