بازار غیر استاندارد ایرانی!

در بازار تجاری ایران، اجناس تقلبی و غیر استاندارد فراوانی موجود است که متأسفانه نام شرکت‌های معتبری را بر پیشانی خود دارند. ‌ ‌
وقتی به بازارهای ایرانی قدم می‌گذارید، به اجناس تقلبی فراوان - از لوازم آرایش گرفته تا لباس و قطعات یدکی خودرو و لوازم کامپیوتری - بر می‌خورید که از راه قاچاق و تولیدات غیرقانونی وارد کشور می‌شود و تشخیص اصل از فرع آن برای خریدار و مصرف‌کننده معمولی، تقریباً غیرممکن است.
این اجناس چگونه وارد می‌شوند؟ آیا اجناس بی‌کیفیت چینی که امروز بازار ایران را اشباع کرده، از طریق قاچاق وارد می‌شوند، یا به گفته برخی از مسؤولان، اجناسی که چین به سفارش کشورها تولید می‌کند، به لحاظ کیفیت، متفاوت هستند؟ ‌ ‌
در کشور ما، در حالی که تعداد فراوانی از کالاها استاندارد اجباری دارند، اما بر روی پاکت و جلد بسیاری از آنها، هیچ‌گونه نشانه‌ای از آرم استاندارد دیده نمی‌شود و همین مسأله، منجر به سرگردانی در انتخاب کالای مناسب و تضعیف جایگاه استاندارد در نگرش عمومی افراد جامعه شده و سبب می‌شود تا کالای استاندارد با مشابه غیراستاندارد آن در یک ردیف قرار بگیرند و از هم بازشناخته نشوند که این موضوع به منزله تضییع حقوق مصرف‌کنندگان است. ‌ ‌
از فردی که قطعه‌ای از لوازم یدکی اتومبیل را خریداری کرده بود، سؤال شد که آیا در هنگام خرید این کالا، به نشان استاندارد آن توجه کرده و آیا اطمینان دارد که این کالا اصل است؟ وی گفت: ”هیچ‌گونه آرم یا نشانه مشخصی از استاندارد بر روی این کالا دیده نمی‌شود. متأسفانه برخی قطعات که قیمت بسیار بالایی دارند، کیفیت ندارند و در عین حال، چندین نمونه مشابه از همان قطعه با قیمت‌های متفاوت نیز وجود دارد که واقعاً به عنوان یک مصرف‌کننده، نمی‌دانم براساس چه معیاری، قطعه مرغوب را از نامرغوب تشخیص دهم.“ از طرف دیگر، بسیاری از فروشندگان قطعات کامپیوتری، نسبت به تقلبی بودن اجناس گله دارند. در این راستا عضو هیأت مدیره سازمان نظام صنفی رایانه‌ای، با اشاره به ورود اجناس تقلبی تجهیزات شبکه به بازار کامپوتر‌ می‌گوید: ”پیمانکاران و شرکت‌هایی که در این رابطه شکایت دارند، می‌توانند با طرح دعوی در شورای انتظامی این سازمان، مورد حمایت قرار گرفته و نسبت به رفع مشکلات خود اقدام نمایند.“
وی در مورد علل ورود اجناس تقلبی به بازار معتقد است، زمانی که پروژه‌های بزرگ، تعریف و به مناقصه گذاشته می‌شود، کارشناسان مربوطه در RFP این پروژه‌ها، یک سری برند معرفی می‌کنند. معمولاً در بازار، برندهای خوشنام و با کیفیت، مشخص هستند و اکثر کارشناسان از آنها استفاده می‌نمایند. برخی افراد سودجو، با استفاده از این موضوع، تجهیزات تقلبی وارد بازار می‌کنند و یا در مناقصات شرکت کرده و با ارایه قیمت پایین، برنده مناقصات می‌شوند. برخی از کارفرمایان نیز بدون لحاظ نمودن عواملی از جمله شناسنامه‌دار بودن کالا، خدمات پشتیبانی صحیح و معتبر و سابقه و اعتبار شرکت ارایه‌کننده، تنها به لحاظ قیمت پایین و به دلیل عدم اطلاع از مسایل فنی، از این محصولات استفاده می‌نمایند.
