لینوکس یعنی هر چیزی که ویندوز ندارد!

«لینوكس» همان طور كه می‌دانید نام یك سیستم عامل است، سیستم عاملی كه بسیار مورد بی‌توجهی اهالی IT قرار گرفته، سیستم عاملی كه با داشتن برخی ویژگی‌ها، روز به روز در دل حقیقت‌خواهان IT و دلزدگان سیاست‌های مایكروسافت بیشتر جا باز می‌كند.
● گنو-لینوكس چیست؟
داستان زاده شدن گنو-لینوكس، داستان جالبی است. ریچارد استالمن در سال ۱۹۸۴ جنبش نرم‌افزاری "گنو" را پایه ریخت. جنبش گنو (كه می‌توانید مفاد كاملش را در gnu.org مطالعه كنید) خواهان تولید سیستم عاملی آزاد بر مبنای یونیكس و با نام گنو بود. این جنبش تقریباً حواشی را كامل كرد، یعنی نرم‌افزارهای كاربردی و ابزارهای سیستم عامل گنو توسط استالمن و گروهش كامل شده بود. اما در اصل مطلب یعنی هسته سیستم عامل یا "كرنل" با مشكلات زیادی مواجه بودند. هسته آنها ناقص بود و رسماً كاربردی نداشت. گروه استالمن رو به سیستم عامل "مینیكس" آورد اما با وجود "كدباز" بودن آن، مشكل رایگان نبودن و كپی‌رایت مخصوصش جلوی ایشان را گرفت.
در همین احوالات "لینوس توروالدز" دانشجوی فنلاندی با الهام از كدهای سیستم عامل مینیكس به خلق سیستم عامل خود پرداخت. او در سال ۱۹۹۱ موفق به اتمام پرژه‌اش كه به قول خودش فقط برای سرگرمی نوشته شده بود گشت و آن را منتشر كرد. نام لینوكس از ادغام لینوس با یونیك یا مینیكس الهام گرفته شده و نشانه پنگوئن تاكس (tux) توسط او لوگوی آن شد تا نماد خوش شانسی باشد.
پروژه گنو (كه به سد بزرگ عدم وجود هسته مناسب برخورد كرده بود) با توجه به رایگان و كدباز بودن لینوكس، در ادامه راهش، هسته لینوكس را برگزید تا سیستم عامل گنو-لینوكس به وجود بیاید. سیستم عامل‌هایی كه ما اكنون از آنها استفاده می‌كنیم همگی در واقع گنو-لینوكس هستند كه اشتباهاً به لینوكس معروف شده‌اند. البته جنبش گنو بعد از انتشار گنو-لینوكس بیكار نایستاد و به راه "خلق هسته‌ای مستقل از لینوكس" ادامه داد. این تلاش‌ها در سال ۲۰۰۱ به ثمر نشست و سیستم عامل كامل گنو با نام هرد (hurd) با هسته و ابزارهایی از پروژه گنو منتشر شد. اما هرد در مقابل گنو-لینوكس توفیق چندانی نیافت. یكی از دلایل آن را می‌توان در هسته چند پارچه آن نسبت به هسته یك پارچه لینوكس جست‌وجو كرد كه مقایسه آنها و برتری هسته لینوكسی در حوصله این بحث نمی‌گنجد.
● مجوز GPL
این مجوز توسط ریچارد استالمن پایه‌گذاری شده و این چنین می‌گوید: اگر در كدهای یك گنو– لینوكس یا هسته لینوكس یا بخشی از پروژه گنو، تغییری ایجاد كردی كه موجب خلق اثر جدیدی شد، باید كدهایش را در اختیار همگان قرار بدهی چون هسته لینوكس، گنو و گنو-لینوكس تحت GPL منتشر می‌شوند. با این تفاسیر تمامی لینوكس‌ها تحت GPL هستند و كدهایشان در دسترس است.
