گاه شمار چالش هسته‌ای کره‌شمالی

از اواخر دهه ۱۹۸۰، برنامه هسته‌ای کره‌شمالی در صدر مسائل بین‌المللی قرار گرفت. برنامه هسته‌ای کره‌شمالی با کمک شوروی در دهه ۱۹۸۰ به این شرط آغاز شد که کره به معاهده منع تکثیر سلاح‌های هسته‌ای بپیوندد.
شوروی ابتدا یک راکتور ۵ مگاواتی در شهر یونگ بیون تاسیس و سپس قرارداد ساخت راکتور ۵۰ مگاواتی دیگری میان طرفین به بحث گذاشته شد. در دهه ۱۹۹۰ نگرانی در مورد برنامه هسته‌ای کره‌شمالی به موضوع محوری در روابط کره‌شمالی – جنوبی و کره – ایالات متحده تبدیل شد. در ۳۰ ژانویه ۱۹۹۲، کره‌شمالی توافق امنیت هسته‌ای را با سازمان بین‌المللی انرژی اتمی امضا کرد.
وضعیت زمانی بدتر شد که در ژانویه ۱۹۹۳ کره‌شمالی اجازه نداد بازرسان آژانس به دو سایت مظنون این کشور دسترسی یابند و به دنبال آن در مارس ۱۹۹۳ تهدید به خروج از «ان. پی. تی» کرد. طی چند سال گذشته مذاکراتی دائمی میان ایالات متحده و کره‌شمالی برگزار شد که منجر به توافقاتی چند بر سر موضوع هسته‌ای این کشور شد، هر چند که هیچکدام از توافقات پیشین به راه حلی مطلوب منجر نشد.
در سال ۲۰۰۲ ایالات متحده، کره‌شمالی را متهم ساخت که در صدد دستیابی به سلاح هسته‌ای است اما این کشور اتهام مذکور را رد کرده و مدعی شد به‌واسطه ماده X معاهده «NPT» مجاز به اجرای برنامه هسته‌ای است. هر چند کره‌شمالی عضو «ان. پی. تی» و چند معاهده و سازمان بین‌المللی بود اما در ۱۰ ژانویه ۲۰۰۳ اعلام کرد که از «معاهده منع تکثیر سلاح‌های هسته‌ای» (ان. پی. تی) خارج می‌شود و در آوریل همان سال از معاهده مذکور خارج شد.
پس از فشارهای بسیار به این کشور برای انجام مذاکرات دوجانبه با ایالات متحده اما کره با مذاکرات ۶ جانبه میان خود، ایالات متحده، کره جنوبی، چین، روسیه و ژاپن در اوت ۲۰۰۳ موافقت کرد. این مذاکرات ۲ سال ادامه یافت تا اینکه در ۱۹ سپتامبر ۲۰۰۵ به توافق دیگری رسیدند که این توافق با آزمایش هسته‌ای کره‌شمالی در اکتبر ۲۰۰۶ با تنش‌های شدیدی همراه شد.
از آن زمان تا کنون، به توافق مشابه دیگری در ۱۳ فوریه ۲۰۰۷ رسیدند که متضمن عادی سازی روابط دیپلماتیک کره‌شمالی – ایالات متحده و کره‌شمالی – ژاپن شد البته به این شرط که کره‌شمالی تسهیلات هسته‌ای «یونگ بیون» را تعطیل سازد.
به دنبال خروج کره از NPT، همسایگان این کشور بلافاصله برای حل موضوع به راه حل‌های دیپلماتیک متوسل شدند. همین امر منجر به مجموعه دیدارهایی شد که به صورت دوره‌ای و از سال ۲۰۰۳ در پکن آغاز و به مذاکرات ۶ جانبه معروف شد.
کره در فوریه ۲۰۰۵ مدعی دارا بودن بمب اتمی شد. تا قبل از این زمان این کشور دست به آزمایش هسته‌ای نزد که همین بسیاری از متخصصان را برآن داشت تا باور كنند كه اساسا کره فاقد بمب هسته‌ای است. در اکتبر كره ۲۰۰۶ اعلام کرد به دلیل تهدیدات روز افزون از سوی ایالات متحده‌، دست به آزمایش بمب اتمی می‌زند تا تردیدها را بزداید. در ۹ اکتبر ۲۰۰۶ کره با موفقیت بمب اتمی خود را آزمایش کرد.
