سپهبد نادر باتمانقلیچ

سپهبد نادر باتمانقلیچ در سال ۱۲۸۲ متولد شد، تحصیلات نظامی خود را در دانشکده افسری تهران به پایان برد و برای ادامهٔ تحصیل راهی سوئیس شد. با بازگشت به کشور در ارتش به مناصبی چون فرماندهی تیپ اردبیل، ریاست باربری تسلیحات ارتش و ریاست تربیت بدنی دست یافت. باتمانقلیچ از جمله افسرانی بود که با استقرار متفقین در ایران پس از شهریور ۱۳۲۰ به علت گرایشات آلمانی دستگیر و مدتی در اراک بازداشت شد. باتمانقلیچ در سال ۱۳۳۲ با درجه سرلشکری به مخالفان دولت دکتر مصدق پیوست و بنابه توصیه سرهنگ اخوی به سرهنگ فرزانگان، گرداننده اصلی نظامیان با وی مرتبط شد. گرچه اخوی در عین حال باتمانقلیچ را فاقد شهامت کافی معرفی کرد اما نگرانی وی از قدرت گرفتن حزب توده یکی از عواملی بود که باعث پیوستن وی به این گروه شد. سرهنگ اخوی در دیدار با سرهنگ کارول امریکایی از باتمانقلیچ حمایت کرد و در ملاقات اخوی با زاهدی قرار بر این شد که باتمانقلیچ ریاست ستاد ارتش را برعهده گیرد. پس از تثبیت نقش وی در عملیات کودتا، او در جلسات کودتاگران شرکت کرد و حتی یکی از این جلسات در باغ وی در کرج برگزار شد.
پس از آنکه نصیری حکم نخست‌وزیری زاهدی را به وی داد، باتمانقلیچ از سوی نخست‌وزیر جدید به ریاست ستاد ارتش منصوب شد و به همراه مصطفی مقدم در نیمه شب ۲۴ مرداد راهی ستاد ارتش شدند تا حکم عزل سرلشکر ریاحی را به وی ابلاغ کنند و باتمانقلیچ در ستاد ارتش مستقر شود. آنان در میان راه بودند که متوجه شکست کودتا شدند. از میانه راه بازگشته و به زاهدی خبر شکست را دادند. باتمانقلیچ که وحشت‌زده بود با زاهدی به منزل سرهنگ فرزانگان رفت و پس از مدتی با اردشیر زاهدی به منزل خود رفت. او در صبح روز ۲۵ مرداد دستگیر و به دژبان مرکز منتقل شد و در عین حال هر گونه خیانت علیه دکتر مصدق را رد کرد.
پس از اجرای موفقیت‌آمیز کودتای ۲۸ مرداد باتمانقلیچ در ظهر همان روز از زندان دژبان آزاد شد و به ساختمان ستاد ارتش رفت. او تا سال ۱۳۳۴ ریاست ستاد ارتش را برعهده داشت و از آن پس به سفارتهای مختلف منصوب شد. در دولت دکتر اقبال نیز مدتی وزارت کشور را عهده‌دار بود. او با درجه سپهبدی بازنشسته شد و آخرین سمتش استانداری خراسان و نیابت تولیت آستان قدس بود. پس از انقلاب به امریکا رفت و در سال ۱۳۷۰ درگذشت.

فاطمه معزی

منبع : موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران