چلیپا پرچم مقدس کلیسا

صلیب از روزگاران كهن و برای نخستین بار با قربانی شدن مسیح به خاطر بخشوده شدن گناهان مردم مظهر مسیحیت گردیده است.
صلیب یا چلیپا كه در اصل واژه‌ای آرامی است یكی از مقدس‌ترین نمادهای كیش مسیحیت است، به شكل دو خط متقاطع و معمولا عمود بر هم و نیز وسیله‌ای كمابیش به همین شكل كه سابقا برای شكنجه و اعدام مجرمین به كار می‌رفت. صلیب در كشورهای مسیحی زینت‌بخش كلیسا و دیرهاست و كشیشان در تعلیمات خود هنگام نیایش آن را سرچشمه لایزال و نیروی سعادت‌بخش این جهان می‌دانند. به ادعای ارباب كلیساها، صلیب از روزگاران كهن و برای نخستین بار با قربانی شدن مسیح به خاطر بخشوده شدن گناهان مردم مظهر مسیحیت گردیده است. از سده‌ها پیش، چلیپا (صلیب) «پرچم مقدس» كلیسا بوده و مسیحیان به هنگام غسل تعمید آن را به گردن می‌آویختند.
در حقیقت صلیب پیشینه‌ای بسیار كهن‌تر از مسیحیت دارد و به دوره‌های زندگی انسان مربوط می‌شود. مطالعات باستان‌شناسی این حقیقت را اثبات می‌كند كه در جوامع ابتدایی، مردم به چلیپا چون مظهر آتش احترام می‌گذاشتند و علت آن هم این بود كه دو چوب را كه روی هم می‌گذاشتند و می‌ساییدند و با آن آتش می‌افروختند، شكل صلیب داشت. تصویر دایره‌ای خورشید، كه پایان‌بخش شب و نوید‌دهنده روز بود و همچون آتش روشنی‌بخش با صورت صلیب شبیه بود، انسان ابتدایی كه در پرتو تجربه خویش آتش را بازدارنده قهر طبیعت و نگاهدارنده او در برابر جانوران وحشی می‌دید نشان آن را نیز دارای نیروی مافوق طبیعی و معجزه‌آسا تصور می‌كرد و به تدریج نماد صلیب به مظهر جادو و جلوه خدایی مبدل گشت.
انسان ابتدایی برای حفظ جان خود در برابر ارواح خبیثه این نشان را روی ظروف، جامه و تزیینات زندگی خویش نقش می‌كرد. از این رو ظروفی مربوط به دوران مفرغ (۳۰۰۰ سال پ.م) به دست آمده كه روی آن نقش صلیب دیده می‌شود. در كشفیات باستان‌شناسی هم‌چنین از سرزمین بین‌النهرین تصویر «شمشی ادد» شاه آشور (۸۲۴ _ ۸۱۲ پ.م) پیدا شده كه بر سینه‌اش چلیپایی مانند صلیبی كه مسیحیان آن را مظهر مسیح می‌دانند، آویزان است. قرن‌ها پیش بوداییان در سرزمین هند صلیب را گرامی می‌داشتند.
اما به هر حال عامل عمده‌ای كه سبب شهرت صلیب شد مصلوب كردن عیسی مسیح بود. در قرن دوم میلادی صلیب نماد ایمان مسیحی و در قرن چهارم میلادی به موجب منشور میلان (به موجب این فرمان كنستانتین امپراتور روم دین مسیحیت را در سراسر روم به مشروعیت شناخت) «صلیب واقعی‌ای» كه عیسی بر آن مصلوب شده بود عنوان نماد پیروزی مسیحیت را یافت.
ابوریحان بیرونی در آثار الباقیه در این مورد می‌گوید كه روز هفتم ایار عید پیدایش صلیب است كه در آسمان به ظهور رسید. عده‌ای از مسیحیان گویند كه در عهد كنستانتین كه مظفر و فاتح لقب دارد در آسمان چیزی مانند صلیب از انار یا نور پیدا شده بود به كنستانتین گفتند كه آن را علامت پرچم خود گرداند تا در جنگ‌ها پیروز شود و او نیز چنین كرد و بر سلاطین دیگر غالب شد و به این جهت كیش مسیحیت را پذیرفت و مادر خود «هیلانه» را به بیت‌المقدس برای یافتن چوب صلیب فرستاد، و او سه صلیب آورد كه با آزمایشی كه كردند، به دلیل این كه یكی از آنها مرده‌ای را زنده كرد، صلیب واقعی تشخیص داده شد. عده‌ای دیگر گویند: چون عیسی را به دار آویختند صلیبی كه به شكل دلفین است و اعراب آن را قعود گویند، این شكل جلو محل ‌دار به ظهور رسید كه به ویژه قول نخستین رابطه صلیب را با آتش معین می‌كند بعدها صلیب نشان شركت‌كنندگان در جنگ‌های صلیبی قرن‌های ۱۱، ۱۲ و ۱۳ بود.
صلیب با هاله‌ای از مفاهیم مسیحی آن در ادب فارسی شهرت دارد. فردوسی می‌گوید:
بزد كوس و آورد بیرون صلیب / صلیبی بزرگ و سپاهی مهیب
علاوه بر این صلیب در فرهنگ‌های فارسی به معانی زیر نیز به كار رفته است:
داغی مر اشتران را بر شكل چلیپا و چهار ستاره و صورت یازدهم از صور ۱۹گانه شمالی فلكی كه آن را دُلفین نیز نامند و شكلی كه از تقاطع خط محور و خط استوا در فلك پدید آمد و آن را صلیب افلاك و صلیب اكبر نیز گویند.

شیرین احمدی