رمزگشائی فرم‌های چینی

هنرهای رزمی چینی اغلب به جهت اینکه جنبه نمایشی داشته و فاقد کاربردی عملی هستند، مورد انتقاد قرار دارند. این صحبت‌های سختگیرانه معمولاً توسط رزمی‌کاران سیستم‌های منتخبی که بر مبارزه خیابانی و دفاع شخصی تمرکز دارند مطرح می‌شود. درست است که یک فرم تای چی یا درنای سفید فایده چندانی در یک مبارزه واقعی به همراه ندارد، اما مبارزه تنها چیزی نیست که فرم‌ها برای آن طراحی شده‌اند.
برای بسیاری از سنت‌گرایان، فرم‌ها، قلب و روح سبک هستند. فرم‌ها نه تنها تکنیک‌های مبارزه‌ای هنر را دربردارند. بلکه اصول استراتژیک و فلسفی آن را نیز دارا می‌باشند.
فرم‌های چینی به خاطر معاش پنهانی که دارند همانند یک پازل می‌باشند که تنها با مطالعه و تمرین مستمر می‌توانند حل گردند. به همین دلیل از دشوارترین و پیچیده‌ترین انواع فرم‌ها در دنیای هنرهای رزمی می‌باشند. هر چند که هر فرمی کاربردهای و تفاسیر خاص خودش را دارد، کلیدهای راهنمائی که در زیر می‌آید به شما کمک می‌کند تا آنها را رمزگشائی کنید و رموز فرم‌های کلاسیک چینی را بیاموزید.
● تکنیک‌های پنهان‌شده
یکی از جنبه‌هائی که فرم‌های چینی را از فرم‌های ژاپنی و کره‌ای متمایز می‌سازد، این است که فرم‌های ژاپنی و کره‌ای از اصل ”حفظ تنها چیزهائی که در مبارزه مفید هستند“ و به تبع آن ”حذف بسیاری از حرکات که در مبارزه کارآئی ندارند“ استفاده می‌کنند. اگر به فرم ژاپنی یا کره‌ای را در حال اجراء ببینید معمولاً می‌توانید هر تکنیک را بشناسید.
برخلاف آن بسیاری از حرکات در فرم‌های چینی، نمایشی و گاهی اوقات عجیب و غریب به‌نظر می‌رسند و اغلب کاربردهای مبارزه‌ای آنها واضح نیست. یک دلیل این امر آن است که نگرشی مرموزانه و محتاطانه سبک‌های چینی را احاطه کرده است. به اساتید قدیمی گفته شده بود که بهترین تکنیک‌های خود را با تغییر دادن حرکات به‌گونه‌ای که آنها برای هر کسی که کلید درک سبک را ندارد، غیرقابل فهم شوند، پنهان نمایند.
داستان چینی زیر راهنمائی می‌کند که چرا اساتید قدیمی تا این حد رازنگهدار بوده‌اند: زمانی مرد جوانی بود که با ملاقات مدارس هنرهای رزمی و شکست دادن مربیان آنها در مبارزه برای خود اعتبار دست و پا می‌کرد او هنگامی‌که به شهر یا روستائی می‌رسید، محتاطانه درباره اساتید محلی تحقیق می‌کرد.
سپس پنهانی استاد را در حین جلسات تمرینی‌اش زیر نظر می‌گرفت. او پس از چند روز جاسوسی، استراتژی‌ها و نقاط ضعف و قوت استاد را فرا می‌گرفت. سپس دعوت به مبارزه خود را اعلام می‌نمود. او با توجه به اینکه می‌دانست با چه چیزی روبرو خواهد شد، قادر شده بود که بسیاری از مربیان را شکست دهد.
یک روز این مرد جوان به روستائی نزدیک یک کوهستان رسید که گفته می‌شد راهبی تائوئیست که یک استاد کونگ‌فو نیز می‌باشد، در آن زندگی می‌کند. او پس از تحقیق در میان روستائیان متوجه شد که استاد هر روز صبح در یک محوطه رفت و در میان بوته‌ها پنهان شد تا بتواند راهب پیر را حین تمرین زیرنظر بگیرد.
