اسباب‏بازی‏ در تربیت کودک نقش دارد

«انتخاب اسباب‏بازی‏ مناسب موجب پرورش خلاقیت و افزایش توانایی‏های کودک می‏شود. پس باید انتخاب و خرید اسباب‏بازی‌هایشان را با هدف انجام دهیم.» این‌، بخشی از گفته‏های دکتر فریبا عربگل، فوق تخصص روان‌پزشکی کودکان و نوجوانان و عضو هیات علمی‏دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی است که در گفتگو با «سلامت» به نکات مفیدی در همین رابطه اشاره کرده که به والدین کمک می‏کند هنگام خرید اسباب‏بازی‏ برای فرزندشان با دید بازتری انتخاب کنند...
▪ خانم دکتر! اصلا چرا باید در خرید اسباب‏بازی‏ برای بچه‏ها حساسیت به خرج داد و دقت کرد؟ مگر اسباب‏بازی‏ هم در تربیت و شکل‌گیری شخصیت ما نقش دارد؟
ـ بله، به طور کلی بازی نقش مهمی ‏در بروز و نشان دادن احساسات، ارتباط با دیگران و شکل‌گیری شخصیت کودک دارد. انتخاب اسباب‏بازی هم یک بخش مهم در بازی است. لازم است که انتخاب و خرید اسباب‏بازی‏ با هدف انجام شود. مثلا برخی اسباب بازی‏ها در تقویت قدرت تمرکز و توجه موثرند. بعضی خلاقیت و قدرت فکری بچه‏ها را بالا می‏برند. بعضی اطلاعات عمومی ‏بچه‏ها را بیشتر می‏کنند و برخی موجب تقویت مهارت‏های حرکتی می‏شوند. گاهی هم ممکن است هدف خرید اسباب‏بازی‏ لذت بردن و شاد بودن بچه‏ها باشد. به هر حال، انتخاب اسباب‏بازی‏ مناسب موجب پرورش خلاقیت و افزایش توانایی‏های کودک و گسترش ارتباط او با دیگران و آماده‌سازی او برای نقش‌های واقعی‌اش او در زندگی آینده می‏شود. مثلا وقتی برای یک دختربچه عروسک می‏خریم او را به طرف پذیرفتن نقش‌های متناسب با جنسیتش راهنمایی می‌کنیم. او در بازی با عروسک خود رفتار بزرگ‌ترها را تقلید می‏کند، می‏گوید عروسکم سردش شد، گرسنه شد یا خوابش می‏آید، باید به او شیر بدهم یا او را بخوابانم... او در این بازی به نوعی نقش مادری را تجربه می‏کند، نقشی که او قرار است در آینده در زندگی واقعی ایفا کند.
▪ پس اسباب‌بازی را باید متناسب با جنسیت کودک انتخاب کرد؟
ـ بله، ما برای یک پسربچه عروسک نمی‏خریم چون نمی‏خواهیم در آینده مردی شود که نقش مادری را ایفا کند. او قرار است در آینده پدر شود و حتی اگر ببینیم که یک پسربچه به اسباب‏بازی‏‏های دخترانه، بازی با دختران یا پوشیدن لباس‌های دخترانه علاقه نشان می‌دهد، باید در وضعیت او دقت و توجه بیشتری کنیم.
▪ یعنی باز هم می‏رسیم به این نکته که در خرید اسباب‏بازی‏ باید به جنبه‏های آموزشی توجه کرد.
ـ بهتر است این‌طور باشد و خرید اسباب‏بازی‏‏هایی که هیچ جنبه آموزشی ندارند، به تخلیه هیجانات کودک کمک نمی‏کنند و موجب ارتباط او با دیگران نمی‏شوند، محدود شود.
▪ محدود شود؟ یعنی بعضی وقت‏ها اشکال ندارد؟
