جمعه, ۱۴ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 3 May, 2024
مجله ویستا
بررسی دیدگاه بونوئل درباره بورژوازی
بونوئل از همان فیلمهای اول خود به بورژوازی و طبقه بورژوا میپردازد، بهیاد بیاوریم پیانو را در فیلم سگ آندلسی (۱۹۲۸) كه نمادِ بورژوازی است ودر درون پیانو لاشههای پوسیده الاغها را قرار داد یا فیلم عصر طلایی (۱۹۳۰)كه آن را داستان یك عشق جنونآمیز دانستهاند ولی عشق در نظام ارزشگذاری بورژوایی جایی ندارد زیرا شخص، گاه برای رسیدن به معشوق باید بهتمام منافع خود پشت پا بزند و اصولاً در فیلم عصر طلایی میبینیم كهبورژوازی و نیروهای حافظ منافعش مانع از وصال عاشق و معشوق فیلممیشوند.برنامه نمایش عصر طلایی شامل بیانیه مصوری كه توسطسوررئالیستها نوشته شده بود نیز میشد در این بیانیه آمده است:«بنیادهانهاده میشوند، رسوم به عقاید جزمی مبدل میگردند، مأمورین پلیسدرست به همان صورتی كه در زندگی روزمره روی میدهد، به مردم فشارمیآورند. و درست مانند زندگی روزمره حوادث در جامعه بورژوایی رویمیدهد، ولی جامعه هیچ توجهی بدان ندارد. اما چنین حوادثی (كه در فیلمبونوئل با حالتی حق به جانب تحریف نشدهاند) جامعه پوسیدهای را كه بهكمك كشیشان و پلیس سعی میكند مصنوعاً عمر درازتری داشته باشند،بیشتر تضعیف میكند اما این عشق است كه گذار از بدبینی به عمل را سببمیشود؛ عشق در ارزش گذاری بورژوازی چون منشأ تمام پلیدیها تقبیحشده است، زیرا عشق مستلزم فدا كردن تمام ارزشهای دیگر است: مقام،خانواده و افتخار.»(۱) پس از نمایش عصر طلایی عدهای از تماشاگران آشوببه پا كردند و آقای شیاپ رئیس شهربانی پاریس نمایش فیلم را متوقف وكلیه نسخههای آن را ضبط كرد در برابر این اعتراضات لئون موسیناك در یكیاز روزنامههای تندروی چپ چنین نوشت: «تا كنون سینما چنین قدرت وچنین نفرتی نسبت به قراردادها، جامعه بورژوا و آلات و ادوات این جامعهیعنی پلیسی، باورها و... با یك اُردنگ نشان نداده است.» بونوئل درخانوادهای بورژوا به دنیا آمده و بزرگ شده است در نتیجه نسبت به اینطبقه شناخت دقیقی دارد. بررسی اصول اخلاقی طبقه بورژوا یكی از اصولتفكرات اوست و در بیشتر آثار او دیده میشود آثاری مانند: زنی بدونعشق (۱۹۵۱)، ال (۱۹۵۲)، ویریدیانا (۱۹۶۰)، ملك الموت (۱۹۶۲)، خاطرات یكمستخدمه (۱۹۶۳)، جذابیت پنهان بورژوازی (۱۹۷۲) و... در این میان بونوئلدر فیلم تریستانا (۱۹۷۰)، طبقه خرده بورژوای سنتی را به طرز عمیقی بررسیكرده است. حال ببینیم كه بورژوا كیست و بورژوازی چیست؟
«بورژوازی در اصل، در فرانسه، بهطبقه متوسط سوداگر و كاسبكار و یا شهرنشینانی كه بر املاك از حقوق سیاسیبرخوردار بودند اطلاق میشد، اما رفته رفتهدر مباحث سیاسی معنای خاص و وسیعیگرفت... بورژوازی در اصطلاحماركسیستی به معنای سرمایهداران،سوداگران، كاسبكاران و دارندگان مشاغلآزاد است در مقابل «پرولتاریا» كه تنها بافروش نیروی كار میزید بر حسب این طبقهبندی بورژوازی از سویی به سرمایه دارانصنعتی و مالی و از سوی دیگر بهبورژوازی بزرگ «كاپیتالیستها» و خردهبورژوازی )پیشهوران خرده پا، دكانداران ودیگرانی كه سطح زندگیشان خیلی بالاتر ازسطح پرولتاریانیست تقسیم میشود( برطبق نظر ماركس، كاپیتالیسم از رشد طبقهمتوسط سوداگر و صنعتگر جامعه قرونوسطایی پدید آمد و بر ویرانههای آنحاكمیت سیاسی خود را مستقر كرد. بدینترتیب لفظ بورژوا به این معنایماركسیستی باب شد و گاه نیز همان معنیاصلی كلمه یعنی طبقه متوسط از آن ارادهمیشود...»(۲) بونوئل همانطور كه ذكر شدبه دلیل شناخت عمیقش از طبقه بورژوابخوبی نقاط ضعف آنها را در فیلمهایشمطرح میكند:
