مهندسی ارزش؛ ابزار قدرتمند بهره‌وری

مهندسی ارزش، به تعبیری « محاسبه ارزش» و روشی سیستماتیك با تكنیك‌های مشخص است كه كاركرد محصول یا خدمات را شناسایی می‌كند. هدف مهندسی ارزش، ایجاد كنترل برمجموع هزینه‌ها در زمینه محصول و خدمات در طول عمر محصول بدون فدا كردن كیفیت آنهاست. محدوده كار مهندسی ارزش، به اندازه و پیچیدگی پروژه بستگی دارد. ایران به دلیل فقدان نظام ارزیابی و بهره‌برداری مناسب، سالانه متحمل زیانی معادل ۱۶۵۰ میلیارد ریال می‌شود.
مهندسی ارزش، روشی بسیار مهم برای مصرف بهینه بودجه تخصیص داده شده به پروژه است. با توجه به اشكالات طراحی موجود در طرح‌های عمرانی كشور، لزوم اعمال مهندسی ارزش در پروژه‌های عمرانی و سرمایه‌بر، بشدت احساس می‌شود.
براساس آمار‌های موجود، كشور ما به دلیل فقدان نظام ارزیابی و بهره‌برداری مناسب و كارا، سالانه متحمل زیانی معادل ۱۶۵۰ میلیارد ریال می‌شود. میزان زیان سال ۱۳۷۹ ناشی از تأخیر در راه‌اندازی طرح‌های ملی، براساس مدل تعریف شده سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی، معادل ۴۶۰۰ میلیارد ریال بوده است.
چرا مهندسی؟ چرا ارزش؟ و چرا مهندسی ارزش؟ چه قرابتی بین مهندسی و ارزش وجود دارد و چه ارتباطی بین مهندسی ارزش و صنعت دیده می‌شود؟ واژه‌های مهندسی، ارزش و صنعت، روزانه و بارها بر زبان ما جاری می شوند. امروزه تركیبات مختلفی از واژه‌های مهندسی مانند مهندسی مجدد، مهندسی بازار و غیره كاملاً رایج و معمول است و در محاوره و متون علمی، به فراوانی یافت می‌شوند. شاید مهندسی به تنهایی یادآور ماشین‌آلات، كارخانه‌ها و به طور كلی صنعت باشد، اما آیا هیچ‌گاه اندیشیده‌ایم كه مهندسی چه قرابتی با بازار دارد؟ براستی معنای مهندسی چیست؟ واژه‌نامه‌ها، مهندسی را به طور‌كلی «محاسبه» می‌دانند و مهندس یعنی محاسب. پس مهندسی ارزش را می‌توان به تعبیری محاسبه ارزش دانست، اما ارزش در صنعت، سازمان و پروژه به چه معناست؟ آیا هدف هر تولیدی اعم از كالا یا خدمات، افزودن ارزش و یا به تعبیری ایجاد ارزش افزوده است؟ اگر در پاسخ مثبت این سؤال اتفاق‌نظر داشته باشیم، آنگاه مهندسی ارزش و مفهوم آن رفته‌رفته پررنگ‌تر می‌شود.
از دیدگاه «انجمن مهندسی ارزش امریكا»۱ مهندسی ارزش روشی سیستماتیك با تكنیك‌های مشخص است كه كاركرد محصول یا خدمات را شناسایی و برای آنها، ارزش مالی ایجاد می‌كند به نحوی كه كاركرد موردنظر با كمترین هزینه و حفظ قابلیت اطمینان و كیفیت مطلوب انجام گیرد. به بیانی دیگر می‌توان گفت: «مهندسی ارزش، كوششی سازمان‌یافته برای تحلیل عملكرد سیستم‌ها، تجهیزات، خدمات و موسسات، به منظور نیل به عملكرد واقعی با كمترین هزینه در طول عمر پروژه است كه سازگار با كیفیت و ایمنی موردنظر باشد». مهندسی ارزش، روشی بسیار مهم برای مصرف بهینه بودجه تخصیص داده شده است.
ارزش، عاملی بسیار ساده و در عین حال بسیار پیچیده است زیرا چیزی است كه مشتری طلب می‌كند. «میلر و هایمان» یك پند كلیدی ارائه كرده‌اند: «هیچ‌كس، یك محصول را خریداری نمی‌كند. مشتریان، همیشه كاری را می‌خرند كه فكر می‌كنند كالا برای آنها انجام خواهد داد. به بیان دیگر، مردم به صدای با كیفیت اهمیت می‌دهند.»