افراد سودجو، یک برند معتبر را در چین یا کشورهای همسایه تولید می‌‌کنند، سپس در کشورهای حاشیه خلیج فارس، جعبه و کارتن غیرقانونی برای آن تهیه نموده و نسبت به پخش این اجناس در بازار اقدام می‌نمایند. به این ترتیب، با ارایه قیمت‌های پایین‌تر، موجب می‌شوند تا اجناس مرغوب شرکت‌های معتبر که از کیفیت مطلوب، گارانتی و خدمات پس از فروش برخوردار هستند، در انبارها باقی بماند و بدین منظور، تولیدکنندگان صاحب‌نام کالاها دچار بحران شده و اقتصاد سالم کشور نیز دستخوش بیماری‌های اقتصاد زیرزمینی شود. همچنین تولید، درآمد، اشتغال نیروی کار، بهره‌وری و عوامل دیگر در معرض تهدید جدّی قرار می‌گیرد.
● آب و رنگ خطرناک!
بر اساس اظهارنظر برخی از تولیدکنندگان و تجار بزرگ بازار، هم‌اکنون در حدود ۹۰ درصد محصولات آرایشی و بهداشتی موجود در بازار ایران، غیرمجاز و تقلبی هستند که عمدتاً از کانال‌های غیررسمی و قاچاق، وارد بازارهای مصرف کشور می‌شوند. ‌ ‌
رسول دیناروند، معاون غذا و داروی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نیز در این رابطه تنها فرآورده‌های بهداشتی و آرایشی که در داروخانه‌ها عرضه می‌شوند را مجاز و معتبر می‌داند، زیرا عمده این کالاها از مسیر قانونی، تولید یا توزیع شده‌اند، اما بیشتر فرآورده‌هایی که در سوپرمارکت‌ها و به خصوص در برخی بازارها به صورت فله‌ای عرضه می‌شوند، غیرمجاز هستند.
امیر شاهلو، یکی از فعالان بازار لوازم بهداشتی و آرایشی معتقد است تقلب در تولید لوازم آرایشی پُرمصرف، در مقایسه با سایر لوازم، بیشتر صورت‌ می‌گیرد. این تحلیل، مبین سطح وسیع تقاضای مصرف‌کنندگان در این قلم کالایی است که عامل مهمی در پُرکشش شدن تقاضا برای محصولات مزبور و در نتیجه واکنش‌های سریع مصرف‌کنندگان به قیمت‌های پایین این محصولات خواهد بود. وی تصریح می‌کند: ”افراد متقلب، در زیرزمین‌ها و کارگاه‌های زیرپله‌ای و غیرمجاز شهرهای مرزی ایران و ترکیه لوازم آرایشی تقلبی را تولید کرده و با جعل مارک‌های معروف، تولیدات خود را به بازارهای مصرف عرضه می‌کنند.“
تولیدکنندگان چینی نیز در این رابطه بیکار نمانده و با توجه به ارزان بودن نیروی کار در این کشور، محصولات آرایشی و بهداشتی بی‌کیفیت و تقلبی خود را به وفور، به بازارهای پُرکشش و پرتقاضای ایران تزریق کرده‌اند که این موضوع می‌تواند منجر به کاهش درآمد صاحبان نیروی کار در کشور گردد. علی باغبان، نایب رییس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس در این رابطه به خبرنگار <اقتصاد ایران> گفت: مصرف محصولات آرایشی و بهداشتی قاچاق، به علت بهداشتی نبودن، امکان سرایت بیماری‌های عفونی را در جامعه افزایش می‌دهند.
قوانین مربوط به محصولات آرایشی و بهداشتی، از قدیمی‌‌ترین قوانین کشور و مربوط به سال ۳۵ است که بر اساس آن، وزارت بهداشت و درمان کشور می‌تواند با متخلفان این محصولات، بدون تشکیل دادگاه، برخورد نماید.“ در عین حال توجه ویژه مردم و مسؤولان کشور بر اهمیت مسأله استاندارد در کشور و معرفی استاندارد صحیح، تا حدودی می‌تواند معضلات قاچاق کالا را که متأسفانه طیف وسیعی از آنها، کالاهای نهایی مصرفی خانوار می‌باشند، بر طرف نماید. ترویج اصول صحیح مصرف و هدایت ترجیحات ذهنی مصرف‌کنندگان به سمت کیفیت بالای محصول به جای قیمت پایین، از راهکارهایی است که در کنار برخوردهای قانونی سخت می‌توان به آن متوسل شد. در عین حال نظارت بر واردات قانونی محصولات بی‌کیفیت، از وظایفی است که می‌توان به دولت محول نمود.

منبع : ماهنامه اقتصاد ایران