بانک‌ها باید در جهت‌دهی اقتصاد کشور و خانواده‌ها مؤثر باشند

بانک صنعت و معدن به‌عنوان تنها بانک تخصصی بخش صنعت و معدن در کشور طبق گزارش عملکرد بانک‌های عامل در خصوص اجرای آئین‌نامه گسترش بنگاه‌های اقتصادی زودبازده و کارآفرین براساس شاخص منتخب در مقطع زمانی اسفتند ۸۴ تا اردیبهشت ۸۶ حائز رتبه نخست در میان بانک‌های کشور شد. این رتبه از آن جهت حائز اهمیت است که اکثر بنگاه‌های اقتصادی زودبازده و کارآفرین توسط خانواده‌ها اداره می‌شود. در این راستا به مناسبت هفته بانکداری بر آن شدیم در مورد وضعیت و عملکرد بانک با مدیر عامل این بانک دکتر مهدی رضوی به گفتگو بنشینیم. رضوی که دارای مدرک دکتری اقتصاد و فوق‌لیسانس ”مهندسی طراحی و تحلیل سیستم‌ها“ می‌باشد در زمینه بانکداری اسلامی و اقتصاد اسلامی نیز تجربیات فراوانی دارد. رضوی ضمن برشمردن اقدامات انجام شده طی سالیان اخیر اظهار امیدواری می‌کند بانک صنعت و معدن در آینده‌ای نزدیک با تعداد محدودی پرسنل و عملکرد چندین برابر فعلی خدمات خود را به ایرانیان داخل و خارج کشور ارائه نماید. دکتر رضوی با تحلیل عملکرد وضعیت فعلی سیستم بانکی کشور، معتقد است: ”بانک‌ها باید تبدیل به مؤسساتی شوند که در جهت‌دهی اقتصاد کشور و اقتصاد خانواده‌ها پیش‌قدم بوده و نقش مؤثری ایفا نمایند.“ متن کامل مصاحبه با مدیر عامل بانک صنعت و معدن از نظر علاقه‌مندان می‌گذرد.
● به‌عنوان مقدمه بحث ابتدا در مورد وضعیت بانک از زمانی که جنابعالی مسئولیت آن‌را بر عهده گرفته‌اید و اقدامات صورت گرفته در این مدت توضیحاتی بفرمائید.
▪ در مورد وضعیت بانک باید بگویم الحمدا... بانک با توجه به آمار و ارزیابی عملکرد در شرایط بسیار خوب و بی‌سابقه‌ای قرار دارد. حدود ۱۹ ماه پیش که این مسئولیت را پذیرفتم این بانک با چالش‌های مختلفی روبه‌رو بود. اما امروز بانک در طرح‌های عظیم صنعتی جایگاه ویژه‌ای پیدا کرده است. این بانک در طرح‌های زود بازده و بنگاه‌های کوچک و کارآفرین نیز رتبه اول را در بین بانک‌های کشور کسب نمود. در جلسه چندی پیش که خدمت رئیس‌جمهور محترم بودیم وزیر محترم کار در گزارش عملکرد بانک‌های کشور درباره عملکرد شبکه بانکی کشور در خصوص گسترش بنگاه‌های زود بازده و کارآفرین، این بانک را در رتبه اول (در میان کلیه بانک‌های کشور) اعلام نمودند. اما نه تنها در این زمینه بلکه در طرح‌های بزرگ مثل پتروشیمی، فولاد، سیمان و خودروسازی و زمینه‌های مختلف دیگر که زیرساخت‌های کشور را می‌سازند این بانک بسیار فعال است. بانک صنعت و معدن تنها بانک تخصصی کشور است که این جایگاه رفیع را به‌دست آورده است.
در طی سال گذشته ۳۷ طرح بزرگ توسط این بانک تأمین مالی شده که حدود دو میلیارد و سیصد و چهل میلیون دلار ارزش آنها بوده است که در طول تاریخ بانکداری ایران بی‌سابقه است. به‌عنوان مثال اگر بخواهیم مقایسه‌ای داشته باشیم، چندی پیش اعلام شد که پس از مدت‌ها و بررسی‌های طویل، بانک‌ جهانی ۵۰ میلیون دلار جهت فاضلاب به ایران وام پرداخت کرده است. در صورتی‌که بانک صنعت و معدن فقط طرح پتروشیمی کاویان را ۴۲۳ میلیون دلا تأمین اعتبار کرده است. در حال حاضر هم ۷ پروژه سیمان را در دست اقدام داریم که تا آخر این ماه به بهره‌برداری می‌رسند. این خلاصه‌ای از اهم فعالیت بانکی طی دو سال گذشته می‌باشد.
