مردم در نگاه حاکمان

در بین حکومت‌های رایج در دنیای معاصر و در میان حاکمان و دولتمردان جهان، نسبت به مردم و ملت موجود در دائره حکومت‌ها چندین نگاه وجود دارد که به اختصار به تبیین و تشریح آن می‌پردازیم:
۱) نگاه مردم‌ستیزی و مخالفت و دشمنی با مردم:‌ این نوع نگاه به حکومت‌های جائرانه، دیکتاتوری و ضدمردمی اختصاص دارد، حکومتی که با زور و تزویر خود را بر مردم تحمیل کرده و در آغاز و استمرار مورد خواست و مطالبه آحاد ملت نبوده است و از این رو بزرگ‌ترین درخواست مردم، نفی آن حکومت و کناره‌گیری حاکمان کشور است و همواره در جهت سقوط آن نظام، مبارزه و تلا‌ش می‌کنند، نمونه‌ای از آن را پیش از پیروزی انقلا‌ب اسلا‌می و در چهره سلطنت رژیم پهلوی و تا چندی قبل در سیمای حکومت استبدادی رژیم بعث عراق مشاهده کردیم، در اینگونه حکومت‌ها به طور طبیعی نگاه حاکمان به مردم نگاه خصمانه و ستیزه‌جویانه بوده و پیوسته در جهت سرکوب فریادها و خاموش کردن اعتراض‌ها با توسل به ابزار زور و قدرت، اقدام می‌شود. ‌
۲) نگاه مردم‌ابزاری:‌ در میان حاکمان جهان و قدرتمندان، کسانی هستند که نه‌تنها درصدد ستیز با مردم برنمی‌آیند که در جهت جلب رضایت و حمایت آنها تلا‌ش می‌کنند. ولی از آنجا که حکومت آنان قانونی و مردمی نبوده و مورد خواست یکایک ملت نمی‌باشد، اعضای حکومت‌ناچارند با سر دادن شعارهای مردمی و عدالت‌جویانه و بعضا بهره‌گیری از روش‌های پوپولیستی و یا عوام‌فریبانه، افکار عمومی ملت را به خود جلب کرده و خود را به صورت خدمتگزارانی دلسوز و صادق در میان مردم جا بزنند، در صورتی که در عمق بینش حکومتی و نگاه سیاسی آنها هیچگونه جایگاهی برای حضور مردم و مشارکت عامه و رای و مطالبات ملت وجود ندارد. آنان شعار حمایت مردم و خدمت به ملت را صرفا به صورت ابزاری برای فریب افکار عمومی و جذب امکانات و در موارد ضروری جلب آرای مردم، برگزیده‌اند، چرا که دموکراسی و انتخابات آزاد را امری موهوم و بی‌پایه دانسته و حق حاکمیت بر سرنوشت و تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری را ذاتا در انحصار حاکمان و دولتمردان می‌دانند. ‌
۳) نگاه مردم‌باوری:‌ در متن این بینش سیاسی، اجتماعی، پدیده‌ای به نام مردم، خواست‌ها و مطالبات ملت جای دارد و در حقیقت، حاکمان و قدرتمندان به مردم خود اعتقاد و اعتماد دارند و برای رای و نظر آحاد ملت احترام قائل هستند و در عین حال که خود را شایسته‌ترین و لا‌یق‌ترین افراد می‌دانند و حمایت و پشتیبانی مردم را نسبت به عملکرد خویش جلب می‌کنند، ممکن است این نوع حاکمان، از طریق زور و تزویر روی کار آمده باشند و حتی ادامه حاکمیت آنان چندان مورد رضایت مردم نباشد ولی نگاه مسوولا‌ن به مردم، نگاه درست و تا حدی قابل قبول باشد. ‌
۴) نگاه مردم‌محوری:‌ در این نظام فکری و سیاسی، آنچه محور و معیار است خواست و رضایت اکثریت مردم و آنچه به عنوان شاقول حق و باطل، مشروعیت و غیرمشروعیت است، رای آزادانه مردم و اراده و تصمیم ملت است و در واقع صلا‌حیت و شایستگی ذاتی حاکمان نیست که به آنها مشروعیت می‌بخشد بلکه رای و نظر ملت است که آنان را بر کسی مسوولیت نشانده و به فردفرد آنها وظایف و اختیاراتی تفویض می‌کند و به فرض که جماعتی در اوج شایستگی و لیاقت قرار گرفته باشند، مادام که رای و خواست ملت را به همراه نداشته باشند، حق و اجازه حکومت و اداره کشور را نخواهند داشت، از جملا‌ت امیرالمومنین علی(ع) استفاده می‌شود که نگاه آن حضرت به حکومت از این نوع است: <و لولا‌ حضور الحاضر و قیام الحجه بوجود الناصر...> و در بینش سیاسی معمار بزرگوار انقلا‌ب اسلا‌می امام خمینی(ره) آنچه مشاهده می‌شود، تنها آثار و شواهدی است که نوع چهارم نگاه‌ها را نسبت به مردم می‌پذیرد و سایر دیدگاه‌ها را مردود می‌شمارد، امام راحل، آنگاه که به ایران بازمی‌گردد و در بهشت زهرا سخنرانی می‌کند، می‌فرماید: <من به پشتیبانی مردم دولت تشکیل می‌دهم> او همواره می‌فرمود: <میزان رای مردم است> و <آنچه مردم می‌خواهند باید بشود> پیشوای انقلا‌بیون، در گفته‌ها و نوشته‌های خود مردم را در انتخابات و گزینش خود هم محق و مختار می‌داند و هم مصاب و دقیق و همواره مردم را تنها گروهی معرفی می‌کند که به خوبی وظیفه خود را شناخته و بدان عمل کرده‌اند. با این نگاه بود که قانون اساسی جمهوری اسلا‌می با اندیشه خبرگان و نخبگان ملت تهیه و تصویب شد و به رای عموم مردم گذاشته و به توشیح رهبری رسید، قانونی که همه ارکان جمهوری اسلا‌می را از صدر تا ذیل به طور مستقیم و یا با واسطه منوط و مشروط به رای و انتخاب مردم می‌داند و احدی را از این دائره خارج و مستثنی نمی‌سازد. ‌

رسول منتجب‌نیا

منبع : روزنامه اعتماد ملی