● توزیع های لینوكس
اصطلاح توزیع لینوكس در واقع به نسخه‌ای از گنو-لینوكس گفته می‌شود كه توسط فرد یا گروهی تغییر كرده و با نام و خصوصیاتی جدید روانه بازار می‌شود. توزیع‌های بسیار زیادی برای گنو-لینوكس وجود دارد كه هر كدام برای منظور خاصی طراحی شده‌اند. گروهی سرور ها را نشانه گرفته‌اند و گروهی راحتی كار برای كاربران. گروهی شبكه و گروهی پایگاه داده را.
یك توزیع معمولی همه منظوره شامل هسته لینوكس، كتابخانه‌ها و ابرازهای گنو، خط فرمان و انبوهی از نرم‌افزارهای كاربردی است. اكنون به توضیحی مختصر و مقایسه برخی از معروف‌ترین توزیع‌های لینوكس می‌پردازیم:
شركت ردهت (RedHat) كه تا چند سال قبل لینوكس (در واقع گنو-لینوكس) ردهت را تولید می‌كرد، اكنون دو محصول دارد: فدوراكور(Fedora Core) كه كاملاً رایگان است و تعداد نرم‌افزارهای كاربردی زیادی را همراه دارد و علاقه‌مندان زیادی در دنیا و به خصوص در ایران پیدا كرده است و لینوكس اینترپرایز (Enterprise) كه با توجه به نامش رایگان نیست و بیشتر در سرورها كاربرد دارد. نكته جالبی درباره لینوكس اینترپرایز وجود دارد و آن این است كه گروهی با نام سنت‌اواس(CentOS) به محض ورود اینترپرایزهای جدید، یك نسخه از آن را تهیه می‌كنند و فقط با جایگزینی لوگوی خود به جای لوگوی ردهت آن را به طور رایگان در اختیار عموم قرار می‌دهند. این هم از ویژگی‌های جالب نرم‌افزارهای كدباز است! از ویژگی‌های محصولات ردهت می‌توان به پشتیبانی بسیار قوی این شركت از محصولاتش اشاره كرد كه آنها را سریعاً به روز می‌كند.
شركت ناول (Novell) كه جدیداً زوزه اینترپرایز (Suse Enterprise) را منتشر كرده، نقطه ضعف بزرگی دارد و آن پشتیبانی و به روزرسانی ضعیف از محصولاتش است. گویا فراموش كرده‌اند كه از اصول ابتدایی طراحی یك نرم‌افراز، پشتیبانی و به روز رسانی آن است! بنابراین استفاده از زوزه كه برای سرورها طراحی شده كار عاقلانه‌ای نمی‌نمایاند. (نكته‌ای در مورد نام Suse وجود دارد كه آن را به شكل‌های "زوزه"، "سوزه"، "سوزی" تلفظ می‌كنند. در ضمن اگر تلفظ این كلمه را در دیكشنری Babylon پی بگیرید، با "سیوز" مواجه می‌شوید. این تلفظ هم برای خودش معضلی است!)
لینسپایر (Linspire) كه خاطرات دادگاه‌های مایكروسافت انحصار طلب علیه نام "لیندوز" (Lindows) را زنده می‌كند، قصد داشت راحتی كار با ویندوز را سایدبای‌ساید امنیت و قدرت لینوكس كند كه نتایج بعد از انتشارش تقریباً دور از هدف اصلی شركت بود.
مندریوا (Mandriva) كه حاصل ادغام مندریك (Mandrake) با یك شركت برزیلی است، همواره به راحتی كار برای كاربران توجه خاصی داشته است.
اوبونتو (Ubuntu) نیز با ورود ناگهانی‌اش همه چیز را به نفع خود تغییر داد و لقب "بهترین لینوكس سال ۲۰۰۵ را از نظر كاربران لینوكس" با افتخار به خود اختصاص داد.
