چهارشنبه, ۲۶ دی, ۱۴۰۳ / 15 January, 2025
مجله ویستا
خلیجفارس همیشه خلیجفارس میماند
در روزهای اخیر بار دیگر شاهد هجمه تبلیغاتی تازه علیه تاریخ و فرهنگ کشورمان در رسانههای بینالمللی هستیم. بدین ترتیب که پس از اقدام جنجالی و خلاف عرف بینالمللی گوگل در جابجایی نام <خلیج عربی> با خلیجفارس در نقشههای سایت <گوگل ارث> خود (که با اعتراض فزاینده ایرانیان داخل و خارج از کشور مواجه شد) از ابتدای سالجاری موج اقدامات جدیدی از سوی کشورهای عربی آغاز شده است.از جمله تکرار و تایید ادعاهای امارات در بیانیه پایانی بیستمین نشست سران اتحادیه عرب که ۱۰ و ۱۱ فروردین گذشته در دمشق برگزار شد، ارسال مصوبات نشست ۱۲۹ شورای وزیران اتحادیه عرب در ریاض به دبیرکل سازمان ملل در این زمینه و شاید مهمتر از همه ارسال نامه سران اتحادیه عرب به شورای امنیت که تاکنون سابقه نداشته است. به این انگیزه به بررسی این ادعاها و تاریخچه این جزایر میپردازیم.
خلیجفارس آبراهی است که در امتداد دریای عمان و بین ایران و شبهجزیره عربستان قرار دارد. مساحت آن ۲۳۳ هزار کیلومتر مربع است و پس از خلیج مکزیک و خلیج هودسن سومین خلیج بزرگ جهان به شمار میآید. ایران با حدود ۲۰۰۰ کیلومتر خط کرانهای یعنی سراسر شمال غربی، شمال و شمال شرقی خلیجفارس، شمال تنگه هرمز، شمال خلیجعمان و گوشه شمال باختری اقیانوس هند دارای طولانیترین کرانهها میباشد.
خلیجفارس از روزگاران بسیار قدیم مورد توجه اقوام متمدنی همچون سومریها، اکدیها، آشوریها، عیلامیها، بابلیها و ایرانیها بوده است و از حدود ۴۰۰ سال پیش نیز بسیاری از قدرتهای بزرگ مانند پرتغالیها، هلندیها، انگلیسیها، فرانسویها، آلمانیها، روسها و آمریکاییها آرزوی سلطه برآن را داشتهاند، بهنحوی که پترکبیر امپراتور روسیه، بزرگترین آرزوی خود را دسترسی به آبهای گرم خلیجفارس میدانست یا آیزنهاور رئیسجمهوری آمریکا در سال ۱۹۵۱ معتقد بود که خلیجفارس از نظر استراتژیک مهمترین منطقه در جهان است.
پس بدون تردید خلیجفارس در طول تاریخ یکی از مهمترین و حساسترین مناطق جهانی از نظر ژئوپلیتیکی و ژئواستراتژیکی بوده است که برخی از دلایل آن میتواند چنین باشد:
۱) در بازرگانی دریایی جهانی اهمیت زیادی دارد چون آسیا را به اروپا و آفریقا وصل میکند.
۲) بزرگترین و مهمترین انبار انرژی دنیاست. بر اساس گزارش چشمانداز ۲۰۰۷ وزارت انرژی آمریکا، تولید نفت این منطقه تا سال ۲۰۱۵ به ۲۶، تا سال ۲۰۲۰ به ۳۰ و در سال ۲۰۳۰ به ۳۸ میلیون بشکه در روز افزایش مییابد. با این وضع سهم خلیجفارس از تولید نفت دنیا از ۲۸ درصد فعلی به ۳۳ درصد افزایش مییابد.
