سهم روستاییان و عشایر درقانون بیمه همگانی خدمات درمانی

بیمه همگانی خدمات درمانی، یكی از نیازهای اساسی جامعه و از اهداف توسعه ملی و برقراری عدالت محسوب می‌شود.
قانون بیمه همگانی خدمات درمانی كشور قانونی است كه تصویب مجلس شورای اسلامی به تأیید شورای نگهبان رسیده است. سازمان بیمه خدمات درمانی در تاریخ ۱/۷/۱۳۷۴ برای اجرای قانون بیمه همگانی خدمات درمانی كشور آغاز به كار كرد.
یكی از اهداف مهم این سازمان توسعه پوشش و تعمیم بیمه خدمات درمانی برای كلیه گروه‌های مشمول این قانون با اولویت نیازمندان و روستاییان در مدت حداكثر ۵ سال می‌باشد كه در ماده ۴ قانون صراحتاً بدان اشاره شده است.
بر مبنای قانون بیمه همگانی خدمات درمانی، ارایه خدمات درمانی به روستاییان از طریق شبكه‌های بهداشتی، درمانی و سیستم ارجاع بوده و منابع مالی بیمه خدمات درمانی روستاییان از محل حق بیمه سرانه و كمك‌های مستقیم دولت تأمین می‌شود. مقدار حق بیمه سرانه روستاییان در شروع برنامه ۴۰ درصد حق بیمه سرانه شهرنشینان تعیین شد كه ۵۰ درصد از آن بر طبق مصوبه هیأت وزیران به عهده دولت قرار گرفت و ۵۰ درصد باقیمانده باید توسط بیمه شده پرداخت می‌شد، اما به دلیل عدم استقبال روستاییان و دشواری وصول حق بیمه از آنان در سال ۱۳۷۶ با اجرای طرح بسیج بیمه روستاییان و عشایر و تحویل كارت بیمه روستایی، دریافت حق بیمه از روستاییان عملاً منتفی شد و به جای آن فرانشیز خدمات درمانی بستری ۲۵ درصد افزایش یافت. به بیان دیگر به جای مشاركت بیمه‌شده در تأمین منابع، مشاركت بیمار مدنظر قرار گرفت. سطح خدمات و تعهدات بیمه برای روستاییان و عشایر مانند سایر بیمه‌شدگان است، اما دسترسی آنها به خدمات درمانی از جهات مختلف محدودتر شده است. امكانات درمانی در نقاط روستایی بسیار اندك است. استفاده روستاییان از خدمات درمانی مورد تعهد بیمه محدود به مراكز درمانی دولتی و در چارچوب سیستم ارجاع است. محدودیت دسترسی به خدمات درمانی باعث شده كه بار مراجعات روستاییان به مراكز درمانی در نظام بیمه خدمات درمانی نسبت به سایر بیمه‌شدگان كاهش چشمگیری را نشان دهد این امر كاهش هزینه سرانه درمان روستاییان را درپی داشته است درحالی كه به‌نظر می‌رسد بخش قابل‌توجهی از مراجعات و هزینه درمان روستاییان خارج از نظام بیمه درمان تحقق یافته است.
به‌نظر می‌رسد قانون بیمه همگانی خدمات درمانی نیاز به تغییرات اساسی دارد و لذا با اصلاح برخی از موارد قانون یا آیین‌نامه‌های آن، مشكلات موجود قابل رفع نیست. مهمترین تغییر لازم در قانون، تفكیك قلمرو حمایتی و بیمه‌ای آن است. چارچوب اصلی قانون باید بر اصول بیمه‌گری ازنوع بیمه اجتماعی بنا شود و ساز و كارهای اجتماعی نظیر حق بیمه مبتنی بر درآمد، پوشش خانوادگی بدون دریافت حق بیمه اضافی، اجبار قانونی و... موردتوجه قرار گیرد. هم‌چنین توصیه می‌شود اصلاح قانون بیمه خدمات درمانی در چارچوب نظام جامع تأمین اجتماعی انجام شود و در این قانون نقش زیرساخت‌ها و سازمان‌ها و نهادهای مختلف ذی‌ربط به‌طور شفاف تعیین شود، به‌ویژه تعیین تكلیف سایر بخش‌ها و الزام آنها به همكاری در این مورد اهمیت دارد به عنوان مثال به موارد زیر اشاره می‌شود:
۱ – همكاری وزارت جهاد كشاورزی در زمینه بیمه كشاورزان.
۲ – همكاری وزارت كشور به منظور بهره‌گیری از همكاری شورای اسلامی روستا در زمینه بیمه روستاییان.
۳ – همكاری وزارت تعاون درجهت بیمه‌كردن اعضای تعاونی‌های روستایی.
سازمان بیمه خدمات درمانی در راستای تكالیف قانونی خود طی سال‌های گذشته اقدامات قابل‌توجهی انجام داده است و علی‌رغم تگناهای قانونی و شرایط نامناسب اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی به سطح نسبتاً قابل قبولی از موفقیت دست یافته است. با تحلیل عملكرد این سازمان می‌توان به این نتیجه دست یافت كه تلاش زیادی برای تحقق هدف تعیین شده در قانون درمورد پوشش كامل جمعیت صورت گرفته است و بدین ترتیب دو گروه اصلی خارج از پوشش یعنی روستاییان و خویش‌فرمایان به‌طور جدی موردتوجه قرار گرفته‌اند.
درمورد روستاییان هنوز هم ایرادهایی وجود دارد حذف حق بیمه و افزایش فرانشیز كه به معنای مشاركت بیمار به جای بیمه شده است، از مهمترین نواقص بیمه درمان روستاییان است درحالی كه تعهدات به نظام شبكه بهداشتی با امكانات محدود آن واگذار شده و خدمات بستری در چارچوب نظام ارجاع و بیمارستان‌های دولتی قابل ارایه است.
در مجموع می‌توان چنین نتیجه گرفت كه سازمان بیمه خدمات درمانی طرح ساماندهی بیمه روستاییان و عشایر كشور را به‌منظور تحقق اهداف زیر به اجرا درآورده است:
۱ – ارتقاء و حفظ سطح سلامت در كشور
۲ – حفظ نیروی انسانی و توسعه پایدار
۳ – ارتقاء كمی و كیفی تولید و خودكفایی كشور
۴ – توسعه عدالت اجتماعی
اما ظاهراً این سازمان برای رسیدن به اهداف فوق نیازمند توجه بیشتر دولت و تخصیص حق سرانه بالاتر برای روستاییان می‌باشد. درمجموع اجرای طرح ساماندهی بیمه درمان روستاییان و عشایر و توزیع سراسری دفاتر بیمه خدمات درمانی روستاییان و عشایر، گرچه حركتی مثبت و نویدبخش آینده‌ای روشن می‌باشد اما چنین به‌نظر می‌رسد كه سازمان بیمه خدمات درمانی علی‌رغم تلاش‌های بی‌وقفه هنوز تا رسیدن كامل به این اهداف راه درازی پیش‌رو دارد.

مقاله : ناهید رضا سلطانی

منبع : خبرگزاری کشاورزی ایران ـ ایانا