«بورژوا پول كسب نمیكند، زیرا وجهمشتركی میان كار و مزد او نیست، بلكه فقط آن را خرج میكند، پس اگر فقیر هم باشد، درتجمل زندگی میكند. برای او همه چیزتجمل است.»(۳) به عنوان مثال دون لوپهبورژوای فیلم تریستانا میگوید: «من حتیبرای نجات زندگیم حاضر نیستم كار بكنم ومیبینی... ممكنه وضعم خوب نباشد... امابدون اینكه هیچ كاری بكنم زندگیم را سرمیكنم.» «بورژوا نمیخواهد آنچه را كه هست براو آشكار كنند، بلكه میخواهد آنچه را كهگمان میكند هست به او نشان دهند.»(۴) بهاین دلیل از تملق خوشحال میشود و برایاینكه بتواند نظرها را به خود جلب كندمجبور است تظاهر كند به همین جهتبورژوا در برخورد با مسائل، نسبت بهموقعیت زمانی و مكانی كه دارد اظهار نظرمیكند، و چون شرایط زمانی و مكانی درتغییر است، نظریات بورژوا هم دائماً تغییرمیكند. این تغییر به علت كسب آگاهی وشعور بیشتر و درك صحیحتر مطلبنیست، بلكه علت آن جلب توجه است. دربرخورد با مذهب لحظهای وانمود میكند كهبه خدا اعتقاد ندارد، لحظهای بعد از مومنینمقدس است، و در واقع با مذهب طریقمعامله در پیش میگیرد. خصوصیاتتظاهر در او باعث میشود كه هر لحظهشخصیت دیگری بیابد و نسبت به موقعیتخود تصمیمی متفاوت بگیرد در ابتدای فیلمتریستانا این مسئله را مشاهده میكنیم:
دون لوپه: «اگر چیز، به خصوصیه كه توبهش علاقه داری....» )تریستانا صلیبی برمیدارد و به او نشان میدهد( تریستانا: «بلهاین صلیب، مادرم وقتی مرد این تویدستهایش بود )دون لوپه صلیب را میگیردو با بیعلاقگی آن را ورانداز میكند ودوباره به تریستانا میدهد.( دون لوپه:«باشه، برش دار، اما فقط تو اتاق خودتنگهش دار. امیدوارم بزودی همه اینخرافات را كه مغز تو را باهاش پر كردهانداز كلهات بیرون كنم....» ولی بعداً میبینیم كهدون لوپه چهار كشیش را در خانه خودمیپذیرد و آنها را رفیق خود خطاب میكندو با هم غذا میخورند. بورژوا، برای حفظموجودیت خود، به تبلیغ درباره خود اهمیتفراوانی میدهد و برای جلب نظر به دیگرانكمك میكند.بونوئل با ظرافت خاصی اینمسئله را در صحنهای از فیلم تریستانا بهتصویر كشیده است:
صدایی از خارج صحنه: «دزد و بگیرید...دزد و بگیرید.... بگیریدش» (بچه ولگردی درحالی كه یك كیف زنانه در دستش است بهمیان صحنه میدود و از كنار دون لوپه وتریستانا میگذرد و به داخل كوچه میپیچد.حركت افقی دوربین او را دنبال میكند. ازهمان خیابانی كه بچه ولگرد آمده بود،مردی دوان دوان سر میرسد و به طرفدون لوپه میآید. یقه كتش را بر میگرداند تانشان دهد پلیس است)
پلیس: یه بچه ولگرد ندیدید از این طرفدر بره؟
دون لوپه ( به سردی): یه كیف تو دستشبود؟
پلیس: آره
(دون لوپه عصایش را بلند میكند وكوچه دیگری را نشان میدهد( دون لوپه: ازاون طرف رفت)
دون لوپه: بیا
تریستانا (با گیجی): «اما... اما از توی اونكوچه رفت. چرا گفتید...»
دون لوپه: «چون ضعیف بود باید ازشحمایت میشد. نظمیه نماینده زور است وبچهای كه من ازش دفاع كردم مظهر ضعفاست.»