در پاسخ به خروج کره از NPT و آزمایش هسته‌ای این کشور، ایالات متحده دارایی‌های بانکی کره‌شمالی را مسدود کرد. این اقدام آمریکا منجر به تعویق ۱۳ ماهه مذاکرات ۶ جانبه تا اواسط دسامبر ۲۰۰۶ شد. سومین ( و آخرین ) مرحله از دور پنجم مذاکرات ۶ جانبه در ۸ فوریه ۲۰۰۷ برگزار شد که در نهایت منجر به آزادی دارایی بانکی کره و تعطیلی سایت‌های هسته‌ای و دیدار بازرسان آژانس از این کشور شد.
در ۱۳ فوریه ۲۰۰۷، مذاکرات ۶ جانبه منجر به توافقی شد که کره‌شمالی متعهد شد سایت هسته‌ای یونگ بیون را تعطیل کند و در عوض آن کمک‌های سوختی دریافت و گام‌هایی برای عادی سازی روابط با همسایگان بردارد. از آنجا که گاه‌شماری هسته‌ای کره‌شمالی بسیار طولانی است، از این رو به صور مختصر به آن می‌پردازیم:
▪ در سال۱۹۸۹ ایالات متحده با تصویربرداری‌های ماهواره‌ای دریافت که در شهر یونگ بیون مجتمعی هسته‌ای در حال ساخت است.
▪ در پی این اقدام، ایالات متحده دست به تشدید فعالیت دیپلماتیک زد و به کره‌شمالی پیشنهاد داد در قبال همکاری کامل با آژانس، در روابط سیاسی و نیز عادی سازی روابط خود با کره تجدید نظر خواهد کرد.
▪ در می‌۱۹۹۲، برای اولین بار کره‌شمالی به تیمی از بازرسان آژانس به سرپرستی هانس بلیکس اجازه داد از سایت هسته‌ای یونگ بیون دیدار کنند.
▪ در مارس ۱۹۹۳، کره‌شمالی تهدید کرد که از NPT خارج می‌شود. برخی جمهوریخواهان در دوره بیل کلینتون مخالف هر گونه مذاکره با کره بودند اما کلینتون، «رابرت گالوسی» را برای مذاکره با کره‌شمالی انتخاب کرد. پس از ۸۹ روز کره اعلام کرد که خروج خود را به تعلیق در آورده است. در ماه دسامبر هانس بلیکس اعلام کرد که هیچ روش اطمینان بخشی وجود ندارد که ثابت کند کره‌شمالی بدنبال تسلیحات هسته‌ای نیست.
▪ ۱۲اکتبر ۱۹۹۴: ایالات متحده و کره‌شمالی توافقی تحت عنوان «چارچوب توافق شده» امضا کردند. در این توافق، کره موافقت کرد که برنامه تولید پلوتونیوم خود را در عوض دریافت سوخت، همکاری اقتصادی، ساخت دو نیروگاه مدرن آب سبک متوقف سازد.
▪ ۲۶ اکتبر ۱۹۹۴: هانس بلیکس از توافق مذکور اظهار ناخرسندی کرد و گفت این توافق زمان بسیاری به کره می‌دهد که با رژیم بازرسی آغاز به همکاری کند.
▪ ۱۸ مارس ۱۹۹۶: بلیکس به شورای حکام اعلام کرد کره‌شمالی به توافق خود عمل نکرده است و هشدار داد با ادامه این روش ما نمی‌توانیم اقدام به راستی آزمایی کنیم.
▪ اکتبر ۱۹۹۷: میله‌های سوخت هسته‌ای تحت‌نظر بازرسان آژانس در محفظه‌های فولادی قرار گرفت.
▪ ۳۱ اوت ۱۹۹۸: کره‌شمالی موشک «تائوپودونگ ۱» را آزمایش کرد که بر فراز دریای ژاپن به حرکت در آمد و همین باعث شد ژاپن کمک یك میلیارد دلاری خود به کره‌شمالی برای دو راکتور آب سبک غیر نظامی را پرداخت نکند.
● سال ۲۰۰۲ :
▪ ۳ تا ۵ اکتبر: جیمز کلی دستیار وزیر خارجه آمریکا در سفری به کره‌شمالی این کشور را در مورد ادامه فعالیت‌های موشکی و هسته‌ای تحت فشار قرار داد.