پس از چند روز تحقیق، مطمئن شد که رموز راهب را یاد گرفته است و او را به مبارزه دعوت کرد. راهب قبول کرد که روز بعد برای مبارزه با او در روستا روبرو شود. در جریان مسابقه فرد به‌سختی از استاد شکست خورد و به‌نظر می‌رسید که کاملاً دست و پایش را گم کرده باشد. او در حالی که گیج شده بود پرسید: ”من چند روز تکنیک‌های شما را مطالعه کردم. اما وقتی مبارزه می‌کردید از حرکاتی استفاده نمودید که هرگز ندیده بودم. چطور چنین چیزی ممکن است؟“
راهب پاسخ داد. ”استفاده از استراتژی شناخت دشمن“ کار عاقلانه‌ای است اما چند روز پیش من حس کردم که کسی در حال تماشایم است. به همین دلیل استراتژی دیگری به کار گرفتم. هنگامی‌که تمرین می‌کردم. حرکاتم را تغییر دادم تا تکنیک‌های اصلی‌ام پنهان شوند. وقتی شما من را به مبارزه دعوت کردید، حدس زدم که این شما بودید که جاسوسی من را می‌کردید می‌دانستم که انتظار چه تکنیک‌هائی از من دارید و به همین دلیل از این فرصت علیه خودتان استفاده کردم“.
این داستان اهمیت تمایل چینی‌ها به مخفی نگاه داشتن کاربردهای واقعی فرم‌ها را به تصویر درمی‌آورد. هنوز هم بسیاری از مربیان از آشکار کردن هدف اصلی ماوراء حرکات اکراه دارند - یا در بهترین شرایط اگر مجبور به شرح آنها شوند، خیلی مبهم شرح می‌دهند - یک راه پنهان کردن تکنیک‌ها، ترکیب آنها با یکدیگر است.
در کاتای ژاپنی، معمولاً پس از هر تکنیک، برای نشان دادن دقت و تمرکز یک وقفه یا در حقیقت مکث وجود دارد. اما در فرم‌های چینی تکنیک‌ها اغلب بدون هیچ مکثی میان پایان یک تکنیک و شروع تکنیک بعد با هم ترکیب شده‌اند. این ترکیب کردن و سیالیت مشخصه فرم‌ها و رمزگونه بودن آنها را به آنها می‌بخشد. امری که باعث می‌شود فرد بدون تمرین در سبک نتواند بسیاری از تکنیک‌هائی که اجراء می‌شود را بشناسد.
اساتید چینی کاربردهای پنهان را تنها به گروه خاصی از شاگردان، آن هم در کلاس‌هائی پشت درهای بسته آموزش می‌دادند. در جریان کلاس‌های مغمول با درهای باز، تمامی شاگردان آن حرکات را یاد می‌گرفتند، اما کاربردهای واقعی تنها به معتمدترین شاگردان آموزش داده می‌شد. به این طریق مهمترین تکنیک‌های سبک از بیگانگان و کسانی که تصور می‌شد.
لیاقت دانستن این دانش را ندارد پنهان نگاه داشته می‌شد.
● تنفس
بسیاری از فرم‌های کونگ فو (ووشو) یک عامل درونی با نام چی کونگ دارند که تنفس عمیق شکمی، حرکات دست و دید را با هم ترکیب می‌کند. در سبک‌های سخت، حرکات دست به آهستگی و با استفاده از کششی پویا انجام می‌گیرد. در سبک‌های نرم حرکات با نرمی بیشتر انجام می‌گیرند و رزمی‌کار بر دیدن چی (انرژی درونی) خود که در بدنش جریان دارد تمرکز دارند. بعضی تمرینات تنفس شامل صدا درآوردن است.