● تاریخچه مهندسی ارزش
مهندسی ارزش در زمان جنگ جهانی دوم و زمانی كه دست‌یابی به مواد حیاتی دچار مشكل شده بود، در صنایع مطرح شد. این مسئله، به ارائه راهكارهای جایگزین برای مواد و طرح‌های موجود انجامید. در ۱۹۴۷، «لاورنس دی‌میلز» یكی از مهندسان شركت جنرال‌الكتریك امریكا (GE) موارد ممكن را مورد ارزیابی قرار داد. او طرح‌ها و روش‌های متعددی برای مقابله با تغییرات آتی بیان كرد و روشی مناسب برای تعیین ارزش یك طرح ارائه داد. به‌كارگیری این نظریه در صنایع، به سرعت در امریكا فراگیر شد و به بازگشت عظیم سرمایه انجامید. میلز، این حركت را «آنالیز ارزش» نام نهاد. در اواخر دهه ۶۰، انجمن مهندسی ارزش امریكا بنیان‌گذاری شد. سپس، صنایع دفاع، شركت‌های ساختمانی و مراكز صنعتی، به تدریج مقرراتی را در ارتباط با الزام در اجرای مهندسی ارزش، تصویب كردند. در اوائل دهه ۸۰، پیشنهاد اجرای مهندسی ارزش در صنایع دفاعی، مدیریت خدمات عمومی، خدمات پستی و غیره، مطرح شد و به موفقیت‌های چشمگیری در كاهش هزینه‌ها بویژه در مرحله اجرا، انجامید. در حال حاضر، براساس قوانین مصوب در ایالات متحده، تمامی سازمان‌های اجرایی وابسته به دولت، ملزم به ایجاد و به‌كارگیری روش‌های مؤثر مهندسی ارزش در پرژوه‌هایی هستند كه با سرمایه‌ای بیش از یك میلیون دلار انجام می‌گیرد.
اجازه بدهید به آماری از سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی ایران توجه كنیم: « متوسط زمان راه‌اندازی طرح‌های مالی و سرمایه‌بر، درحال حاضر ۸ سال است. ۵۴ درصد از طرح‌های عمرانی كشور، دارای اشكالات طراحی است. ۲۷ درصد از طرح‌های عمرانی، ناقص اجرا می‌شوند و ۲۸ درصد از طرح‌های عمرانی، در مرحله بهره‌برداری دارای اشكال هستند.»
با توجه به مطالب فوق، لزوم اعمال مهندسی ارزش در پروژه‌های عمرانی و سرمایه‌‌بر، احساس می‌شود. بر این مبنا، در سال ۱۳۷۹ دستورالعمل ارجاع كار و انعقاد قرارداد با واحدهای خدمات مهندسی ارزش از طرف سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی ابلاغ شد. این تكنیك، ابتدا آنالیز ارزش نامیده شد، اما بعدها به نام‌های دیگری مانند «مدیریت ارزش»، «بهبود ارزش»، «كنترل ارزش» و «خرید ارزش» نامگذاری شد. نیروی دریایی امریكا این نام را به «مهندسی ارزش» تغییر داد تا بر بخش مهندسی این شیوه تأكید شود. با وجود تغییر نام، هدف مهندسی ارزش همانند قبل باقی ماند و آن، «ایجاد كنترل برای مجموع هزینه‌ها در زمینه محصول/خدمات در طول عمر محصول، بدون فدا شدن كیفیت و كاهش قابلیت اطمینان خدمات/ محصول است.»
این واقعیت كه هزینه‌های غیرضروی، معمولاً در محصول و فرایند وجود دارد، نكته‌ای قابل تأمل است. میلز نتیجه گرفت كه هزینه‌‌های غیرضروری، معمولاً ممكن است به علل مختلف تحمیل شوند كه هم آنها عبارتند از: كمبود زمان كافی برای طراحی، كمبود اطلاعات، كمبود ایده، و پیش‌‌داوری‌های منفی، كمبود تجربه، ضعف روابط انسانی، چندمفهومی بودن، طراحی نادرست و تخمین بالاتر از حد نیاز.
روش مدیریت ارزش، سازمان را قادر به رقابت مؤثر و كارا در بازار خواهد كرد زیرا سازمان می‌تواند با به‌‌كارگیری مهندسی ارزش به اهداف زیر دست یابد: كاهش هزینه، افزایش سود، بهبود كیفیت، افزایش سهم بازار، انجام كار در زمان كوتاه‌تر و استفاده كاراتر از منابع.