از دیگر توزیع‌های لینوكس نیز می توان به "دبیان"، "توربو لینوكس"، "كانكتیوا" و ... اشاره كرد.
● توزیع لینوكس شریف
لینوكس شریف نام توزیعی دو زبانه (فارسی-انگلیسی) از گنو-لینوكس است كه بر پایه فدورا كور بنا شده است. این توزیع محصولی از شركت فارسی وب شریف است. مهندسان این شركت، بیش از ۷۰% محیط كاربری گنوم را به فارسی ترجمه كرده‌اند. این توزیع، در دو نسخه كاربر و سرور انتشار یافته و از این نقاط قوت سود می‌برد: محیط كاملاً فارسی برای نرم‌افزارهای اوپن آفیس‌دات‌ارگ(Open Office.org ) ، مرورگر فایرفاكس و پست الكترونیكی Evolution ، امكانات كامل صوتی و تصویری، تقویم هجری شمسی، اعداد فارسی، استفاده از selinux كه در صورت هك شدن، با قفل كردن راه ورود به اطلاعات شخصی، امكان هر گونه سوءاستفاده را از بین می‌برد، استفاده از LVM یا مدیریت جلدهای منطقی كه دید سطح بالاتری از حافظه دیسك سخت ارائه می‌دهد.
● نرم‌افزار آزاد چیست؟
سؤالی كه شاید در ذهن خیلی از كاربران وجود دارد این است كه اگر لینوكس نرم‌افزاری آزاد یا اوپن سورس است چرا بعضی از توزیع‌های آن را می‌فروشند؟ در پاسخ این سؤال باید به این نكات اشاره كرد كه:
۱- كد باز بودن یك نرم‌افزار، ارتباطی با رایگان بودن یا نبودن آن ندارد و كاملاً عقلانی‌ست اگر كدهای نرم‌افزاری در دسترس باشد و شما برای تهیه آن نرم‌افزار پول پرداخت كنید. (اوپن سورس در واقع نام دیگر نرم‌افزار آزاد است كه با آن بیشتر آشنا خواهیم شد.)
۲- آزادی در"نرم‌افزار آزاد" قبلاً موجب اختلاف نظر بزرگان IT بود، كلمه Free در Free Software كه در فارسی "آزاد" ترجمه شده در واقع دارای دو معنای كلی بود: ۱- رایگان بودن ۲- آزاد بودن در نحوه استفاده. اكنون كمتر كسی است كه Free را دارای دو معنا بداند و اكثر نهادها و افراد بر معنای دوم آن تكیه كرده‌اند. همان گونه كه "بنیاد نرم‌افزار آزاد" (كه مؤسس آن ریچارد استالمن است) بر معنای دوم Free تأكید دارند. در ایران نیز معنای آزادی در آزادی استفاده بیان شده است. همان گونه كه لینوكس شریف، كد باز است اما برای خرید CDهای اوریجینال آن باید ۱۸۵۰۰ تومان وجه پرداخت نمایید.اكنون به تشریح آزادی نرم‌افزار در معنای دوم می‌پردازیم:
● نرم‌افزار آزاد در موارد زیر آزاد است:
۱- آزادی اجرای برنامه برای هر منظور. شما آزادید از نرم‌افزار آزاد هر گونه كه تمایل دارید استفاده كنید.
۲- آزادی مطالعه و بررسی چگونگی عملكرد نرم‌افزار و حتی تغییر آن به صورت دلخواه. دسترسی به كدهای منبع پیش شرط این مطلب است.
۳- آزادی كپی و تكثیر نرم‌افزار. شما آزادید نرم‌افزار را به طور رایگان یا با دریافت وجه برای دیگران تكثیر كنید و هیچ قانونی شما را خلافكار نمی‌داند.
۴- آزادی تقویت و بهبود و اشكال‌زدایی نرم‌افزار و در نهایت انتشار عمومی آن. دسترسی به كدهای منبع پیش‌شرط این مطلب است.
