چشم‌انداز سینمای ایران در سال ۸۴

لغزش‌های قابل اغماض و سوء تعبیرهای قابل اصلاح، کلیت سینمای ایران در سال گذشته را چنان به ورطهٔ بحران کشانید، که بیم آن می‌رفت صنعت سینمای ایران دچار تعطیلی موقت نیز بشود. اما در کنار نکات ناخوشایند بذر اتفاقات امیدوارکننده‌ای نیز کاشته شد، که برخی از نتایج آن را می‌توان در سال جاری مشاهده و ارزیابی کرد.
اظهارنظر احمد مسجد جامعی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی دربارهٔ تخصیص بودجه‌ای شصت میلیون دلاری برای صنعت سینما، از جمله وقایعی بود که واکنش‌های گاه متناقضی برانگیخت. مسجد جامعی هدف از این سرمایه‌گذاری دولتی را توسعه زیرساخت‌های سینمای ایران، و ارائه فیلم‌هائی با کیفیت مطلوب و در حد استاندارد جهانی اعلام کرد. فارغ از واکنش‌های موافق و مخالف که تا حدودی شتابزدگی نیز در آنها به چشم می‌خورد، چند نکته قابل ذکر است. به تجربه ثابت شده دولت در امر سرمایه‌گذاری در بخش خصوصی حوزه‌های فرهنگی عملکرد موفقیت‌آمیزی نداشته است. از سوی دیگرسینمای نحیف ایران در زمینهٔ اقتصادی نیازمند حمایت‌های دولتی بوده، هست و خواهد ماند. وقتی کل بودجه و سرمایه در گردش صنعت سینمای ایران در سال، برابر با هزینهٔ تولید یک فیلم بالای متوسط تجاری بین‌المللی است، چنین حمایتی از سوی دولت لازم به‌نظر می‌رسد. هرچند این رقم وعده داده شده هم در استانداردهای جهانی رقم قابل ملاحظه‌ای نیست، اما قطعاً در پیکرهٔ سینمای ایران تحولی اساسی به‌وجود خواهد آورد. به‌نظر می‌رسد عمدهٔ نگرانی‌ها و مخالفت‌های جسته و گریخته ناشی از دو موضوع باشد. اول شائبه حضور مقتدر دولت در بطن مدیریت سینما و تولید فیلم و در نتیجه تبدیل سینما به هنر دولتی و دوم نگرانی از نحوهٔ تخصیص این بودجه و نوع استفاده از آن در بخش‌های مختلف سینما. در مورد اول چه این اتفاق رخ بدهدا یا نه، نظارت دولتی در سینمای ایران به دلایل متعدد فرهنگی، اقتصادی و سیاسی امری اجتناب‌ناپذیر می‌نماید. در مورد دوم هم قطعاً نشست‌های کارشناسی برای توجیه، تبیین و سازماندهی استفاده از این بودجه کارساز خواهد بود.
وراء تمامی این مباحث و گمانه‌زنی‌ها پایان کار قریب‌الوقوع کابینهٔ فعلی دولت، ضمانت اجرائی این طرح را زیر سؤال می‌برد. اساساً تکلیف مدیریت آیندهٔ حوزهٔ فرهنگ و هنر کشور تا پایان انتخابات ریاست‌جمهوری و استقرار دولت و کابینهٔ جدید نامشخص است. چرا که معلوم نیست در دولت آینده اراده‌ای برای تخصیص چنین بودجه‌ٔ قابل توجهی به سینما وجود داشته باشد.
آنچه در پایان بیست‌وسومین دورهٔ جشنوارهٔ بین‌المللی فیلم فجر دیده شد، چشم‌انداز روشنی از تولیداتی سینمائی که در یک سال آینده اکران خواهد شد را به‌دست نمی‌دهد. به‌نظر می‌رسد اکران سال ۸۴ دیگر شاهد فروش‌های چندصد میلیونی نباشد. در میان فیلم‌های حاضر در بخش مسابقهٔ سینمای ایران و سایر بخش‌ها، فیلمی که قادر به جلب توجه عامهٔ تماشاگر باشد به چشم نمی‌خورد. با این اوصاف نباید منتظر دستیابی فیلم‌ها به آمار فروش سال گذشته فیلم‌هائی چون مارمولک، کما، مهمان مامان یا دوئل نشست. به این‌ها بیافرائید معضل دزدی‌های ویدیوئی و فروش نسخه‌های با کیفیت پائین و غیرقانونی فیلم‌های اکران روز در بساط دستفروشان خیابانی را، که گاه جلوی سینمای نمایش‌دهندهٔ یک فیلم، کپی دزدی آن را با قیمتی برابر با بلیت‌ همان سالن می‌فروشند. این آش در سال گذشته آنقدر شور شد که بالاخره نیروی انتظامی هم با تلاش‌ها و خواهش‌های مسئولان و تهیه‌کنندگان وارد عمل شد. در روزهای پایانی سال گذشته نیروی انتظامی اعلام کرد برنامه‌ای برای مقابلهٔ همه‌جانبه با عوامل قاچاق ویدیوئی فیلم‌های ایرانی در دست تدوین دارد که از امسال اجراء خواهد شد. فقط باید امیدوار بود که این طرح مثل خیلی از طرح‌های دیگر در حد حرف نماند و یا پس از چند ماه به‌دست فراموشی سپرده نشود.