ملاحظه می‌شود كه برای به ثمر رسیدن اهداف یاد شده، باید فرایندی مناسب وجود داشته باشد و به تحقق آنها با نگرش مقطعی نباید نگریست. لذا ضرورت نگرش سیستمی به كار و برنامه‌های اجرایی آن بشدت احساس می‌شود. هر سازمانی می‌بایستی در كنار كاهش هزینه بهبود كیفیت، مسئله افزایش سود، زمان كمتر، تخصیص بهینه منابع و غیره را مدنظر داشته باشد. به همین علت به سیستمی نیاز دارد كه ارتباط سیال بین عوامل را برقرار ساخته و فرایند ارتباطات را مدنظر بگیرد. این فرایند كه چرخه‌ای یك‌طرفه نیست، بهترین مدل برای نمایش سیستم مهندسی یا مدیریت ارزش بوده و در قالب نمودار جریان داده‌ها۲ (DFD) عرضه می‌شود كه خواستگاه آن فناوری اطلاعات است. اگر بتوان مهندسی ارزش را به كمك DFD نمایش داد، چگونگی ارتباطات اجزای اصلی و فرعی سیستم و آنچه كه بین اجزای آن جاری می‌شود، به سهولت قابل پیگیری خواهد بود.
روش تحلیل عملكرد سیستم، روشی نموداری است كه روابط تمامی عملكردهای تعیین شده را مشخص می‌سازد. این روش به صورت متوالی و منطقی، تمامی عملكردها را مشخص كرده و ارتباط، وابستگی و اولویت‌های مربوط به آنها را نشان می‌دهد.
● واژه‌های كلیدی در مهندسی ارزش
▪ ارزش: این واژه برای مفاهیم مختلفی، به‌كار رفته و ممكن است با قیمت پولی و یا هزینه، اشتباه شود. یك محصول اگر نیازهای كامل خریدار را (در ارتباط با همان محصول) براورده نكند، فاقد ارزش متناسب با قیمت خود است. ارزش یك محصول از دیدگاه فروشنده و خریدار متفاوت است و حتی ممكن است استفاده‌كننده‌های مختلف، در مورد مفهوم آن اختلاف‌نظر داشته باشند. مثلاً، ارزش یك پیچ‌گوشتی از دید یك مكانیك و یك خانم خانه‌دار متفاوت است.
معمولاً هنگام بحث از ارزش، هفت سطح متفاوت دیده می‌شود كه عبارتند از:
۱) اقتصادی
۲) اخلاقی
۳) اجتماعی
۴) مذهبی
۵) قضایی
۶) زیبایی شناختی
مهندسی ارزش معمولاً مربوط به ارزش اقتصادی است و این چنین تعریف می‌شود:
«كمترین هزینه برای فراهم كردن وظیفه/خدمت مورد نیاز در زمان و مكان مطلوب و با كیفیت موردنظر» در ساده‌ترین شكل، ارزش برابر است با بها تقسیم بر هزینه.
بها۳: تعریف فرهنگ لغت از بها چنین است: ارزش، چیزی است كه با كیفیت و یا اعتباری كه همراه خود دارد، اندازه‌گیری می‌شود. به بیانی دیگر، «كمترین هزینه‌ای كه به وسیله آن، عملكرد اساسی یك جزء كاری، قابل دسترسی است» بها متفاوت با هزینه (به عنوان كمیتی در واحد زمان) است. تحلیل ارزش، با شناسایی كاركرد محصول/ خدمت و اندازه‌گیری مقبولیت كاركرد آن برای استفاده‌كننده، ادامه می‌یابد. این عمل می‌تواند با جمع‌آوری داده‌های آماری و اعتبارسنجی آن با پاسخ‌گویی به سوال‌های زیر از دید مصرف‌كننده حاصل شود:
هزینه دستیابی به این كاركرد با طراحی كنونی چه میزان است؟
به نظر شما، با توجه به عملكرد این كاركرد، هزینه آن باید چه مقدار باشد؟
هزینه دستیابی به این كاركرد، در صورت وجود مورد جایگزین، چه مقدار است؟
▪ هزینه: هزینه نیازمند تعیین دقیق بوده و عبارت است از مجموع نیروی انسانی، مواد، نگهداری و هزینه‌های غیرمستقیم موردنیاز برای تولید یك محصول و نگهداری آن در طول عمر محصول گرفته می‌شود. به بیانی دیگر، هزینه برای طول عمر یك محصول یا خدمات مدنظر است.