● آیا در مورد تأمین اعتبار طرح‌ها توسط بانک، کارشناسی‌های لازم صورت می‌گیرد تا چنان‌چه طرحی توجیه اقتصادی نداشته باشد، نسبت به تأمین اعتبار آن اقدام نشود؟ چراکه در گذشته طرح‌هائی به بهره‌برداری می‌رسید اما کارشناسان اعلام می‌کردند که توجیه اقتصادی ندارد.
▪ در زمینه سرمایه‌گذاری چون این‌گونه طرح‌ها اثراتش در بلند مدت بر اقتصاد و خانواده‌ها مشخص می‌شود ما نهایت دقت را در زمینه توجیه اقتصادی آنها لحاظ می‌کنیم. بر خلاف بانک‌های تجاری که سرمایه‌شان را به سمت بازار پولی می‌برند و طی سه ماه و نهایتاً یک ساله تسهیلات و غیره ایجاد می‌کنند. این بانک سرمایه خود را در زیرساخت اثتصاد کشور و خانواده صرف می‌کند. اما در مورد طرح‌های این‌گونه که طرح‌های زیرساخت اقتصادی کشور است بدین‌گونه عمل می‌شود که ابتدا از نظر فنی و مالی توجیه اقتصادی آنها بررسی می‌شود و در صورت مثبت بودن نظر کارشناسی، بانک آن را تأمین اعتبار می‌کند. حدوداً ۳ سال برای مطالعه و ساخت طرح، زمان لحاظ می‌شود. یک سال هم دوره تنفس و ۴ سال هم برای بازپرداخت طرح در نظر گرفته می‌شود یعنی طی دستورالعملی که سازمان مدیریت داده این‌گونه طرح‌ها جمعاً تا ۱۰ سال می‌توانند تأمین اعتبار شوند. بنابراین یکی از ویژگی‌ها و تفاوت سرمایه‌گذاری در این‌گونه طرح‌ها برخلاف این‌که پول به‌صورت مضاربه‌ای در بازار تجاری گردش کند و برگردد این پول و سرمایه‌گذاری صرف زیرساخت‌های کشور می‌شود و بنیان را درست می‌کند و تأثیرش بر اقتصاد خانواده‌ها و جامعه، بنیانی و دراز مدت است.
نتیجه این‌گونه تسهیلات هم، افزایش اشتغال و تولید و ایجاد کارآفرینی در کشور است. چراکه اگر افزایش تولید داشته باشیم قطعاً شاهد کاهش تورم و اثرات مثبت دیگر در اقتصاد خواهیم بود و یک نکته مهم دیگر این‌که اکثر این طرح‌هائی را که تأمین اعتبار کرده‌ایم متعلق به بخش خصوصی است.
● به‌نظر می‌رسد جهت تأمین اعتبار طرح‌هائی که نام بردید بانک نسبت به افزایش سرمایه در دوره تصدی جنابعالی اقداماتی را انجام داده چراکه در گذشته سرمایه این بانک در این حدود نبوده در زمینه افزایش سرمایه بانک و چگونگی آن بفرمائید.
▪ در بدو شروع فعالیت یکی از مشکلاتی که با آن روبه‌رو بودیم کافی نبودن اعتبارات لازم برای طرح‌های عظیمی بود که به‌ عهده بانک گذاشته شده بود در عین حال مشارکت بخش خصوصی را هم جهت پویائی اقتصاد از این بانک خواسته شده بود. کل سرمایه بانک هم ۱۶۳ میلیارد تومان ثبت شده بود که حدود ۱۵۴ میلیارد آن، دارائی‌های بانک و سهام بود که عملاً سهم دولت در شروع دوره جدید فعالیت بانک کمتر از ۱۰ میلیارد تومان بوده است.
لذا ما برای افزایش سرمایه بانک ابتدا نسبت به تغییر و اصلاح ساختار بانک اقدام کردیم. چراکه معتقد بودیم اگر ساختار بانک اصلاح گردد قطعاً نسبت به جذب سرمایه‌های بیشتر، ایجاد اشتغال، کارآفرینی، ساخت زیربناهای کشور این بانک پتانسیل لازم را دارد. در این راستا سپرده‌های کوتاه مدت بانک ۲۰۲ درصد، سپرده‌های بلند مدت ۵۲ درصد و سپرده‌های قرض‌الحسنه ۱۵۶ درصد رشد داشته است. در سه ماهه امسال هم سپرده‌های کوتاه مدت ما نسبت به سه ماهه سال قبل ۲۳۳ درصد و سپرده‌های ارزی هم ۱۵۶۱ درصد افزایش یافته است. سودآوری هم ۲۱۹ درصد افزایش و گشایش اعتبار اسناد ریالی هم ۷۸۲ درصد افزایش یافته است و این چکیده‌ای از روند افزایش سرمایه بانک در طول این مدت می‌باشد.
