قارقارک‌های پر ماجرا

ماشین وسیله‌ای که در ابتدا برای آسایش انسان خلق شد امروزه با ساختن ترافیک، معضلی برای تمامی شهرهای بزرگ، دنیا به حساب می‌‌آید.اختراع چرخ در زندگی انسان آنقدر موثر بود که یکی از اعصار زندگی بشر را در کنار آتش و فلز به خود اختصاص بدهد. فلسفه ساخت این وسیله هم با استفاده امروزه ما زمین تا آسمان تفاوت دارد. طی کردن آسان‌ و سریع‌تر مسافت‌ها دلیل ساخت این وسیله بوده است. اولین ایده مکتوب در مورد وسیله نقلیه‌ای که بدون نیروی انسان یا حیوانات قادر به حرکت باشد، در ایلیاد، اثر حماسی هومر مطرح شده است. درقسمتی از رمان، هفاستوس (خدای آتش و فلزکاری) یک سه‌چرخه متحرک می‌سازد و از آن برای جابجایی استفاده می‌کند. اما در عالم واقعیت، این وسیله اولین بار در کشور انگلستان ساخته شد. اولین «اتول» انگلیسی با نیروی بخار کار می‌کرد که برای حرکت به مقادیر زیادی آب و ذغال سنگ نیاز داشت و برای استفاده از آن به كمك چند خدمه نیاز بود! چرخ صنعت اتومیبیل سازی برای نخستین بار با اختراع موتور احتراقی در سال ۱۸۶۰ میلادی به وسیله یک مهندس بلژیکی به نام «اتین لونوار» به گردش درآمد، اما زمانی نگذشت که تغییرات عمده‌ای پیدا کرد. با پی بردن به نیروی برترموتور احتراقی، روند تکامل این صنعت سرعت گرفت و در سال‌های ۱۸۶۰ تا ۱۹۷۰ میلادی در اروپا، اختراعاتی گوناگون و مکمل به سرعت تكامل آن می‌افزود .
● نوزادی به نام خودرو
اولین خودروی احتراقی جهان، یک موتور کوچک نصب شده به روی یک گاری کوچک بود. ساخت این وسیله توسط «زیگفرد مارکوس» در سال ۱۸۷۴ میلادی در شهر وین انجام شد. موتور این وسیله نقلیه که با نیروی بخار کار می‌کرد را موتورهای برونسوز می‌گویند. با توجه به دود و سر و صدای زیاد این موتورها، به تدریج موتورهای برونسوز تبدیل به موتورهای درونسوز شدند که مخلوط هوا و گاز در داخل سیلندر به وسیله جرقه محترق می‌شود. نمونه تکمیل شده موتور احتراق داخلی که موتور‌های امروزی شبیه به آن است توسط یک مهندس آلمانی به نام «نیکلاس اتو» ساخته شد. «گات لیب‌دایمر» و «کارل بنز» هم از کسانی هستند که نامشان در صنعت اتومبیل‌سازی به وفور یاد می‌شود. مرسدس بنز که در فارسی بیشتر به‌ بنز معروف است، نام خودروهای ساخت شرکت دایملرکرایسلر (در گذشته دایملر- بنز) است. همه این تلاش‌ها و پیشرفت‌ها فقط برای سرعت بالاتر انجام می‌شد. درواقع برترین خودرو آن بود که مسافت بیشتری را در کمترین زمان طی کند.
● اتول ایرانی؛ میراث شاهان
ورود خودرو به ایران هم مثل باقی پدیده‌های نوین با کج‌اندیشی‌ها و ترس‌های زیادی همراه بود. از آنجا که همیشه اولین‌ها برای قشر مرفه جامعه است در جامعه‌ای با سیستم حکومتی پادشاهی هم کسی ثروتمندتر از شخص شخیص ظل‌السلطان وجود نداشت. اولین اتومبیلی که وارد ایران شد، یک دستگاه «فورد» بود که توسط مظفرالدین شاه قاجار از کشور بلژیک خریداری شد. وی در یكی از سفرهای تفریحی به فرنگستان با این وسیله آشنا