خودپنداره و عزت نفس

روش‌های مختلفی برای اندیشیدن دربارهٔ «خود» وجود دارند. دو اصطلاح مهم كه بیشتر از بقیه درباره «خود» افراد مورد استفاده قرار می‌گیرند خودپنداره و عزت نفس هستند.
خودپنداره ازدیدگاه، محققق معروف پیوركی (Purkey) به شرح زیر است. خودپنداره به مجموعه‌ای از یك سیستم پویا(Dynamic System)، سازماندهی شده (organized) و پیچیده درباره باورها (beliefs)، نگرش‌‌ها (attitudes) و دیدگاه‌هایی گفته می‌‌شود كه هر فردبه منظور دست‌یابی به یك قالب حقیقی در رابطه با موجودیت شخصی خویش ارایه می‌دهد»
● از طرف دیگر:
«عزت نفس»Self Esteem معمولاً به احساس ما و چگونگی ارج نهادن به خودمان اطلاق می‌شود.
همچنین معنی دیگر خودپنداره "ایده‌های عمومی ما درباره خودمان" است وعزت نفس می‌تواند به معیارهای خاص از اجزای متفاوت خودپنداره درمااطلاق شود.
فرانكن (۱۹۹۴) می‌گوید:
تحقیقات بسیاری وجود دارند كه نشان می‌دهد خودپنداره به عنوان اساس همه رفتارهای برانگیخته شده می‌باشد.
این خودپنداره است كه به «خودself»های ممكنه در شخصیت هر فرد اشاره كرده و آنها را شناسایی می‌كند و این «خود»های ممكنه می‌توانند انگیزش‌های لازم برای اعمال رفتارهای مورد نیاز در افراد خلق نمایند.
از دیدگاه فرانكن خودپنداره از این طریق به عزت نقس مرتبط می‌‌شود.
افرادی كه دارای عزت نفس خوبی هستند، دارای یك خودپنداره به خوبی متمایز نیز می‌باشند.
زمانی که مردم خودشان را می‌شناسند می توانند به حداكثر نتایج ممكنه دست یابند چونكه می‌دانند چه كارهایی را می‌توانند انجام دهند و از عدم توانایی خویش در انجام برخی از كارهای دیگر آگاه هستند.
ما از طریق عمل كردن و سپس با مشاهده آنچه كه انجام داده‌ایم و با مشاهده دیدگاههای دیگران درباره علمكرد خود، خودپنداره خویش را گسترش داده و تثبیت می‌نماییم.
ما آنچه را كه انجام داده‌ایم و می‌توانیم انجام دهیم را در مقایسه با انتظارات خود و انتظارات دیگران و مشخصات و كارآیی‌های دیگران مشاهده می‌كنیم (جیمز ۱۸۹۰، بریگام ۱۹۸۶).
معنی این حرف این است كه خودپنداره امری تجریدی نمی‌باشد. بلكه در واكنش با محیط و با مشاهده پی‌آمدهای این واكنش پایه‌ریزی می‌شود. این جنبه پویایی خود پنداره امری بسیار مهم است، چرا كه می‌گوید من می‌توانم تغییر یافته و تطابق پیدا نمایم.
فرانكن می‌گوید:
تحقیقات گسترده‌ای اذعان می‌كنند كه تغییر خودپنداره امری امكان‌پذیر است.....
...... افزایش عزت نفس زمانی رخ می‌دهد كه موقعیت‌ها در بر طبق انتظارات فرد حاصل شوند....

منابع:
بریگام. ۱۹۸۶، روانشناسی اجتماعی، بوستون ۱۹۸۶
بیرند ۱۹۹۰، خودپنداره و پیشرفت تحصیلی...
فرانكن ۱۹۹۴، انگیزش اسان
گِیج و برلینر (۱۹۹۲) روانشناسی تعلیم و تربیت......
نویسنده W.Huitt
گرد آوری و ترجمه : دکتر ابراهیم مقیمی

منبع : موسسه ایران زمین پارسیان