● با توجه به این‌که بیشترین مطالبات معوق در سال ۸۴ مربوط به بانک صنعت و معدن بوده است در این زمینه طی سال‌های اخیر در زمان مدیریت جنابعالی چه اقداماتی صورت گرفته است؟
▪ متأسفانه مطالبات معوق بانک نتیجه‌ تصمیماتی است که در گذشته صورت گرفته است البته از زمان مدیریت جدید سرعت وصول مطالبات بیشتر شده است و یکی از نقاط قوت بانک وصول مطالبات معوق می‌باشد و شیوه کار هم خیلی آسان است، چراکه نگاه ما به صنایع، اقتصاد خانواده و بنگاه‌های اقتصادی این است که زمانی این بانک می‌تواند در شرایطی مطلوب قرار گیرد که خانواده‌ها فقیر نباشند و تمام بنگاه‌های اقتصادی مشکل نداشته باشند یعنی اگر پولی که بانک به بنگاهی می‌دهد، این بنگاه مشکلات اساسی مالی داشته باشد دیگر پول به بانک برنخواهد گشت. لذا تمام تلاش ما این است که مطالبات معوق خود در بنگاه‌های کوچک را در نهایت رأفت اسلامی مطالبه کنیم اما نسبت به برخی از صنایع بزرگ مثل ذوب‌ آهن که حدود ۴۰۰ میلیارد تومان سال‌ها بدهکار بوده و طلبش را پرداخت نمی‌کرده یا صنایع ملی مس که ۱۶۰ میلیارد تومان بدهکار بوده اقدامات لازم را انجام داده‌ایم و مطالبات معوقه‌شان را وصول کرده‌ایم. به‌طور کلی نگاه بانک در وصول مطالبات خود این است که خودش را از مشکلات صنایع کشور و اقتصاد خانواده‌ها دور نکند. بنابراین در گرفتن مطالبات خود بگیر و ببند و تعطیلی کارخانه‌ها و بیکار نمودن کارگران را در دستور کار خود قرار نداده و نخواهیم داد.
● مهمترین محورهائی که جنابعالی در دوران تصدی این بانک دنبال نموده‌اید با توجه به این‌که این بانک رتبه اول را در میان بانک‌های کشور کسب نموده چه بوده است؟
▪ ابتدا ما اهداف بانک را برای خودمان روشن کردیم یعنی ابتدا باید هدف‌گذاری می‌کردیم. لذا یک ستاد مرکزی برنامه‌ریزی تشکیل دادیم. پس از تبادل نظر و بحث‌های گروهی بدون کمک از مؤسسه‌ای و فقط با اتکا به نیروهای داخلی بانک ۴ هدف را برای بانک مشخص کردیم.
در ابتدا، هم چالش‌ها و موانعی که بانک با آن روبه‌رو بود و هم قابلیت‌های بانک مشخص گردید. نیازها تعیین گردید و همگی به‌صورت ماتریس‌های زنجیره‌ای مرتبط به هم مشخص شد. در این راستا ۴۷ برنامه اجرائی و حدود ۱۴۲ پروژه تعریف شد که این برنامه‌های اجرائی باید عملیاتی می‌شد. برای عملیاتی کردن هم زمان‌بندی، توانمندسازی و ظرفیت‌سازی نظام‌مند و سیستماتیک با حداقل هزینه‌ها و با اتکا به نیروهای داخلی بانک صورت گرفت. نتیجه این تلاش جمعی تعریف ۱۴۲ پروژه بوده است که برای حل مشکلات بانک تعریف شده است. این نتایج با حضور بخش‌های نظارت و بازرسی، مدیریت ریسک، حسابداری، استانداردسازی و حضور فعال در عرصه منطقه‌ای و بین‌المللی و این‌که بانک تبدیل به یک بانک مدرن و توسعه‌ای شود تا به اهداف و برنامه‌های دولت کمک کند، بوده است لذا نتایج این اعداد و ارقام در آینده آرام آرام مشخص خواهد شد.