به گزارش گروه اقتصادی ایسکانیوز ۲۵۵/ ۹/ ۸۶) و به نقل از نشریه <اکتشاف و تولید> شرکت ملی نفت ایران: <تولید گاز طبیعی در جهان در سال ۲۰۰۵ و ۲۰۰۶ به ترتیب ۸/ ۲۷۷۹ و ۳/ ۲۸۶۵ میلیارد مترمکعب بوده است که سهم کشورهای حوزه خلیجفارس بهطور متوسط ۷/۳۰۷ و ۸/۳۲۴ میلیارد متر مکعب بوده و ایران در این سالها به ترتیب ۶۳/۳ و ۶۶/۳ درصد تولید گاز طبیعی جهان را در اختیار داشته است.>
از سوی دیگر بنا به گزارش رویترز میزان درآمد خالص اوپک از محل فروش نفت در سال جاری ۲۰۰۸۸) با ۵۷ درصد رشد از ۶۷۴ میلیارد دلار سال گذشته به بیش از ۰۶/۱ تریلیون دلار خواهد رسید. (اعتماد ملی۲۱/۲/۸۷ صفحه۵)
۳) نفت و گاز ارزانترین و مهمترین منبع انرژی برای کشورهای در حال توسعه است.
۴) جایگزین ساختن نفت و گاز با دیگر منابع انرژی مثل زمین، خورشید، دریا و هیدروژن برای غرب بسیار دشوار است. اگرچه فناوری، تولید انرژی از منابع جایگزین نظیر سنگ نفت، گدازش ذغال یا تبدیل آن به مایع، تبدیل ذغال به گاز، انرژی اتمی و ... را ممکن میسازد، اما هنوز مشکلات متعدد و فراوان فنی، تدارکاتی، قانونی، اقتصادی و زیستمحیطی برای این کار وجود دارند ضمن اینکه برخی از این منابع در اروپای غربی و بهویژه ژاپن کمیاب هستند.
۵) در حال حاضر بیش از یکصد هزار نوع محصول صنعتی گوناگون، از کودهای شیمیایی گرفته تا مواد ساختمانی و خاویار مصنوعی و دیگر انواع مواد خوراکی از نفت تولید میشود.
۶) برخی از معادن کرانههای خلیجفارس و فلات قاره و جزایر عبارتند از خاک سرخ، نمک، سنگ شیشه، گوگرد، زرنیخ، سرب، مس، آهن، قلع، کلر، منگنز، زاج، جیوه و کرومیت.
۷) تنگه هرمز مهمترین گذرگاه نفتی جهان است چون در صورت قطع صدور نفت ایران از این راه حتی برای مدتی کوتاه،حیات اقتصادی کشورهای صنعتی و همچنین صادرکنندگان حاشیه خلیجفارس به خطر میافتد. در سال ۲۰۰۶ کشورهای منطقه بهطور متوسط روزانه ۲/ ۱۸ میلیون بشکه نفت صادر کردهاند که ۱۷ میلیون آن از طریق تنگه هرمز (یک پنجم کل مصرف دنیا) و بقیه آن نیز از طریق خطوط لوله به ترکیه و دریای سرخ صورت گرفته است.
هرسال ۹/ ۲ میلیارد تن کالا که انرژی مهمترین بخش آن است از این تنگه عبور میکند. طبق آمار منتشره در سال ۲۰۰۶ کویت و قطر صددرصد نفت صادراتی خود را از این تنگه عبور میدهند. این رقم برای کشورهای امارات،عراق ،ایران و عربستان به ترتیب ۹۹، ۹۸، ۹۰ و ۸۸ درصد است.۱۰واردکننده نفت از این تنگه نیز عبارتند از ژاپن، کرهجنوبی، آمریکا ،هند، مصر، چین، سنگاپور، تایوان، تایلند و هلند. در میان این کشورها ژاپن ۸۵ درصد و کره جنوبی۷۲ درصد نفت مورد نیاز خود را از این تنگه عبور میدهند. در حال حاضر ۴۰ درصد صادرات جهانی انرژی از طریق این تنگه صورت میگیرد و میزان صادرات نفت خام از طریق این تنگه در سال ۲۰۰۶ به ۷۵۰ میلیون تن افزایش پیدا کرد. (دنیای اقتصاد، ۸ اردیبهشت ۸۷، صفحه۳)
۸) با توجه به درآمد بالای نفتی کشورهای منطقه، بازار مصرف بسیار پرسودی برای کالاهای کشورهای عمده صنعتی بهویژه اسلحه است.