● زمان به كارگیری مهندسی ارزش
محدوده كار مهندسی ارزش به اندازه و پیچیدگی پروژه بستگی دارد. بالاترین میزان بازگشت زمانی انجام می‌گیرد كه در اولین مرحله از عمر پروژه قرار داریم. در واقع، اجرای مهندسی ارزش در مرحله اولیه طراحی، بسیار مؤثر است زیرا نظریه‌های هنوز دارای حالت مفاهیم بوده و عملیاتی نشده‌اند. در این مرحله كارفرما و طراح در تصمیمات خود انعطاف‌پذیری بیشتری دارند و تغییرات، آثار سوء كمتری بر برنامه زمان‌بندی پروژه می‌گذارند. در این مرحله، كارفرما و مشاور در حال بررسی بودجه پروژه بوده و مطالعه مهندسی ارزش می‌تواند قبل از تصویب بودجه نهایی در شناسایی عناصر هزینه‌بر، مؤثر باشد. مطالعات مهندسی ارزش برای پروژه‌های ساخت، زمانی انجام می‌گیرد كه حدود ۳۰ درصد از طراحی محصول صورت گرفته باشد. به بیانی دیگر، هر نوع طراحی نیمه تمام را باید مهندسی ارزش كرد. اجرای مهندسی ارزش، قبل از اتخاذ تصمیمات مهم در طراحی، توصیه می‌شود زیرا بیشترین تأثیر را بر هزینه‌ها دارد.
هر پروژه، معمول ۵ مرحله توسعه دارد كه عبارتند از:
۱) فرموله كردن مفاهیم (مشخص كردن عملكرد)
۲) طراحی اولیه
۳) طراحی نهایی
۴) ساخت
۵) عملیات
▪ مرحله فرموله كردن مفاهیم: هدف این مرحله، تبدیل (ترجمه) نیازمندی‌های كلی (عمومی) به مشخصات عملكردی است. در بیشتر موارد، تصویر كاملی پروژهٔ نهایی، شناخته می‌ماند. به بیانی دیگر تصمیمات، هنوز نامشخص هستند. تلاش مهندسی ارزش در این مرحله تهیه ورودی برای نیل به كاركردها به نحوی است كه با كمترین هزینه انجام شوند.
▪ مرحلهٔ طراحی اولیه: در این مرحله، مفاهیم تعریف و مشخصات طراحی شروع شده و اطلاعات جزئی و كافی برای بیان تمامی عوامل كمی و هزینه برنامه‌ها، ارائه شده است. اكنون زمان مناسبی برای پرسش از خصوصیات عملكرد و اصلاح آنها (در صورت لزوم) است. مطالعه مهندسی ارزش كه نیازمند تحلیل، خصوصیات فنی و طراحی وظایف است، می‌تواند معطوف به گزینه‌های جایگزین مشخص و پیشنهاد برای بهبود ارزش باشد.
▪ مرحله طراحی نهایی: در این مرحله، جزئیات مشخصات طراحی، فرموله شده و برنامه‌ریزی‌ها صورت گرفته‌اند. تلاش مهندسی ارزش در این مرحله، معمولاً محدود به حذف جزئیات مرتبط با محدودیت‌های غیرضروری و زائد است. طراحی مجدد معمولاً در این مرحله نمی‌تواند به صورت مؤثر و اقتصادی انجام گیرد، مگر اینكه پتانسیل صرفه‌جویی طول عمر محصول، به اندازهٔ كافی برای تعدیل هزینه‌ها بزرگ باشد.
▪ مرحله ساخت: این مرحله، مهندسی ارزش برای بازبینی مشخصات و نیازمندی‌های قراردادی و سفارش در تغییرات، به كار می‌رود. زمانی كه تغییر در سفارشات تمایل به افزایش هزینه‌های قرارداد دارد، تحلیل ارزش را باید برای تسهیل در یافتن راه‌حل‌های با هزینه كمتر و جلوگیری از افزایش عملكرد غیرضروری، اعمال كرد.
مرحله عملیات و نگهداری: مطالعه مهندسی ارزش در این مرحله، به عنوان فرصتی برای ایجاد تغییر پیشنهاد می‌شود كه در مراحل قبل مقدور نبوده‌اند (شاید ناشی از كمبود زمان و یا دیگر محدودیت‌ها باشد). نتایج مطالعه مهندسی ارزش در این مرحله، صرفه‌جویی هزینه با توسعه طول عمر آن از طریق استفاده از مواد جدید، فرایند/ یا طراحی، كاهش هزینه تعمیرات، صرفه‌جویی در انرژی و دیگر هزینه‌های عملیاتی است.