یکی از افتخارات دیگر بانک، برنده شدن در اجلاس بانک‌های توسعه‌ای آسیا بوده است. هم‌چنین این بانک برنده تندیس اقتصاد سبز بلورین شده است. هم‌چنین اجرای نظام برنامه‌ریزی یک‌پارچه و استقرار سیستم مدیریت کیفیت
ISO ۹۰۰۱-۲۰۰۰ هم از دیگر کارهای مهم بوده که در این بانک صورت گرفته است.
● رویکرد فرا منطقه‌ای بانک صنعت و معدن چگونه است و برنامه‌های آتی این بانک در این زمینه چیست؟
▪ در حال حاضر در تلاش هستیم تا در مالزی، ونزوئلا و ازبکستان یک بانک راه‌اندازی کنیم ما اولین بانکی بوده‌ایم که عملیات B۲B پروژه سیستم ساتنا را پیاده کرده‌ایم. هم‌چنین کارت بانکداری الکترونیکی بانک به‌دست توانای خود مجموعه ساخته شده است که هیچ نرم‌افزاری برای ساخت آن از خارج خریداری نشده است. البته ما روی سیستم‌های بهره‌وری و انسانی هم بسیار کار کرده‌ایم و برنامه داریم.
● افزایش سرمایه بانک تا چه حد توانسته است به رسیده اهداف مجموعه کمک نماید؟
▪ سرمایه بانک مثل یک کارآفرین است که استعداد خدادادی دارد ولی جیبش خالی است. بانک مثل یک سدی است که اگر پشتش آب کافی باشد می‌تواند با برنامه‌ریزی مناسب دریچه‌ها را باز کند و یک زمین لم‌یزرع را تبدیل به یک باغ مصفا کند اگر بانک پول و منابع کافی نداشته باشد بسیار مشکل خواهد داشت. درباره منابع بانک باید بگویم ۵/۱ میلیارد دلار سپرده دولت در نزد بانک صنعت و معدن بوده که فقط ۵۰۰ میلیون دلار آن به ما تخصیص داده شده است. امیدوارم که مابقی نیز توسط بانک مرکزی به‌زودی پرداخت شود تا بتوانیم در یک جایگاه خوبی برای تأمین اعتبار طرح‌های بزرگ صنعتی قرار گیریم. البته باید بگویم حدود ۸۰ درصد کارهای انجام شده هم با مشارکت و حمایت بخش خصوصی بوده است.
● آیا بانک طرح و برنامه‌ای برای جمع‌آوری سرمایه‌های کوچک خانواده‌ها در جهت ایجاد اشتغال مولد و سرمایه‌گذاری در پروژه‌های کوچک و زود بازده دارد؟
▪ اساس‌نامه بانک هدفش را این‌گونه تعریف می‌کند: ”هدف بانک صنعت و معدن به‌عنوان یک بنگاه اقتصادی عبارت است از به‌کارگیری قابلیت‌های بانکداری توسعه سرمایه‌ای برای توسعه اقتصادی کشور با فراهم کردن بستر مناسب برای حضور بخش غیردولتی“.
لذا تمام تلاش ما این بوده تا با به‌کارگیری فن‌آوری نوین، جوانان و خانواده‌هائی را که خلاقیت دارند در زمینه‌های نانو، بیوتکنولوژی، انرژی‌های نوین و ... تشویق کنیم و منابع ارزان قیمت در اختیارشان بگذاریم تا در جهت شکوفائی اقتصاد کشور و خانواده مؤثر باشند. از طرفی در نظر داریم بانک را کوچک نگه داریم اما توانائی‌های آن را افزایش دهیم. البته ما در سرمایه‌گذاری و تخصیص منابع به بنگاه‌های کوچک و زود بازده نیز رتبه اول را در میان بانک‌ها کسب کرده‌ایم. مثلاً خانواده‌ای رلفته در زیرزمین خانه‌اش یک بسته‌بندی ایجاد کرده و بانک هم حمایت کرده است. تنها بانکی که بلند مدت و کوتاه مدت زیرساخت‌های اقتصادی کشور را می‌سازد بانک صنعت و معدن است. من معتقدم بانک‌ها خیلی می‌توانند نسبت به جهت‌دهی اقتصاد کشور و اقتصاد خانواده‌ها و افزایش تولید و بهره‌وری مؤثر باشند. و اما امیدواریم برای رسیدن به این هدف مهم مردم و مسئولین ما را از راهنمائی‌ها و حمایت‌های خود دریغ ننمایند.

منبع : ماهنامه اقتصاد خانواده