● پیشینه تاریخی
از زمان امپراتوری عیلامیان (هزاره سوم پیش از میلاد) تاکنون غالب جزایر خلیجفارس بخش جداییناپذیر سرزمین ایران بوده است. طبق گفته مورخانی نظیر دیاکونف، کامرون، گیرشمن، دمرگان و پیرنیا خلیجفارس بخشی از سرزمینهای تحتحاکمیت عیلامیان بوده است. جورج کامرون در این باره میگوید: <شیلهاک- این شوشیناک> ۱۱۶۵۵-۱۱۵۱ پیش از میلاد) دارای امپراتوری نیرومندی بود. وی بر <لبان( >بوشهر کنونی) در خلیجفارس نیز فرمانروایی داشت.
هرودت لبه جنوبی امپراتوری هخامنشی را شامل کرانههای ایران (در خلیجفارس و خلیجعمان) کرانههای متقابل و جزایری مانند قشم، هرمز، لارک، هنگام، بحرین و محرق معرفی کرد. این نواحی بهموجب بند ۶ ستون اول کتیبه بیستون داریوش بزرگ جزو ساتراپ (پادشاهی خودمختار از امپراتوری فدراتیو هخامنشیان) چهاردهم یا پارس بودند. یدرکل، مرزهای ایران در این دوره از خاور به رود جیحون، از باختر به رود فرات، از شمال به قفقاز و از جنوب به بحرین کرانهای منتهی میشد که در زمان ساسانیان هم تقریبا به همین شکل بود.
مورخان سدههای نخستین اسلام مانند طبری معتقدند نخستین ساکنان عرب جنوب خلیجفارس از اوایل سده سوم میلادی به آنجا روی آوردهاند. وی از پادشاهی عرب به نام ساتیران (ساطران) نام میبرد که به بحرین (شامل حسا و قطیف کنونی) حمله میکرد اما واکنش اردشیر بابکان (بنیانگذار امپراتوری ساسانی در ۲۲۶میلادی) باعث شکست او شد. بازماندگان ساتیران حملاتشان را به خاک ایران ادامه دادند و شاپور اول با نیروی دریایی بزرگ خود نبردهای موفقی با آنها داشت. پس از مرگ آذرنرسی (یکی دیگر از پادشاهان ساسانی) دوباره این تهاجمات شدت بیشتری گرفت بهنحوی که نهایتا موفق شدند بحرین را تصرف کنند و هرمز دوم ۳۰۹۹-۳۰۱ میلادی) را بکشند، اما بالاخره شاپور دوم ساسانی ۳۷۹۹-۳۰۹ میلادی) پسر هرمز دوم در سال ۳۲۶ میلادی با چند کشتی به مهاجمان عرب که از قبیلههای تمیم، قیس و بکر بن وائل به خوزستان یورش آورده بودند حمله کرد و آنها را تا میانه بیابانهای جزیرهالعرب عقب راند اما اعراب ساکن کشور امارات تا حدود ۲۳۰ سال پیش اصلا وجود خارجی نداشتند. برای نخستین بار در اواخر دهه ۱۷۷۰ که چشمه آبی در ابوظبی کشف شد <آل نهیان> و دیگر قبایل عرب ساکن منطقه حجاز و احساء به این منطقه کوچ کردند. بهعلاوه سابقه تشکیل رسمی هیچکدام از کشورهای عربی حوزه خلیجفارس به ۱۰۰ سال هم نمیرسد. قدیمیترین کشور در میان آنها عراق است که سال ۱۹۲۴ پس از فروپاشی امپراتوری عثمانی از سه پاشالیک (استانداری) بصره، بغداد و سلیمانیه زیرنفوذ بریتانیا تشکیل شد. جدیدترین این کشورها هم امارات و قطر هستند که در سال ۱۹۷۱ به فاصله اندکی وجودشان رسمیت یافت.