اجرای مهندسی ارزش برای یافتن پاسخ این پرسش است كه چه راه‌حل دیگری، كاركرد موردنظر، فرایند، محصول و یا اجرای آن را با هزینه كمتری محقق می‌سازد؟ بنابراین، هرچه از زمان عمر پروژه بگذرد، از پتانسیل كاهش هزینه كاسته می‌شود. به طوركلی، تیم طراحی بیشترین تأثیر را بر صرفه‌جویی هزینه می‌گذارد.
● مراحل اجرای مهندسی ارزش
براساس تعاریف و برداشت‌های موجود از مهندسی ارزش، برنامه‌های كاری متفاوتی برای آن ارائه شده است. برای مطالعه فرایند اجرای مهندسی ارزش، روش بیان شده توسط SAVE را پی‌خواهیم گرفت. طرح‌ریزی این روش به نحوی است كه تحلیل مؤثر و كارای پروژه را فراهم ساخته و توسعه حداكثر تعداد راهكارهای لازم برای نیل به كاركرد موردنیاز پروژه را در دسترس می‌گذارد. این روش شامل ۳ مرحله اصلی زیر است:
۱) مرحله پیش مطالعه
۲) مرحله مطالعه
۳) مرحله فرامطالعه
در مرحله پیش مطالعه كه به آن مرحله طوفان فكری هم گفته می‌شود، داوری در مورد هر یك از ایده‌ها، تا مرحله بعدی به تعویق انداخته می‌شود. گفتنی است كه هیچ ایده‌ای بد نیست و جریان آزاد تفكرات و ایده‌ها بدون انتقاد از هر ایده، باید وجود داشته باشد. هر چه راهكارهای بیشتری ارائه شود، احتمال بیشتری برای توسعه راه‌حل بهتر و برجسته‌تر وجود خواهد داشت. ادبیات مهندسی ارزش در این مرحله، برای ارائه ایده جدید، پرسش‌های زیر را پیشنهاد می‌كند:
- آیا این عملكرد را می‌توان به كلی حذف كرد؟
- آیا بخشی از این عملكرد را می‌توان حذف كرد؟
- آیا تكراری وجود دارد؟
- آیا تعداد طول‌های مختلف، رنگ‌ها یا تنوع آنها را می‌توان كاهش داد؟
- آیا می‌توان یك بخش را به صورت استاندارد به كار برد؟
- آیا این بخش، كاری بیش از وظیفه مورد انتظار، ارائه می‌دهد؟
- آیا هزینه مواد به كار رفته را می‌توان كاهش داد؟
برای موفقیت در این مرحله دو بخش كلیدی وجود دارد:
۱) هدف از این مرحله، یافتن راه‌‌های ممكن برای طراحی پروژه نیست بلكه توسعه راهكارهای انجام كاركرد انتخاب شده توسط مطالعه، مدنظر است.
). برای نیل به ایده‌های جدید، فرایند ذهنی با تجارب گذشته تركیب می‌شود. هدف از یافتن تركیبات جدید، دستیابی به كاركردهای مطلوب با هزینه كمتر و بهبود عملكرد است.
