پنجشنبه, ۱۱ بهمن, ۱۴۰۳ / 30 January, 2025
مجله ویستا
انسانی مقیم جامعه منطقی
به عبارت دیگر در سلسله مراتب نظام اجتماعی مردم، رعیت پادشاه و تابع و فرمانبردار او تلقی می‌شدند.
بعد از مشروطیت حتی پس از تصویب قانون مدنی، افراد جامعه ایرانی از دیدگاه حقوقی، تبعه دولت ایران معرفی می‌شدند یعنی ایرانیان به عنوان تبعه باید تابع دولت متبوع خود باشند.
به ظاهر اولین فرهنگ فارسی كه كلمه شهروند را در خود جای داده است فرهنگ فارسی امروز است (فرهنگ فارسی امروز، تهران، نشر كلمه، ۱۳۷۳). كه در آن این تعریف ارایه شده است: كسی كه اهل یك شهر یا كشور باشد و از حقوق متعلق به آن برخوردار باشد.
شان شهروندی و حقوق و تكالیف مربوط بدان از مفاهیم اساسی زندگی دموكراتیك به شمار می‌رود.دموكراسی‌های قدیم مثل یونان و روم نیز شان شهروندی به معنی داشتن حقوق و تكالیف یكسان در نزد قانون و نیز مشاركت در امور سیاسی و عمومی جامعه بود. اما در آن زمان شان شهروندی تنها به مردهای آزاد، محدود می‌شد و بردگان از شمار شهروندان بیرون بودند. در امپراتوری روم شان شهروندی به عامه مردم بسط داده شد با این حال بیشتر به معنی منفی برخورداری از امنیت قانونی بود تا به معنای مثبت شركت فعال در حیات عمومی جامعه. بعدها مفهوم شهروندی در ایتالیای عصر رنسانس احیا شد. به نظر متفكران دوران رنسانس انسانیت فرد تنها به عنوان شهروند جامعه‌یی آزاد و خودمختار تحقق می‌یابد.مفهوم شهروندی در انقلاب فرانسه به نهایت شكوفایی خود رسید و در اعلامیه حقوق انسان و شهروند سال ۱۷۸۹ بروز كامل یافت. «روسو» مفهوم دقیق شهروندی را به شیوه‌یی ایده‌آلیستی در ترجیح خیر و صلاح عمومی بر منافع خصوصی تعریف كرد. اما در قرن ۱۹ چنین رابطه‌یی میان مفهوم شهروندی و مصلحت عمومی از میان رفت و شهروندان به عنوان افرادی تلقی شدند كه اساسا دارای اختلاف منافع در تعیین خیر وصلاح خویشند.بنابراین شان شهروندی در عصر مدرن لازمه تامین رفاه فردی تلقی شدند مصلحتی عمومی و اجتماعی.
مفهوم شهروندی در بعد اجتماعی(citizenship) ایده‌یی است كه در اروپای غربی زاده شد و در قرن شانزدهم همزمان با فراگیر شدنش انتشار یافته است. قبول حقوق و وظایف قانونی و سیاسی ناشی از جایگاه شهروندی بنیاد اصلی و ایده اساسی این مفهوم است. بعدها برخورداری از حداقل رفاه مانند، حق داشتن سرپناه و حداقل معیشت و نظایر آن به حقوق شهروندان اضافه شد و در طی زمان مفهوم «شهروند اجتماعی» سر بر آورده است.در قرن بیستم ظهور مفهوم «حقوق اجتماعی» مضمون شهروندی را گسترش بیشتری داد. منظور از حقوق اجتماعی برخورداری از خدمات اجتماعی، بهداشتی، آموزشی، تامین اجتماعی و غیره است.بدین سان مفهوم شهروندی دیگر خصلت صرفا حقوقی و سیاسی ندارد، بلكه مضمون اجتماعی و اقتصادی نیز باخته است.شهروندی از دیدگاه لیبرال‌ها عبارت است از توانایی افراد در تشكیل و تعقیب برداشت خودشان از مفهوم خیر و مصلحت با رعایت احترام بر برداشت دیگران از آن مفهوم.اما از نظر كسانی كه طرفدار اصالت جماعت در مقابل خصلت فردگرایانه شهروندی هستند خیر عمومی مقدم بر برداشت افراد از منافع و امیال خودشان است.و شهروندی نیز اساسا به معنی توانایی برای تشخیا و رعایت خیر همگانی است.در مقام شهروندی شخا دارای حقوق فرض شده است و درمقابل این حقوق، وظایف و مسوولیت‌هایی نیز پذیرفته است و رفتار خاصی از او انتظار می‌رود كه نشانه جایگاه شهروندی است و دست‌اندركاران حكومت باید این حقیقت را مورد توجه قرار دهند، زیرا در صورت عدم توجه باید پاسخگو باشند. حكومت پاسخگو ؤمره نظام شهروندی است.ضعف تاریخی مدنی در سایه مشاركت فعال مردم درمان میشود. یكی از حكمای یونانی گفته است آدمی كه به كار سیاست نپردازد شایسته صفت شهروندی بی‌آزار نیست بلكه باید او را شهروند بی‌خاصیت بدانیم. از نخستین ثمرات تقویت جامعه مدنی ظهور شهروندی است كه پایه و اساس شكل‌گیری شهرهای شهروندمدار محسوب میشود. حكومت مشروط و محدود و آزادی شهروندان نیازمند وجود جامعه مدنی پرتنوعی است كه مركب از انواع انجمن‌ها و گروه‌های فكری باشد. با پیشرفت‌هایی كه شان شهروندی در سال‌های اخیر در كشور ما پیدا كرده است باز هم نمی‌توان گفت كه مردم ایران در حد شهروند در كشورشان زندگی می‌كنند.
رضا شجاعیان
منبع : روزنامه اعتماد
ایران مسعود پزشکیان دولت چهاردهم پزشکیان مجلس شورای اسلامی محمدرضا عارف دولت مجلس کابینه دولت چهاردهم اسماعیل هنیه کابینه پزشکیان محمدجواد ظریف
پیاده روی اربعین تهران عراق پلیس تصادف هواشناسی شهرداری تهران سرقت بازنشستگان قتل آموزش و پرورش دستگیری
ایران خودرو خودرو وام قیمت طلا قیمت دلار قیمت خودرو بانک مرکزی برق بازار خودرو بورس بازار سرمایه قیمت سکه
میراث فرهنگی میدان آزادی سینما رهبر انقلاب بیتا فرهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای ایران تلویزیون کتاب تئاتر موسیقی
وزارت علوم تحقیقات و فناوری آزمون
رژیم صهیونیستی غزه روسیه حماس آمریکا فلسطین جنگ غزه اوکراین حزب الله لبنان دونالد ترامپ طوفان الاقصی ترکیه
پرسپولیس فوتبال ذوب آهن لیگ برتر استقلال لیگ برتر ایران المپیک المپیک 2024 پاریس رئال مادرید لیگ برتر فوتبال ایران مهدی تاج باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی فناوری سامسونگ ایلان ماسک گوگل تلگرام گوشی ستار هاشمی مریخ روزنامه
فشار خون آلزایمر رژیم غذایی مغز دیابت چاقی افسردگی سلامت پوست