بکر و باشکوه همچون «باشگل»

قزوین به عنوان یكی از مراكز طبیعت گردی كشور، از قابلیت های بسیار زیادی در حوزه صنعت گردشگری برخوردار است. ساختار محیط زیست طبیعی استان قزوین متأثر از عوامل بی شماری مانند وضع خاص زمین شناختی و خاك شناختی و اقلیمی است. استان قزوین در دامنه جنوبی رشته كوه البرز واقع شده و تمامی قسمت های شمالی، غربی و جنوبی آن كوهستانی است و جغرافیای آن را سه فضای متمایز كوهستانی، كوهپایه ای و دشتی تشكیل می دهد. سیستم های غربی و مدیترانه ای به عنوان مهم ترین سیستم های هوایی مؤثر در استان و مهم ترین عامل بارندگی منطقه است. تنوع آب و هوایی، شرایط بسیار متنوعی را در نقاط مختلف استان ایجاد كرده است و آب و هوای بیابانی، نیمه بیابانی، سرد كوهستانی، معتدل كوهستانی و آب و هوای گرم و نیمه مرطوب در مناطق مختلف آن دیده می شود.
● منطقه حفاظت شده باشگُل
منطقه حفاظت شده باشگل با مساحت ۲۵ هزار و ۱۲۵ هكتار بخشی از حوزه استحفاظی شهرستان تاكستان است كه نام آن از روستای متروكه باشگل كه در مركز منطقه قرارداد، گرفته شده است. با توجه به اهمیت زیستگاهی و جمعیت های حیات وحش موجود در این ناحیه، این منطقه از سال ۱۳۷۵ به عنوان منطقه حفاظت شده به فهرست مناطق چهارگانه سازمان حفاظت محیط زیست كشور اضافه شد. برای دسترسی به این ناحیه، شبكه ای از راه های ارتباطی در منطقه وجود دارد كه به یكدیگر متصل بوده و با سایر راه های موجود در ناحیه در ارتباط اند. پوشش گیاهی منطقه باشگل از نوع فلور ایرانی- تورانی و شامل گونه های مختلف بویژه گونه هایی از خانواده گون، گرامینه، كمپوزیته وگونه های اسپرس، گل گندم، بومادران، خارشتر، ورك، شیرین بیان، و... است. همچنین درختچه و بوته هایی از انواع بنه و بادام كوهی نیز در منطقه دیده می شود. باشگل فاقد هرگونه رودخانه دائمی پرآب است. با این وجود، در محدوده منطقه، چشمه های دائمی كه در تمام فصول سال آب دارند وجود دارد كه از معروفترین آنها چشمه باشگل، بانچال و نیكچه را می توان نام برد. هرچند كه محدودیتی از نظر آب برای وحوش منطقه دیده نمی شود، با این حال استقرار آنها در این منطقه در فصول پرآب به حداكثر می رسد و ساخت چند آبشخور توسط اداره كل حفاظت محیط زیست قزوین در این زیستگاه نیز شرایط ویژه ای را برای افزایش حیات وحش و تنوع گونه ای موجود در آن به همراه داشته است.
● حیات وحش باشگل
منطقه زیبا و دیدنی باشگل با توجه به موقعیت خاصی كه دارد دارای زیستگاه های متفاوتی است. قسمت های جنوبی آن دشتی و زیستگاه آهو است و بقیه نقاط منطقه تپه ماهوری است و از جمله زیستگاه های برجسته قوچ و میش در كشور كه بلندترین قله آن ۲ هزار متر از سطح دریا ارتفاع دارد. همچنین خالی از سكنه بودن تعداد زیادی از روستاهای داخل منطقه نیز امنیت بیش تری برای حیات وحش به وجود آورده است. علاوه بر آهو و گوسفند وحشی، گرگ، روباه قرمز، شغال، گراز، خرگوش، تشی، زرده بر، سمور سنگی معمولی هم در این منطقه زندگی می كنند. گوسفند وحشی منطقه باشگل حاصل اختلاط دو نژاد البرز مركزی و گوسفند وحشی است كه مهاجرت منطقه ای داشته اند و در فصل گرما از منطقه خارج شده، به ارتفاعات فیله ورین، مغول آباد تا خراسانلو در استان زنجان، كه در قسمت غربی منطقه باشگل قرار دارد، مهاجرت می كنند و در زمستان ها به این منطقه باز می گردند. اخیراً محدوده پراكنش آنها در تابستان در قالب یك منطقه ممنوعه به نام خراسانلو