سالی که گذشت پس از حوادث تلخ و ناگواری که بر سر جشن خانهٔ سینما رخ داد، مدیریت این نهاد تأثیرگذار سینمائی تغییر کرد. سیدضیاء هاشمی برای کسانی که تحولات و روند مسائل پشت دوربین سینمای ایران را با دقت دنبال می‌کنند، نام آشنائی است. او که پس از ماجرای عجیب پشت پردهٔ اکران مصائب مسیح از مدیریت واحد پخش و بازاریابی بنیاد سینمائی فارابی (متولی اکران فیلم‌های خارجی روز) کناره‌گیری کرده بود، با تأسیس مؤسسه سینماگستر و اجراء طرح اکران فیلم‌های مخاطب خاص با عنوان گروه سینمائی ”آسمان باز“ به فعالیت خود ادامه داد. تا اینکه پس از انتخاب اعضاء هیئت‌مدیرهٔ جدید خانهٔ سینما، به سمت مدیرعامل این خانه برگزیده شد تا با جسارت و عملگرائی که به آن شهرت یافته است، آغاز دورانی تازه از حضور در رده‌های مدیریتی سینمای ایران را رقم بزند. از سوی دیگر مسئولان سینمائی کشور به اهمیت استفاده از آخرین فن‌آوری‌ها و مجهزترین ابزار و دستگاه‌های مرتبط، در افزایش کیفی فیلم‌های سینمائی پی برده‌اند و اقداماتی در این زمینه انجام می‌گیرد که در صورت نیل به فرجام مناسب، جای تقدیر خواهد داشت. معاونت فعلی سینمائی بیش و پیش ازهر چیز تمرکز خود را روی اقدامات زیربنائی و عمرانی حوزهٔ سینما قرار داده است. تجهیز و نوسازی سالن‌های سینما به‌لحاظ دستگاه‌ها و سیستم‌های پخش صوتی و تصویری، اولین گام در این زمینه بود که تعدادی از سالن‌های سینمای تهران را به آنچه استاندارد نمایش فیلم در جهان خوانده می‌شود. نزدیکتر ساخت. تجهیز و نوسازی لابراتوارها و آماده‌سازی چندین پروژه ساخت سالن‌های مولتی‌پلکس در سراسر کشور، گام دوم طرح‌های بهینه‌سازی سخت‌افزاری سینما بود. اما بلندپروازانه‌ترین فعالیت زیربنائی معاونت، تدارک آغاز پروژه ساخت بزرگترین شهرک سینمائی خاورمیانه درشهر جدید هشتگرد بود که در صورت به سامان رسیدن تأثیر شگرفی در اقتدار و دامنهٔ نفوذ سینمای ایران در عرصهٔ بین‌المللی خواهد گذاشت. هالیوود در قلب شهر لوس‌آنجلس به‌دلیل تمرکز استودیوها و امکانات و دفاتر کمپانی‌های معظم فیلمسازی، پایتخت سینمای جهان به‌شمار می‌رود. کما اینکه در دیگر کشورهای صاحب تولیدات انبوه سینمائی نیزبه چنین امکاناتی برمی‌خوریم. ایتالیا چینه‌چیتا Cine Citta را به‌عنوان کانون فعالیت‌های سینمائی خود دارد، و حتی در هند نیز بالیوود همین نقش را ایفا می‌کند. در ایران نیز اولین‌بار حدود ربع قرن پیش مرحوم علی حاتمی با احداث شهرک سینمائی در جادهٔ قدیم کرج، نمونه‌ای بارز این کار را با مقیاسی بسیار کوچکتر انجام داد. در دههٔ هفتاد هم شهرک سینمائی دفاع مقدس متولی‌گری تولید بخشی از آثار سینمای ایران در حوزهٔ جنگ و دفاع مقدس رابرعهده گرفت. اما یدهٔ احداث شهرکی عظیم با توانائی و گنجایش راهبری اغلب قریب‌به‌اتفاق تولیداتی داخلی و در کنار آن، حضور در عرصهٔ تولیدات مشترک بین‌المللی و استفادهٔ کشورهای هم‌جوار از این امکانات، پروژه‌ای است جاه‌طلبانه و می‌تواند بزرگترین سرمایهٔ صنعت سینمای ایران در صحنهٔ بین‌المللی به‌شمار آید. همایش معرفی پروژهٔ مجموعهٔ استودیوئی بزرگ هشتگرد، اسفندماه سال گذشته در تهران برگزار شد و مدیران مؤسسه سینما شهر مجری این پروژه در رابطه با تأسیس این شهرک توضیحاتی ارائه دادند. این مجموعه که در زمینی به مساحت حدود صد هکتار احداث خواهد شد، قادر به اجراء کلیهٔ امور فیلم‌های سینمائی از مرحلهٔ برنامه‌ریزی اولیه تا فیلمبرداری و کلیهٔ امور فنی و آماده‌سازی آنها برای ورود به بازارهای داخلی و خارجی خواهد بود. در کنار این امکانات بی‌نظیر یک آموزشگاه معتبر سینمائی نیز تأسیس خواهد شد. می‌ماند امیدها و آرزوهای علاقه‌مندان جدی سینما به اجرا و افتتاح این طرح عظیم، که قطعاً سینمای ایران را به یک قطب سینمائی در آسیا بدل خواهد ساخت. هنوز خاطرهٔ تلخ وعده‌هائی نافرجام بازسازی سینماهای آزادی و شهر قصه از یادها نرفته است.

منبع : سایر منابع