ـ بله، اگر کودکی این نوع اسباب‏بازی‏ها را اصلا نداشته باشد و همیشه در حسرت تجربه یکی از آنها بماند، ممکن است مشکلاتی به وجود بیاید. مثلا ماشین کنترلی را درنظر بگیرید. این اسباب‏بازی خیلی به تقویت خلاقیت کودک کمک نمی‏کند و جنبه آموزشی چندانی ندارد اما اگر بچه این اسباب‏بازی‏ را نداشته باشد، ممکن است با خودش فکر کند که چرا دیگران دارند و او ندارد و یا دلش بخواهد بداند ماشین کنترلی چه‌طور کار می‏کند.
▪ ولی این روزها تنوع اسباب‏بازی‏‏ها خیلی زیاد شده! آیا درست است که برای بچه‌هایمان اسباب‏بازی‏‏های متنوع بخریم و اتاقش را با اسباب‏بازی پر کنیم؟
ـ نه، منظورم این نبود. اگر این کار را بکنید که دیگر کودک فرصت کافی برای بازی با اسباب‏بازی‏هایش را ندارد و راه استفاده از آنها را یاد نمی‏گیرد. خرید اسباب‏بازی‏ برای کودک باید جنبه تشویقی داشته باشد. بچه باید برای رسیدن به خواسته‏هایش کمی تلاش کند و صبر و انتظار بکشد. اگر ببیند که همیشه همه چیز برایش به راحتی و بدون هیچ تلاش و کوششی فراهم می‏شود، در آینده همین انتظار را خواهد داشت.
▪ چه اسباب‏بازی‏هایی برای چه سنی مناسب است؟
ـ دسته‌بندی مشخصی وجود ندارد اما تا ۲ سالگی باید بیشتر از اسباب‏بازی‏‏هایی استفاده ‏شود که تحریک حسی و حرکتی برای بچه‏ها ایجاد کند. مثلا جغجغه موجب تحریک سیستم شنوایی کودک می‏شود یا اسباب‏بازی‏‏های رنگی که بالای تخت کودک نصب می‏شود، قدرت بینایی کودک را تحریک می‏کند. اما در عین حال باید امن باشد. امن یعنی این که تیز و برنده نباشد و رنگ و جنسش طوری باشد که آسیب‏های فیزیکی و مسمومیت ایجاد نکند.
▪ و بعد از دو سالگی چه‌طور؟
ـ از دو سال به بالا اسباب‏بازی‏‏هایی بهترند که در تقویت خلاقیت، مهارت حل مساله و تمرین برای ایفای نقش‌های دوران بزرگسالی نقش داشته باشند؛ مثل لگو یا جورچین. البته پدر و مادر وقتی می‏بینند کودک نمی‏تواند با این اسباب‏بازی‏‏ها کار کند، نباید خودشان این کار را انجام دهند. باید نظارت کنند تا او خودش با این اسباب‏بازی‏‏ها کار کند.
▪ گاهی وقتی بچه‌ها یک اسباب‏بازی‏ را در ویترین مغازه می‏بینند، به اصرار از ما می‏خواهند آن اسباب‏بازی‏ را بخریم. در این‌مواقع باید چه‌طور با کودک برخورد کرد؟
ـ چه در مورد خرید اسباب‏بازی‏ و چه در موارد دیگر اصل کلی این است که اگر خواسته کودک منطقی بود و ما تشخیص دادیم که نیاز دارد برایش می‏خریم اما اگر دیدیم چیزی را می‏خواهد که مانند همان را دارد یا به تشخیص ما خواسته‌اش غیرمنطقی است، آن وقت باید به او بی‌توجهی کنیم.
▪ توصیه آخر؟
ـ این که والدین برای بازی با بچه‏ها وقت بگذارند و در بازی با آنها شریک شوند و طوری بازی کنند که انگار خودشان هم بچه هستند. این کار موجب می‏شود ارتباط بین والدین و کودک تقویت شود و در موقع لزوم کودک از والدین حرف‏شنوی داشته باشد.

فرزانه فولادبند

منبع : روزنامه سلامت