● تاریخچه جزایر
در سال ۱۹۰۲ بریتانیا تصمیم میگیرد برای مقابله با نفوذ روسیه در خلیجفارس و کنترل جزایر مهم این منطقه توسط عربهای تابع خودشان که طبیعتا نمیتوانستند خطری برای آنها داشته باشند ۳ جزیره تنب بزرگ، ابوموسی و سیری را تصرف کند. این تصمیم سال ۱۹۰۳ اجرا شد و ۵ سال بعد تنب کوچک هم اشغال شد اما انگلیسیها پرچم شیوخ راسالخیمه و شارجه را در این جزایر بر افراشتند.
● مستندات
۱) یونانیها دریاهای جهان را به یک اقیانوس عظیم که بر دنیا احاطه دارد و۴ دریای منشعب از آن بهسوی مرکز شامل دریای متوسط یا خلیج روم (مدیترانه امروز) دریای خزر، خلیج عربی (دریای سرخ امروزی) و خلیجفارس تقسیم میکردند.
این تقسیمبندی را در آثار بسیاری از جغرافیدانان یونانی کهن شامل طالس ملطی (حدود ۶۲۴ تا ۵۴۸ پیش از میلاد) آناکسی ماندر ۶۱۱۱-۵۴۷ پیش از میلاد) کوسماس ایندیکوپلتس، هکاتوس ۵۴۹۹-۴۷۳ پیش از میلاد) دینارکوس ۳۲۵۵-۲۸۵ پیش از میلاد) اراتوستن (حدود ۲۷۳ تا ۱۹۲ پیش از میلاد) و نهایتا استرابون (حدود ۶۳ تا ۲۰ پیش از میلاد) که به پدر جغرافی معروف بود میتوان دید.
۲) هکاتیوس ملطی در سال ۴۷۵ پیش از میلاد در نقشهای که از دنیای زمان خود ترسیم کرده از بحراحمر (خلیج عرب) نام برده و به خلیجفارس یا دریای پارس نیز اشاره کرده است.
بنابراین، خلیج عرب یا دریای سرخ امروزی همان اریتره است، نه خلیجفارس.
۳) در کتیبهای که از داریوش در تنگه سوئز یافتهاند، عبارت <درایه تیه هچا پارسا آئی تی> به چشم میخورد که یعنی <دریایی که از پارس رود است> و منظور همان خلیجفارس بود.
۴) در آثار بسیاری از مورخان، جغرافیدانان و دانشمندان اسلامی از سده سوم هجری قمری به بعد همچون ابن خرداد به خراسانی، ابن واضع یعقوبی، الکرخی، ابوریحان بیرونی، شریف الادریسی، یاقوت بن حموی، شمسالدین الدمشقی و... از واژههایی مانند بحر فارس، دریای فارس و خلیجفارس استفاده شده است.
۵) از سال ۱۵۰۷ تا ۱۵۶۰ در تمامی موافقتنامههایی که پرتغالیها، اسپانیاییها، انگلیسیها، هلندیها، فرانسویها و آلمانیها با دولت ایران یا هر پدیده سیاسی دیگری در خلیجفارس منعقد کردهاند، از نام خلیجفارس استفاده شده است.