ز مرحلهٔ‌ارزیابی: طی این مرحله، ایده‌های تولید شده در مرحله قبلی (مرحله ایجاد یا تفكر و تعمق) تحلیل شده و ایده‌های مناسب برای بسط بیشتر، انتخاب می‌شوند. هدف این مرحله، ارزیابی راهكار‌های پیشنهاد شده، حذف ایده‌های نامناسب و انتخاب بهترین گزینه است. برای كمك به ارزیابی یك ایده، فهرستی از پرسش‌های زیر ارائه می‌شود كه با ارزیابی پاسخ‌های آنها، قضاوت درباره هر یك از ایده‌ها ساده‌تر خواهد شد:
- آیا این ایده عمل خواهد كرد؟
- آیا این ایده می‌تواند با دیگر ایده‌ها تركیب یا تعدیل شود؟
- پتانسیل صرفه‌جویی این ایده چه مقدار است؟
- احتمال اجرای این ایده چقدر است؟
- این ایده ممكن است بر چه بخش‌هایی اثر بگذارد؟
- این ایده ممكن است بر چه كسی اثر بگذارد؟
- آیا این ایده، ایجاد تغییرات آتی را آسان‌تر یا دشوارتر خواهد كرد؟
- آیا این ایده، تمامی خواسته‌های استفاده‌كننده را برآورده خواهد كرد؟
▪ مرحله توسعه: هدف این مرحله، مهیا كردن بهترین گزینه برای بهبود ارزش ایده انتخاب شده در مرحله قبل است. ارزیابی كامل راهكارهای باقیمانده و جزئیاتی ویژه همچون: هزینه كارفرمایی، امكان اجرا و اثر آن بر دیگر بخش‌های پروژه، در این مرحله انجام می‌شود. در مرحله توسعه، انتظار می‌رود كه تیم به طوركامل ایده‌های انتخاب شده را توسعه داده و اطلاعات واقعی و عملی را در مورد هر ایده ارائه دهد. این اطلاعات می‌بایستی شامل بخش‌های فنی، هزینه و برنامه‌ریزی اطلاعات بوده و درحدی باشند كه طراح و كارفرمای پروژه قادر به ارزیابی اجرای آن باشد. اطلاعات هر گزینه پیشنهادی، معمولا باید شامل موارد ذیل باشد:
- توصیف و شرح طراحی قبل و گزینه‌های پیشنهادی
- داده‌های هزینه و عملكرد كه نشان‌دهنده اختلاف بین طراحی عمومی (قبلی) و طراحی پیشنهادی باشد.
- مقایسه هزینه طول عمر، شامل هزینه عملیاتی و ...
- برنامه اثرات و بازخورد داده‌های فنی
پس از لحاظ این موارد، تیم باید بهترین ایده را تعیین كند.
▪ مرحله ارائه: هدف از این مرحله، دستیابی به توافق و ایجاد تعهد برای طراح و كارفرمای پروژه در زمینه اجرای پیشنهاد است. طی مرحله ارائه، تیم گزارشی مكتوب در مورد بهترین گزینه‌‌ (ها) تدوین كرده و طرح عملیاتی برای ضمانت اجرایی گزینه انتخاب شده را ارائه می‌دهد. سپس، مراحل تصویب آن را برای جلب‌نظر مسئول مربوطه، طی می‌كند.
گزارش معمولاً می‌بایستی منعكس كننده پیشنهادی باشد كه شامل: مباحث لازم در زمینه عدم مغایرت عملكرد با اثر موردنظر (قابلیت اجرا) وجود اطلاعات فنی و پشتیبانی تكمیل شده و صحیح و نیز مبتنی بودن پتانسیل صرفه‌جویی بر تحلیل هزینه‌ها و بهینه بودن تغییرات است. معمولاً همراه با گزارش مكتوب، ارائه شفاهی صورت می‌گیرد. بیان شفاهی گزارش می‌تواند مبنای قبول پیشنهاد باشد.
▪ فرامطالعه: هدف از این بخش كه گاهی بخش اجرا نیز نامیده می‌شود، اجرای توصیه‌هایی است كه به عنوان مهندسی ارزش مورد تأیید قرار گرفته و در زمان‌بندی طرح نهایی لحاظ می‌شوند. در این مرحله، نظریه‌ها می‌توانند واقعی شوند. كارفرما معمولاً اجرای ایده انتخاب شده و خلاصه اهداف گزارش را پیگیری می‌كند.

نویسنده : رضا توكلی مقدم - امیر شكاری
پانوشت‌ها:
۱ . Engineering: Save Of American Value Society
۲ . Data Flow Diagram
۳ . Worth
منابع:
۱. Samy E.g.elias “Value Engineering A Powerful Productivity Tool” Computers And Industrial Eng Vol. ۳۵ No ۳-۴ Pp ۳۸۱-۳۹۳.۱۹۹۸.۲.alphonse Dell,lsola, ۱۹۹۷. Value Engineering; Practical Applications, For Design, Construction, Maintenance & Operations, Kingston, R. S. Means Company, Inc . (Call Number: Th ۴۳۷. D۴۴)۳. Steve Holmes. P.eng.cvs. “Better Roads And Bridges” Ministry Of Transportation Ontario Oct, ۲۰۰۱.۴. Applying Value Analysis To A Value Engineering Program Paper For Ahsto Ve Conference ۱۹۹۹ Ken L. Smith, Pe, Cvs.
۵. جبل عاملی محمد سعید. میرمحمد صادقی علیرضا؛ «مهندسی ارزش؛ معرفی، سوء‌تعبیرها و روابط متقابل»؛ تهران، نشر فرات، ۱۳۸۰.

منبع : ماهنامه صنعت خودرو