اگر شما با رعایت ۴ بند فوق، نرم‌افزاری را خلق كردید (طبق مجوزGPL) باید همین آزادی‌ها را به كاربرانتان بدهید.
ذكر این نكته كه شعار بنیاد نرم‌افزار آزاد است ضروری است كه " آزادی نرم‌افزار در استفاده است و نه قیمت"
در آخر برخی از مهم‌ترین نرم‌افزارهای كد باز برای لینوكس و ویندوز را نام می‌بریم: مرورگر فایرفاكس شركت موزیلا، اوپن آفیس دات ارگ از شركت سان میكروسیستمز، زبان برنامه‌نویسیPHP ، نرم‌افزارهای حروف‌چینی تك، لاتك و فارسی‌تك، پروژه‌های گنو، هسته لینوكس، پایگاه داده mySQL
● امنیت در لینوكس
در باب امنیت لینوكس باید گفت كه این سیستم عامل به خاطر كدباز بودن و به علت اینكه تمامی برنامه‌نویسان و هكرهای دنیا به كدهای آن دسترسی كامل دارند، روز به روز در حال كامل شدن است و پله‌های بهتر شدن را با سرعت بیشتری نسبت به دیگر سیستم عامل‌ها مانند ویندوز طی می‌كند. همه دست به دست هم می‌دهند تا راحتی و امنیت را برای خود و دوستانشان به ارمغان بیاورند و در مقابل مایكروسافت با ۳۰۰۰ مهندسش یارای مقابله با میلیون‌ها مهندس بی‌نام و نشان را نخواهد داشت.
شبهه‌ای كه كاربران ویندوز در باب امنیت لینوكس وارد كرده‌اند این است كه علت كم بودن ویروس‌های لینوكس، كم بودن كاربرانش است. اما باید در پاسخ گفت كه كرنل لینوكس طوری نوشته شده است كه قابلیت انتشار ویروس روی آن وجود ندارد. اگر هم چنین اتفاقی بیافتد، برخی قابلیت‌های لینوكس جلوی دست‌درازی هكرها را می‌گیرد.
مثلاً اینكه همه می‌دانید اگر یك User Name به عنوان كاربر Root تعریف بشود باز هم تمامی اختیارات كاربر اصلی با نام Root را ندارد و این كاملاً بر خلاف اتفاقی است كه در ویندوز می‌افتد یعنی اگر كاربری از نوع Administrator تعریف شود به تمامی امكانات سیستم عامل دسترسی دارد. در ضمن نرم‌افزارهایی مانند selinux نیز در صورت هك شدن احتمالی جلوی دسترسی هكر را به اطلاعات شخصی می‌گیرد به طوری كه بیان می‌كنند هیچ هكری در دنیا وجود ندارد كه بتواند از سد selinux بگذرد.
در مرحله بعد می‌توان به "به روز رسانی لینوكس" در برابر ویندوز اشاره كرد كه اگر یك حفره در لینوكس كشف شود، حداكثر ۲۴ ساعت پس از انتشار این خبر در اینترنت، شركت سازنده لینوكس مذكور به برطرف كردن مشكل آن می‌پردازد. شركت‌های بزرگی مانند ردهت نیز در دو مرحله این كار را انجام می‌دهند: نخست مهندسان این وصله‌ها را آزمایش می‌كنند و بعد از اطمینان از صحت محتوا برای عموم منتشر می‌شود. این كارها در حداكثر ۲۴ ساعت انجام می‌شود! اما ویندوز : بعد از اینكه ویرووس مذكور میلیون‌ها قربانی گرفت، تازه بیل گیتس به فكر می‌افتد كه چیزی به نام بسته اصلاحی نیز وجود دارد! با لینوكس می‌توان آرامش، امنیت و راحتی كار را تجربه كرد.

سینا سعیدی

منبع : اخبار فن‌آوری اطلاعات ایتنا