▪ ۱۶ اکتبر: آمریکا اعلام کرد که کره‌شمالی در مذاکرات وجود یک برنامه هسته‌ای نظامی را پذیرفت.
▪ ۱۷ اکتبر: کیم جونگ ایل رهبر کره اعلام کرد بازرسان هسته‌ای بین المللی اجازه دارند که سایت‌های هسته‌ای را بازدید کرده و دریابند که غیر قابل استفاده است.
▪ ۲۰ اکتبر: مذاکرات کره‌شمالی – جنوبی در پیونگ یانگ با «اعلام و پذیرش» برنامه هسته‌ای از سوی کره‌شمالی تضعیف می‌شود. کالین پاول وزیر خارجه آمریکا گفت کمک‌های آتی ایالات متحده در حال حاضر در تعلیق است.
▪ ۱۴ نوامبر: جورج بوش هشدار داد در صورتی که کره امیال هسته‌ای اش را کنار نگذارد، ماه نوامبر آخرین ماهی است که ایالات متحده کشتی حامل سوخت به این کشور می‌فرستد.
▪ ۱۱ دسامبر: کره‌شمالی کشتی حامل موشک‌های اسکاد به یمن می‌فرستد که از سوی ایالات متحده توقیف ولی بعدا آزاد می‌شود.
▪ ۲۲ دسامبر: کره ابزارهای نظارتی آژانس را از یونگ بیون جمع‌آوری می‌کند.
▪ ۲۶ دسامبر: آژانس ابراز نگرانی می‌کند که کره یك هزار میله سوخت را به راکتور یونگ بیون منتقل کرده است.
● سال ۲۰۰۳ :
▪ ۷ ژانویه: آمریکا اعلام کرد «حاضر است با کره‌شمالی در مورد چگونگی رعایت تعهداتش وارد مذاکره شود. اما این مذاکره به معنای ارائه امتیاز به کره نیست.»
▪ ۱۰ ژانویه: کره اعلام کرد از NPT خارج می‌شود.
▪ ۲۸ ژانویه: بوش در نطق سالانه خود رژیم کره‌شمالی را «رژیمی سرکوبگر» خطاب کرد که« مردمش در فقر و فلاکت زندگی می‌کنند».
▪ ۲۹ ژانویه: کره‌شمالی در واکنش به سخنان بوش اعلام کرد این کشور درصدد براندازی نظام کره‌شمالی است.
▪ ۵ فوریه: کره اعلام کرد سایت‌های هسته‌ای‌اش را راه‌اندازی کرده و فعالیت‌ها در آن به طورمعمول ادامه دارد.
▪ ۹ آوریل: شورای امنیت سازمان ملل از برنامه هسته‌ای کره‌شمالی ابراز نگرانی کرده اما در محکوم کردن پیونگ یانگ به دلیل خروج از NPT ناکام ماند.▪ ۱۲ آوریل: در اقدامی غیرمنتظره، کره‌شمالی اعلام می‌کند حاضر به مذاکره برای پایان دادن به بحران هسته‌ای است اما اگر « ایالات متحده حاضر به تغییر سیاست‌هایش در مورد کره نباشد، کره به هیچ توافقی پایبند نخواهد بود.»
▪ ۲۴ آوریل: مقامات آمریکایی می‌گویند، پیونگ یانگ آنها را مطلع کرده است که از تسلیحات هسته‌ای برخوردار است.
▪ ۹ ژوئن: کره رسما اعلام می‌کند در صورتی که ایالات متحده سیاست‌های خصومت آمیز خود را ادامه دهد به «بازدارندگی هسته‌ای» خواهد رسید.
▪ ۹ جولای: آژانس جاسوسی کره جنوبی اعلام کرد کره‌شمالی، پردازش مجدد بخش اندکی از ۸ هزار میله سوخت هسته‌ای مصرف شده در یونگ بیون را آغاز کرده است.
▪ ۱ آگوست: کره‌شمالی مذاکرات شش جانبه در مورد برنامه هسته‌ای‌اش را می‌پذیرد.
▪ ۳۰ اکتبر: کره اعلام کرد در صورت ارائه تضمین امنیتی از سوی آمریکا، حاضر به مذاکره و پایان دادن به برنامه هسته‌ای‌اش است.