۶) نخستین قرارداد عمومی و مهمی که شیوخ و اعراب ساحل جنوبی در آن شرکت کرده و رسما تعهداتی را به عهده گرفتهاند، قرارداد عمومی سال ۱۸۲۰ به امضای ژنرال سرویلیام گرانت کایر از سوی بریتانیا و ۱۱ نفر از شیوخ سواحل جنوبی خلیجفارس است که علاوه بر عنوان قرارداد هرگاه نیز در متن آن اشارهای به دریای جنوب ایران شده، نام خلیجفارس آمده است.
۷) در صفحه ۴۵۷ دایرهالمعارف <البستانی> که در سال ۱۸۸۳در بیروت به چاپ رسیده نام صحیح خلیجفارس به کار رفته و منظور از خلیجالعربی، دریای سرخ ذکر شده است.
۸) المنجد معروفترین دایرهالمعارف دنیای عرب نیز از نخستین چاپ خود همیشه از نام خلیجفارس استفاده کرده است.
۹) در دو نامه سفارت انگلستان در ایران به وزارت امور خارجه ایران به تاریخهای ۴ رجب ۱۳۲۱ و ۲۱ ذیالحجه ۱۳۲۱به ترتیب ۴ و ۳ بار از واژه خلیجفارس استفاده شده است.
۱۰) سازمان ملل که ۲۲ کشور عربی عضو آن هستند، دستکم در دو نوبت نام تاریخی و تغییرناپذیر دریای بین ایران و شبه جزیره عربستان را رسما خلیجفارس ذکر کرده است:
▪ طی یادداشت شماره ۵ /Qen۳۱۱UNAD, مارس ۱۹۷۱
▪ طی یادداشت شماره (c) ۴۵.۸.۲ UNLA ۱۰ اوت ۱۹۸۴ نام رسمی دریای جنوب ایران و خاور شبهجزیره عربستان، خلیجفارس اعلام شد. بهعلاوه کنفرانس سالانه سازمان ملل درباره هماهنگی درخصوص نامهای جغرافیایی همهساله به نام خلیجفارس تاکید کرده است.
۱۱) در سند استقلال کویت بین امیر کویت و نمایندگان انگلستان در خلیجفارس که روز ۶ محرم ۱۳۸۱ برابر ۱۹ژوئن ۱۹۶۱ از سوی عبدالله السالم الصباح امضا شده است و طبق اصل ۱۰۲ منشور سازمان ملل در دبیرخانه این سازمان ثبت شده از واژه خلیجفارس استفاده شده است. این سند در ارکان سازمان ملل از جمله دادگاه بینالمللی قابل استناد است.
۱۲) در صفحه ۶۲۸ جلد ۲۱ دایرهالمعارف امریکانا، خلیجفارس را بازویی از اقیانوس هند میداند و نام قدیمی آن را Persicus Sinus ذکر میکند. در نقشه جهان و نقشه ایران و در ضمیمه آن نیز بهطور صریح و روشن نام خلیجفارس قید شده است.
۱۳) پروفسور ری هریس استاد برجسته دپارتمان جغرافیا در دانشگاه کالج لندن در گفتوگویی در این زمینه گفته است: <در کشورهای مختلف جهان از جمله کشورهای متعلق به سرزمین بریتانیای کبیر همواره از عنوان شناختهشده خلیجفارس استفاده میشود و هیچگاه به موضوعات بیارزشی نظیر استفاده از عناوین جعلی دیگر بهجای اسمهای شناختهشده جهانی پرداخته نمیشود.>
● نقشهها
بیش از ۶ هزار نقشه تاریخی از زمان یونانباستان (پیش ازمیلاد مسیح) تاکنون درکشورهای مختلف دنیا وجود دارند که در تمام آنها نام خلیجفارس یا دریای پارس ثبت شده است.