به‌طور مثال حمله با یک دست درنا معمولاً همراه با یک صدای درنا است که با انقباض ناگهانی دیافراگم تولید می‌شود تکنیک صوتی غیرمعمول‌تر به‌صورت یک فریاد است که شدت آن از زیاد شروع شده و کاهش می‌یابد. این صداها برای این طراحی شده‌اند تا کنترل بر تنفس را نشان دهند. متأسفانه بروس ‌لی آنها را خیلی مشهور ساخت و اینک هر کسی که کونگ‌فو کار می‌کند، این صداها و فریاد زدن‌ها را به اجرایش اضافه می‌کند.
● کسب آمادگی
چندین روش وجود دارد که در آن تمرینات آمادگی بدنی نیز به فرم‌ها ضمیمه می‌شوند. در هنرهای چینی وضعیت پا تمایل دارد که پائین‌تر از آن چیزی باشد که در مبارزه واقعی است. حفظ چنین وضعیتی در جریان یک فرم روش جالبی برای تقویت قدرت پا، استقامت و سلامتی قلبی عروقی می‌باشد. روش دیگر آماده‌سازی عبارت است از اغراق کردن در حرکات فرم که نیاز به تلاش و انعطاف‌پذیری بیشتری دارد.
مثالی از این دست را می‌توان در فرم مشت بلند یافت. دست‌ها باز شده‌اند و تکنیک‌ها بزرگ و اغراق شده هستند. این کار عضلات شانه و کمر را به‌کار می‌گیرد و بر مقاومت جاذبه تکیه دارد. برای آماده‌سازی شدیدتر در جریان تمرین فرم، وزنه‌هائی به ساعد وصل می‌شود به همین صورت لگدها نیز به سمت سر هدف‌گیری می‌شود تا قدرت، انعطاف‌پذیری و تعادل بیشتری پیدا کنند، در حالی که در یک مبارزه واقعی ممکن است بالاتر از شبکه خورشیدی شکم نروند.
● ظرافت
تکنیک‌های ظریف معمولاً در فرم‌های اسلحه چینی یافت می‌شوند. این تکنیک‌ها به‌منظور به تصویر درآوردن مهارت رزمی‌کار در استفاده از وسیله در نظر گرفته می‌شوند. هر چند که اغلب برای نمایش از این کارها استفاده می‌شود - همانند یک هفت تیرکش که پیش از غلاف کردن هفت تیرش آن را دور انگشتش می‌چرخاند - اما انجام چنین کاری مهارت قابل ملاحظه‌ای را می‌طلبد. اسلحه‌هائی مانند شمشیر، نیزه و چوبدستی معمولاً از دستی به دست دیگر داده می‌شوند و با الگوئی که ”گل‌ها“ نامیده می‌شوند و دور بدن، از پشت، از بالای سر و دور کردن چرخانده می‌شوند. علی‌رغم ظاهر زینتی و پرزرق و ببرق آنها بعضی از آنها می‌توانند به‌صورت غافلگیرکننده‌ای مؤثر باشند.
● حرکات سمبلیک
فرم‌های چینی گاهی حرکتی دارند که سمبل سبکی هستند که به آن تعلق دارند. بعضی‌ها ریشه فرم با تأثیرات مذهبی خاصی را نشان می‌دهند. تعظیم مشهور را در نظر بگیرید که در آن فرد در حالی‌که مشت راستش را در کف دست چپ فشار می‌دهد، از کمر خم می‌شود گفته می‌شود این تعظیم ریشه در معبد شائولین دارد و اغلب اظهار می‌شود که اصل عدم خشونت بودائی‌ها را منعکس می‌سازد دست باز، مشت را متوقف می‌کند.
تفسیر احتمالی دیگر این است که این یک علامت دست است که از روزهائی‌که هنرهای رزمی در محافل سری آموزش داده می‌شد به‌جا مانده است. در این حالت، مشت نشان‌دهنده خورشید و کف دست هلال ماه است.