▪ ۹ دسامبر: کره اعلام می‌کند در صورت دریافت لیستی از امتیازات از سوی آمریکا، برنامه هسته‌ای خود را تعطیل می‌کند. کره تهدید کرد در صورتی که واشنگتن موافقت نکند در مذاکرات بعدی حضور نخواهد یافت.
● سال ۲۰۰۴:
▪ ۱۰ ژانویه: تیمی از متخصصان آمریکایی از آنچه کره‌شمالی «بازدارندگی هسته‌ای» در یونگ بیون می‌گوید دیدار کردند.
▪ ۲۲ ژانویه: «زیگفرید هکر» دانشمند هسته‌ای آمریکا به کنگره می‌گوید که کره این تیم را به مراکز هسته‌ای خود برده ولی هیچ ادله‌ای از بمب اتمی نیافتیم.
▪ ۲۳ ژوئن: سومین دور از مذاکرات شش جانبه در پکن برگزار شد. در این دیدار مقامات آمریکایی کمک سوختی به کره‌شمالی ارائه می‌دهند مشروط به اینکه برنامه هسته‌ای‌اش را کاملا از بین ببرد.
● سال ۲۰۰۵:
▪ ۱۹ ژانویه: کاندولیزا رایس، کره‌شمالی را یکی از «ستون‌های استبداد» می‌نامد که ایالات متحده باید آزادی را برای آن به ارمغان آورد.
▪ ۱۶ می‌: دو کره اولین مذاکرات خود را پس از ۱۰ ماه برگزار می‌کنند. کره‌شمالی خواستار کمک کره‌جنوبی در بخش کشاورزی آسیب دیده خود می‌شود.
▪ ۲۲ ژوئن: کره‌شمالی خواستار کمک‌های غذایی بیشتر از کره‌جنوبی می‌شود.
۹جولای: کره‌شمالی با آغاز تور منطقه‌ای رایس اعلام کرد به مذاکرات ملحق خواهد شد.
▪ ۱۲ جولای: کره جنوبی حجم وسیعی برق را به‌عنوان عامل ترغیب برانگیز به کره‌شمالی پیشنهاد می‌دهد تا این کشور برنامه هسته‌ای خود را تعطیل کند.
▪ ۲۵ جولای: چهارمین دور از مذاکرات شش جانبه در پکن برگزار شد.
▪ ۱۹ سپتامبر: وقتی ایالات متحده اعلام کرد هیچ قصدی برای حمله به کره‌شمالی ندارد، این کشور آمادگی خود را برای تعطیل کردن فعالیت‌های هسته‌ای و پیوستن به NPT اعلام کرد.
▪ ۲۰ سپتامبر: کره تهدید کرد در صورتی که رآکتور هسته‌ای غیرنظامی دریافت نکند، برنامه هسته‌ای خود را کنار نخواهد گذاشت. از این رو مذاکرات آتی در هاله‌ای از ابهام قرار گرفت.
▪ ۱۱ نوامبر: پنجمین دور از مذاکرات شش جانبه بدون پیشرفت خاتمه یافت.
● سال ۲۰۰۶:
▪ ۱۲ آوریل: دیداری دو روزه با هدف تشویق کره‌شمالی به بازگشت به مذاکرات هسته‌ای برای حل بن‌بست مذکور ناکام ماند.
▪ ۳ جولای: واشنگتن تهدید کره مبنی بر انجام حمله‌ای هسته‌ای علیه ایالات متحده در صورت حمله این کشور به کره را رد کرد و سخنگوی کاخ سفید این تهدید را «بسیار تخیلی» عنوان کرد.
▪ ۴ جولای: انجام دست‌کم شش آزمایش موشکی
▪ ۵ جولای: به‌رغم محکومیت بین‌المللی کره‌شمالی هفتمین آزمایش موشکی خود را انجام داد.
▪ ۷ جولای: کره جنوبی ارسال کمک غذایی به همسایه شمالی خود را در اعتراض به آزمایش موشکی این کشور تعلیق کرد.
▪ ۱۵ جولای: شورای امنیت سازمان ملل به اتفاق آرا رای به اعمال تحریم بر کره‌شمالی به دلیل انجام آزمایش‌های موشکی داد.