این نقشهها و اطلسها در مراکزی همچون کتابخانه کنگره آمریکا،کتابخانه آرگوس (نیویورک)، کتابخانه ملی بریتانیا (لندن)، مرکز اسناد عمومی(لندن)، کتابخانه دانشکده مطالعات خاورشناسی (لندن)، کتابخانه و اسناد وزارت امور هند(لندن)، اداره آرشیو ملی پرتغال، وزارت خارجه ایران و وزارتخانههای خارجه بریتانیا، روسیه، فرانسه، پرتغال، هلند، هند، آلمان، اسپانیا، ژاپن و... دیده میشود. برخی از مهمترین آنها عبارتند از:
۱) نقشه خلیجفارس: در سال ۱۷۶۴ از سوی وزارت خارجه فرانسه تهیه شده، رنگی، جزایر به رنگ سرزمینهای ایران است.
۲) نقشه خلیجفارس: در سال ۱۸۲۹ توسط کاپیتان بروکس به دستور کمپانی هند شرقی تهیه شده، جزایر به رنگ سرزمینهای ایران است و در یادداشت همراه نقشه نیز نام جزایر جزو نواحی تحت تملک ایران آورده شده است.
۳) نقشه خلیجفارس: در سال ۱۸۸۶ از سوی بخش اطلاعات وزارت جنگ بریتانیا تهیه شد. نسخهای از این نقشه در سال ۱۸۸۸ به دستور لرد سالیسبوری وزیر خارجه بریتانیا، تقدیم ناصرالدینشاه قاجار شد. هنگامی که وزیرمختار بریتانیا در تهران، سر دروموندولف از تقدیم آن به حضور شاه ایران مطلع شد، ابراز تاسف کرد چون در آن متصرفات ایران در خلیجفارس از جمله جزایر سهگانه شان داده شده بود. لرد سالیسبوری یادآوری شد: <دقت کنید که در آینده هیچ نقشهای اهدا نشود.> با این وجود، نقشه مزبور یکبار دیگر در سال ۱۸۹۱ به چاپ رسید و باز هم جزایر در آن به رنگ سرزمین ایران نمایش داده شده بود.
▪ نقشه رسمی ایران
در سال ۱۸۹۷ در بخش نقشهبرداری سیملا، اداره مکاننگاری وزارت خارجه حکومت هند، تهیه شده و جزایر تنب و ابوموسی در آن به رنگ سرزمین ایران نمایش داده شدهاند.
۴) نقشه ایران، افغانستان و پاکستانی غربی در اطلس جهان: ورقههای شماره ۱۴۴- ۱۴۳، تهیهشده در سال ۱۹۶۷ تحتنظارت شورای وزیران اتحادیه جماهیر سوسیالیستی شوروی بهمناسبت پنجاهمین سالگرد انقلاب اکتبر، که در آن نام ایران زیر نام جزایر تنب و ابوموسی و سایر جزایر ایرانی خلیجفارس آورده شده است.
۵) در کتاب اطلس تاریخ اسلام که در دهه ۵۰ میلادی چندین بار در آمریکا و کشورهای عربی - بهویژه مصر- چاپ شده است ۱۶ نقشه وجود دارد که در همه آنها نام خلیجفارس دیده می شود.
۶) < -اطلس العراق فی الخوارط القدیمه> چاپ سال ۱۹۵۹ شامل ۳۹ نقشه از منابع تاریخی عربی است که نام خلیجفارس در همه آنها به چشم میخورد.
۷) دولت کویت در سال ۱۹۹۲ کتابی را به نام کویت در نقشههای جهان شامل ۸۰ نقشه و سند تاریخی به چاپ رساند که در همه آنها نام خلیجفارس دیده میشود.
۸) موسسه جغرافیایی سحاب در سال ۱۳۴۹ خورشیدی ۳۷۳ نقشه، لوحه و سنگنوشته از منابع و اطلسهای گوناگون در موزهها و کتابخانههای کشورهای مختلف دنیا را چاپ کرد، که در تمام آنها از واژگانی چون دریایپارس و خلیجفارس استفاده شده بود.