تحت حفاظت قرار گرفته و امنیت زیستگاه های تابستانی آنها فراهم شده است. فصل زایمان میش ها در این مكان از اوایل خرداد آغاز و تا پایان خرداد ادامه دارد. پرندگان منطقه را نیز انواع پرندگان خاص مناطق دشتی و كوهستانی تشكیل می دهند. اگرچه تنوع گونه های پرندگان در این منطقه نسبتاً كم است، ولی گونه های باارزشی مانند پرندگان شكاری و پرندگان قابل شكار به صورت مهاجر یا بومی دیده می شود. وجود منابع غذایی فراوان و زیستگاه های مناسب برای انواع پرندگان شكاری، باعث شده تا هر ساله علاوه بر پرندگان بومی، تعداد زیادی از انواع پرندگان شكاری نیز از اواخر خرداد ماه به این منطقه هجوم آورند.
● محیط زیست هدیه الهی است، آن را محافظت كنیم
معاون فنی اداره كل حفاظت محیط زیست استان قزوین با تأكید بر ضرورت حفاظت محیط زیست، گفت: مقوله محیط زیست یكی از مهمترین موضوعاتی است كه نقش بسزایی در حفاظت و بهره وری معقول از منابع، امنیت غذایی، تنوع زیستی و توسعه مبتنی بر دانایی محوری دارد. استفاده مطلوب از منابع موجود در محیط زیست و حفظ امنیت و كیفیت آنها به ویژه منابعی چون آب، خاك و هوا اساس توسعه یك اجتماع را تشكیل می دهند. چنانكه اصل پنجاهم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران مشاركت مردم در تمامی ابعاد حفاظت محیط زیست را یك وظیفه عمومی می داند. بنابراین برای ارتقای سطح رفاهی مردم به ویژه بهداشت و سلامت روان و همچنین توسعه مناسب شرایط اقتصادی و رفاهی، استفاده بهینه از منابع (بهره وری معقول)، حفظ منابع ژنتیكی كشور (امنیت غذایی)، حفظ تنوع زیستی و سایر موارد، توجه به محیط زیست به عنوان بستر حیات باید اساس و پایه هر برنامه ای باشد. عبدالحسین مظفری در ادامه به ذكر برخی ازمسائل و مشكلات در مناطق حفاظت شده می پردازد و می افزاید: یكی از عمده ترین مشكلات تعداد زیاد چرای دام در مناطق است كه شرایط زیستگاهی را برای گونه های حیات وحش نامطلوب می كند، ضمن اینكه احتمال انتقال بیماری میان حیات وحش و دام به صورت تقابل دو طرفه وجود دارد كه منجر به از دست رفتن شرایط عادی و طبیعی زیستگاه ها می شود. وی وجود راه های دسترسی زیاد و افزایش فزاینده جاده ها را از دیگر مشكلات موجود بر می شمارد و می گوید: راه هایی كه ایجاد می شود، فرسایش زیادی را به دنبال دارد و باعث تخریب مناطق، جدایی اكولوژیكی و جزیره ای شدن زیستگاه ها می شود، ضمن اینكه با ساخت جاده ها و از میان رفتن پوشش گیاهی، شست وشوی خاك سرعت بیشتری به خود گرفته، باعث انباشته شدن رسوبات در محیط های آب و نهایتاً سدها می شود كه قطعاً مضرات و لطمات جبران ناپذیری را به دنبال خواهد داشت. این در حالی است كه تعدد راه های دسترسی، صعب العبورترین زیستگاه های طبیعی حیات وحش كشور را به مخاطره انداخته است.
آتش سوزی های متعدد در مناطق هم كه بویژه در فصل تابستان اتفاق می افتد، هرچند از دیدگاه كارشناسی در قالب اكولوژی آتش قابل بررسی است اما آتش سوزی های گسترده عملاً باعث از میان رفتن گونه های گیاهی باارزش و وارد كردن لطمات جبران ناپذیر به زیستگاه حیات وحش می شود. این در شرایطی است كه با تخریب زیستگاه های طبیعی جاذبه های طبیعت گردی كشور به عنوان یكی از ارزشمندترین سرمایه های ملی مورد تهدید قرار می گیرد. از این رو، لازم است فرهنگ سازی عمومی در این راستا صورت بگیرد و از محیط زیست حفاظت لازم انجام شود.

سیده سمیه موسوی فرد

منبع : روزنامه ایران