▪ ۱۱ سپتامبر: کریستوفر هیل (دیپلمات ارشد ایالات متحده در مذاکره با کره) در مورد انجام آزمایش هسته‌ای به کره‌شمالی هشدار داده و آن را اقدامی تحریک آمیز خواند.
▪ ۲۷ سپتامبر: کره‌شمالی، تحریم‌های مالی آمریکا را عامل بن بست در مذاکرات چند جانبه بر سر برنامه هسته‌ای‌اش دانست.
▪ ۳ اکتبر: کره اولین آزمایش هسته‌ای خود را برای تقویت «دفاع از خود» در برابر تهاجم نظامی آمریکا انجام داد.
▪ ۹ اکتبر: کره‌شمالی اعلام کرد که اولین آزمایش هسته‌ای خود را انجام داده و آن را «حادثه‌ای تاریخی‌» دانست.
▪ ۱۴ اکتبر: شورای امنیت سازمان ملل به اتفاق آرا به تحریم تسلیحاتی و مالی در مورد آنچه کره آزمایش هسته‌ای خواند، پرداخت. قطعنامه ۱۷۱۸ از کره‌شمالی خواست تمام تسلیحات هسته‌ای و سلاح‌های کشتار جمعی و موشک‌های بالستیک خود را نابود کند. این قطعنامه همچنین از کره خواست بدون هیچ پیش شرطی به مذاکرات بازگردد.
▪ ۱۶ اکتبر: مقامات جاسوسی آمریکا اعلام کردند که با نمونه‌برداری‌های هوایی انجام شده، به این نتیجه رسیده‌ایم که کره آزمایش هسته‌ای انجام داده است.
▪ ۳۱ اکتبر: چین اعلام کرد که به دنبال دیدار نمایندگان آمریکا، چین و کره‌شمالی، مذاکرات شش جانبه به‌زودی آغاز خواهد شد.
▪ ۱۸ دسامبر: مذاکرات شش جانبه در پکن آغاز شد.
▪ ۲۲ دسامبر: مذاکرات بدون نتیجه‌ای مشخص پایان یافت.
▪ ۲۹ دسامبر: کره جنوبی همسایه شمالی خود را «تهدیدی جدی» نامید.
● سال ۲۰۰۷ :
▪ ۹ ژانویه: شینزوآبه نخست وزیر ژاپن در مصاحبه با «بی. بی. سی» گفت که کشورش یک کره مسلح به سلاح هسته‌ای را تحمل نخواهد کرد و خواستار همکاری نزدیکتر جامعه بین المللی برای توقف این فرآیند شد.
▪ ۸ فوریه: مذاکرات شش جانبه در پکن برگزار شد.
▪ ۱۳ فوریه: کره‌شمالی اعلام کرد به عنوان بخشی از توافق در مذاکرات ۸ فوریه ،حاضر است گام‌های اولیه برای خلع سلاح را بپذیرد.
▪ ۲۳ فوریه: محمد البرادعی اعلام کرد که از سوی کره‌شمالی برای مذاکرات در مورد برنامه هسته‌ای اش به این کشور دعوت شده است.
▪ ۱۳ مارس: البرادعی به پیونگ یانگ رفت و گفت کره «کاملا متعهد» به کنار گذاشتن برنامه هسته‌ای خود است.
▪ ۱۵ مارس: آمریکا تحریم دارایی‌های مالی کره در بانک ماکائو را برداشت.
▪ ۱۴ آوریل: کره‌شمالی مهلتی را برای «مهر و موم کردن» یونگ بیون در ازای دریافت سوخت تعیین و اعلام کرد که این کار ابتدا مشروط به دسترسی به اموال بانکی کره است.
▪ ۱۲ ژوئن: روسیه برای تسهیل در جابه‌جایی این اموال اعلام آمادگی کرد.
▪ ۲۱ ژوئن: کریستوفر هیل در دیداری سرزده وارد پیونگ یانگ شد.
▪ ۲۵ ژوئن: کره‌شمالی اعلام کرد که اموال خود را دریافت کرده است.
▪ ۲۶ ژوئن: بازرسان آژانس به کره رسیدند. این اولین باری است که از سال ۲۰۰۲ به این سو اجازه بازدید از سایت هسته‌ای کره را دارند.

ترجمه و گردآوری: محمدحسین باقی

منبع : روزنامه هم‌میهن