● دلایل حقوقی
جزایر سهگانه بر پایه مالکیت مستمر تاریخی ایران، حقوق بینالملل و حقوق دریاها با رضایت حاکمان وقت شارجه با حکمیت و رضایت دولت بریتانیا که جزایر در اشغالشان بود به کشورمان یعنی حاکم اصلی آنها باز گردانده شد، بدین ترتیب که در ۲۹ نوامبر سال ۱۹۷۱ بر اساس تفاهمی که با وساطت بریتانیا بین ایران و امارت شارجه بهعمل آمد حق حاکمیت ما به رسمیت شناخته شد و یک روز بعد در ۳۰ نوامبر، ایران وارد جزایر شد و مورد استقبال برادر شیخ شارجه قرار گرفت. در حالیکه امارات متحده عربی بهعنوان یک کشور مستقل در تاریخ دوم دسامبر سال ۱۹۷۱ در سازمان ملل به ثبت رسیده است و مطابق قوانین بینالمللی هیچ دولتی نمیتواند مدعی سرزمینهایی بشود که پیش از بهوجود آمدنش تکلیف آن روشن شده است، بهعلاوه طبق قانون تعیین حدود آبهای ساحلی و منطقه نظارت (مصوب ۲۴ تیر ۱۳۱۳)، حدود حاکمیت ایران در دریای سرزمینی به وسعت ۶ مایل دریایی (هر مایل دریایی برابر ۱۸۵۲ متر) معین شد و ۶ مایل دیگر نیز برای اجرای بعضی قوانین و قراردادهای مربوط به امنیت و دفاع مملکت و یا تامین عبور و مرور دریایی منطقه نظارت منظور شد. بعدا طبق قانون اصلاحی (مصوب ۲۲/۱/۳۸) مبنای ترسیم عرض دریای سرزمینی و منطقه نظارت دولت ایران در خلیجفارس و دریای عمان هر یک به میزان ۱۲ مایل دریایی تعیین شد. بدین ترتیب در حال حاضر ۱۷ جزیره از جزایر متعدد خلیجفارس در حاکمیت ایران هستند که بهترتیب از تنگه هرمز به سوی منتهیالیه شمالی خلیجفارس عبارتند از هرمز، لارک، لاوان، قشم، هنگام، تنب بزرگ، تنب کوچک، ابوموسی، فارور، بنی فارور، سری (سیری)، کیش، شیتوار، هندورابی، خارک، خارگو و فارسی.
سیدمحمدرضا فهمیزی
منبع : روزنامه اعتماد ملی
ایران مسعود پزشکیان دولت چهاردهم پزشکیان مجلس شورای اسلامی محمدرضا عارف دولت مجلس کابینه دولت چهاردهم اسماعیل هنیه کابینه پزشکیان محمدجواد ظریف
پیاده روی اربعین تهران عراق پلیس تصادف هواشناسی شهرداری تهران سرقت بازنشستگان قتل آموزش و پرورش دستگیری
ایران خودرو خودرو وام قیمت طلا قیمت دلار قیمت خودرو بانک مرکزی برق بازار خودرو بورس بازار سرمایه قیمت سکه
میراث فرهنگی میدان آزادی سینما رهبر انقلاب بیتا فرهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای ایران تلویزیون کتاب تئاتر موسیقی
وزارت علوم تحقیقات و فناوری آزمون
رژیم صهیونیستی غزه روسیه حماس آمریکا فلسطین جنگ غزه اوکراین حزب الله لبنان دونالد ترامپ طوفان الاقصی ترکیه
پرسپولیس فوتبال ذوب آهن لیگ برتر استقلال لیگ برتر ایران المپیک المپیک 2024 پاریس رئال مادرید لیگ برتر فوتبال ایران مهدی تاج باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی فناوری سامسونگ ایلان ماسک گوگل تلگرام گوشی ستار هاشمی مریخ روزنامه
فشار خون آلزایمر رژیم غذایی مغز دیابت چاقی افسردگی سلامت پوست