بورژوا در ارتباط با زن، نسبت به اواحساس مالكیت میكند. زن در نظر بورژواموجودی است كه همیشه باید تحت الحمایهمرد قرار گیرد، و تنها كار مهمی كه میتواندانجام دهد، آماده كردن وسایل زندگی و لذتبخشیدن به مرد است:
دون لوپه: «اگر زن وفادار میخوایپاشو بشكن و تو خونه نگهش دار (بهتریستانا) چیزی میخوای بگی؟» (نمایدرشت از تریستانا كه چشمانش پر از اشكشده، سرش را تكان میدهد)
تریستانا: «من؟ نه آقا»(۵)
مسئله زن و بورژوا مسئله مهمی است.بورژوا بنابر عادت در صدد است تا ازفرصتی كوتاه استفاده نموده و زندلخواهش را تصاحب كند، اگر چه آن زندارای شوهر باشد. به عنوان مثال در فیلماِل میبینیم كه فرانسیسكو، عاشق گلوریامیشود ولی گلوریا نامزد رائول است.فرانسیسكو آنها را به شام دعوت میكند ودر آن موقعیت مقام و ثروت خود را به رخآنها میكشد و آرام آرام گلوریا را از چنگرائول در میآورد یا در فیلم زنی بدونعشق (۱۹۵۱) زن جوان و زیبایی درگیرازدواج ناخواسته بورژوایی میشود وهمسر مرد میانسالی میشود یادون خایمهدر فیلم ویریدیاناحتی میخواهد برادرزادهاش، ویریدیانا را كه راهبهای جواناست، تصاحب كند و... البته عقاید ضدبورژوازی بونوئل به تمایلات چپ او برمیگردد. در سالهای پیش از ۱۹۲۵ آندرهبرتون و بونوئل و سایر سوررئالیستهاتمایلات كمونیستی داشتند تا آنجا كه درشماره سوم نشریه سوررئالیسم در خدمتانقلاب چنین نوشتند: «قبول ماتریالیسمدیالكتیك به عنوان تنها فلسفه انقلابی، دركو پذیرش بیچون و چرای این ماتریالیسم ازسوی روشنفكرانِ دارای گرایشهای ایدهآلیستی، صرف نظر از چگونگی سازگاریاین ایده آلیسم، با توجه به مسائل مشخصانقلاب - اینهاست ویژگیهای بنیادین رشدسوررئالیستها.»(۶) البته سوررئالیستهابیشتر طرفدار تروتسكی بودند و اصولاًاندیشههای انقلابی در آثار سوررئالیستیریشه چپ دارند از سال ۱۹۲۵ به بعد برتونو بونوئل و سایر سوررئالیستها تمایلاتچپ خود را به علت تحجر حزب كمونیستآن زمان به كناری مینهند ولی بعد از آناندیشههای انقلابی همچنان درسوررئالیستها ادامه دارد و سوررئالیستهاهمچنان به این اصل معتقد بودند كه انقلابتمامی ندارد و این اعتقاد را بونوئل هم درآثارش تا پایان حفظ كرد یكی از مصادیقانقلابی بودن این بود كه بونوئل همچونسوررئالیستهای دیگر قصدش آشكارساختن نقاط ضعف و خطاهای نظامبورژوازی بود كه با خواستههای نا مشروعخود در پناه مذهب و قانون از جامعه بشریسؤ استفاده میكردند.
.........................................
پانویس:
۱) فرهنگ فیلمهای سینما - ژرژ سادول- ترجمه هادی غبرایی - نشر آینه
۲) فرهنگ سیاسی - داریوش آشوری -انتشارات مروارید
۳ و ۴) ادبیات چیست؟ - ژان پل سارتر- ترجمه مصطفی رحیمی و ابوالحسننجفی - انتشارات زمان
۵) دیالوگهای فیلم تریستانا در اینمقاله از فیلمنامه تریستانا - ترجمه كامرانفانی - انتشارات نیل
۶) دادا و سوررئالیسم - سی. بیگزبی -ترجمه حسن افشار - نشر مركز
حسین آریانی
منبع : پایگاه رسمی انتشارات سوره مهر
نمایندگی زیمنس ایران فروش PLC S71200/300/400/1500 | درایو …
دریافت خدمات پرستاری در منزل
pameranian.com
پیچ و مهره پارس سهند
تعمیر جک پارکینگ
خرید بلیط هواپیما
ایران اسرائیل غزه مجلس شورای اسلامی دولت نیکا شاکرمی روز معلم معلمان رهبر انقلاب مجلس بابک زنجانی دولت سیزدهم
هلال احمر قوه قضاییه یسنا آتش سوزی تهران پلیس بارش باران سیل شهرداری تهران آموزش و پرورش سازمان هواشناسی دستگیری
قیمت خودرو بازار خودرو حقوق بازنشستگان قیمت طلا قیمت دلار خودرو دلار سایپا ایران خودرو بانک مرکزی کارگران تورم
فضای مجازی سریال شهاب حسینی تلویزیون نمایشگاه کتاب عفاف و حجاب مسعود اسکویی سینما فیلم سینمای ایران دفاع مقدس موسیقی
رژیم صهیونیستی فلسطین آمریکا حماس جنگ غزه اوکراین چین نوار غزه ترکیه انگلیس یمن ایالات متحده آمریکا
استقلال فوتبال پرسپولیس علی خطیر سپاهان باشگاه استقلال لیگ برتر ایران تراکتور لیگ قهرمانان اروپا رئال مادرید لیگ برتر بایرن مونیخ
هوش مصنوعی کولر تلفن همراه گوگل اپل آیفون همراه اول خودروهای وارداتی تبلیغات اینستاگرام ناسا
فشار خون کبد چرب بیمه دیابت بیماری قلبی کاهش وزن داروخانه رابطه جنسی