در نوشته‌های چینی سمبل‌های ماه و خورشید می‌توانند در کنار هم نوشته شوند و به‌صورت مینگ تلفظ می‌کردند، چیزی که برحسب اتفاق نام آخرین سلسله بومی چین است (۱۶۴۴-۱۳۶۸). از ۱۶۴۴ تا ۱۹۱۱ محافل سری فراوانی خود را مقید کردند تا سلسله چینگ را برانداخته و سلسله مینگ را دوباره سرکار بیاورند. علامت دست ساده ”مشت در کف دست“ ممکن است راهی برای اعضاء این محافل که بسیاری از آنها رزمی‌کار بودند، بوده باشد برای شناخت یکدیگر.
در غرب رابطه میان اپرا و هنرهای رزمی چینی مبهم و ناشناخته است.
اما در چین اعتقاد بر این است که این دو هنر در طی سال‌ها، تکنیک‌هائی را با هم مبادله کرده‌اند. مدارس اپرای چینی مقدار زیادی از دوره تحصیلی خود را به کونگ‌فو و ژیمناستیک اختصاص می‌دهند. نمایش‌ها معمولاً صحنه‌های رزمی را نمایش می‌دهند که در آن هنرمندان در صحنه‌های مبارزه شبیه صحنه‌هائی که در فیلم‌ها یافت می‌شود، از اسلحه‌ها استفاده می‌کند و چندین حریف را دفع می‌نمایند. جکی چان و سامو هونگ هر دو کونگ‌فو خود را در زمانی که برای اجراءهای اپرا آموزش می‌دیدند یاد گرفتند.
کونگ فو نیز بسیاری از تکنیک‌های نمایشی‌اش را از اپرا به عاریه گرفته است. یکی از مشهورترین شخصیت‌ها در اپرای چینی و مدارس کونگ‌فو جن. چوان کونگ می‌باشد او که به‌عنوان خدای جنگ و نگهبان پیر هنرهای رزمی چینین مطرح است، شخصیتش با استفاده‌اش از یک تبر زین سنگین (جوان دائو، به معنای ”تیغه جوان“) و ریش بلند مشکی‌اش مشخص می‌شود. امروزه مجسمه یا تصویر چوان دائو را در اغلب باشگاه‌هایکونگ‌ فو می‌توان یافت و تا مدتی پیش اغلب یک جوان دائم قدیمی و زنگ زده همانند تابلوی سلمانی‌ها، جلوی ورودی مدارس نصب می‌شد. در فرم‌های چوان دائو چیزی که اغلب دیده می‌شود حالات و اشارات دراماتیک است که هیچ کاربرد عملی ندارند و مشخص است که از تئاتر اقتباس شده‌اند. مثالی از این دست مکثی است که رزمی‌کار طی آن وانمود می‌کند یک ریش بلند را نوازش می‌کند.
مثالی دیگر از اشارات برجسته، در فرم‌های سبک‌های حیوانی یافت می‌گردد هرکدام از آنها از حرکاتی تشکیل شده‌اند که ویژگی‌های حیوانات را مجسم می‌کند. مانند پرش‌ها و چرخش‌های با دستباز و ظریف درنای سفید، اداها و شکلک‌های صورت و حالات میمونی در میون و حرکات آهسته آخوندک بعضی از این تکنیک‌ها یک کاربرد رزمی دارند در حالی که سایرین تنها جنبه زیبائی و نمایشی دارند.
● نتیجه‌گیری
مدت‌ها پیش از اینکه، خط اختراع شود، داستان‌های قهرمانانه نبردهای بزرگ برای انتقال سنت‌های فرهنگی به نسل بعد در مقابل آتش برای سایرین نمایش داده می‌شد. از این جهت فرم‌های هنرهای رزمی چینی در واقع ادامه همان سنت باستانی می‌باشد، نوبت بعد که یکی از آنها را تمرین می‌کنید به یاد داشته باشید شما خودتان را حداقل به‌صورت موقت - به بخشی از فرهنگی که قدمت آن به پیش از زمانی که ثبت تاریخ آغاز شد باز می‌گردد، متصل کرده‌اید.

نویسنده: ستفان ورستاین
مترجم: مهدی تسلی‌بخش

منبع : مجله‌رزم‌آور