شد و دستور داد برای آنكه ثابت شود ایران چیزی از كشورهای اروپایی كم ندارد، یك اتول خارجی هم برای ذات ملوكانه خریداری شود! این ماشین در موقع حرکت دود زیادی داشت و در بین مردم به عنوان «ماشین دودی» یا «ارابه دودی» مشهور شده‌بود. این وسیله تا سال‌ها با توجه به خطراتی که داشت و ندانستن اصول صحیح رانندگی در ایران مورد استقبال واقع نشد. مردم همچنان ترجیح می‌دادند با پای پیاده یا با کالسکه رفت و آمد کنند. اما گذر زمان همه چیز را برطرف کرد. در زمان رضا پهلوی و داستان پیروی کورکورانه از فعالیت‌های ترقی‌خواهانه آتاترک، این وسیله هم به طور نسبی در میان مردم جا باز کرده تا آنجا كه حتی بانوان هم به جمع رانندگان اتومبیل پیوستند. در ضمن با شروع شهرسازی بصورت مدرن در سال ۱۳۰۰، واردات ماشین به ایران افزایش یافت. ماشین و رانندگی به عنوان نشانه‌ای از تجدد در میان اهالی ایران زمین پذیرفته شد. اولین گواهینامه اتومبیل در ایران در سال ۱۳۰۱ هـ . ش صادر شد. آن زمان فقط ۲۰ نوع علایم راهنمایی و رانندگی وجود داشت که شامل علائم ساده‌ای چون خیابان‌های یکطرفه و پارک ممنوع بود. جالب است بدانید که جاده‌سازی در کشور، همپای ورود این وسیله پیش نرفت و مثل همیشه جای خیابان‌های جدید و قابل رانندگی در پایتخت خالی ماند.
بیشترین اتومبیل‌ها در آن سالها از کشورهای آمریکا و انگلستان به ایران وارد می‌شد. اولین کارخانه اتومبیل سازی در ایران شرکت سهامی ایران ناسیونال بود که به تولید ماشینهای پیکان، با مجوز از شرکت تالبوت انگلستان، پرداخت. اولین تولیدات این کارخانه در سال ۱۳۴۶ روانه بازار شد. بعدها شرکت ایران ناسیونال تولید وانت، مینی بوس و اتوبوس را هم آغاز کرد.
در همین سال دو مدل از ماشین‌های آمریکایی توسط کارخانه پارس خودرو وارد کشور شدند که به نحوی بسیار جالب با فرهنگ ایرانی آمیختگی پیدا کرد، از اسامی اصلی خود فاصله گرفت و با نام‌هایی کاملا ایرانی در میان مردم جا باز کرد: «آریا» و «شاهین» این موضوع نشان از پذیرفتن این ارابه دودی در میان جامعه سنتی ایرانی داشت. یک سال بعد در سال ۱۳۴۷ یک مدل فرانسوی سیتروئن بانام «ژیان» توسط شرکت سایپا به بازار عرضه شد.در سال ۱۳۵۱، شرکت پارس خودرو نام خود را به شرکت «جنرال موتورز ایران» تغییر داد و شروع به ساخت دو مدل از ماشین‌های شورولت ۲۵۰۰cc، ۲۸۰۰cc كرد. همچنین سه مدل دیگر از تولیدات این مجموعه نیز با مجوز از کارخانه تولیدکننده آمریکایی جنرال موتورز به نام بیوک، کادیلاک و شورولت نوا وارد بازار ایران شد. تولید این ماشین‌ها تا سال ۱۳۶۰ ادامه داشت. تولید اتومبیل ژیان، که متعلق به کارخانه سایپا بود، در سال ۱۳۵۹ متوقف شد. ولی تولید ماشین‌های رنو ۵ که در سال ۱۳۵۴ آغاز شده بود ادامه یافت. داستان اتومبیل در ایران تا آنجا ادامه پیدا كرد كه در سال‌های اخیر واردات خودرو نیز آزاد شد و شهر جولانگاهی شد برای چهارچرخه‌های رنگ‌و وارنگ.

صبا شكیبا

منبع : روزنامه تهران امروز